Δεν υπάρχει ένα είδος ψηφοφόρου του Τραμπ. Φυσικά, υπάρχουν ακόμα η Κλαν, οι ακραιφνείς, οι ναζί, η alt-Right, οι υπερ-αρρενωποί και υπερ-ρατσιστές — όλοι εκείνοι που πανηγυρίζουν για τις άγριες υποσχέσεις του Τραμπ, τις δηλητηριώδεις προσβολές και τη σκαιή συμπεριφορά του. Υπάρχουν εκείνοι που τρέφονται από το μίσος για τους «λίμπς», των οποίων την περιφρόνηση ή την απλή παραγνώριση εισπράττουν καθημερινά. Υπάρχουν Χριστιανοί, Σιωνιστές, ακόμη και (νέο-φώτιστοι) Ισλαμιστές, που προσδοκούν από τον Τραμπ να υπηρετήσει τον σκοπό τους καλύτερα από το καθεστώς Μπάιντεν – Χάρις. Υπάρχουν εκείνοι που θέλουν τα νότια σύνορα της χώρας να οχυρωθούν και τους πρόσφατους μετανάστες να απελαθούν. Υπάρχουν ιδιοκτήτες μικρών επιχειρήσεων που θέλουν χαμηλότερους φόρους και λιγότερους περιορισμούς και πρώην εργαζόμενοι στα ορυχεία και στη βιομηχανία που θέλουν θέσεις εργασίας που θα αντιστοιχούσαν σε μισθούς όπως των προστατευόμενων από τα συνδικάτα.
Τίποτα από αυτά όμως δεν αρκεί να εξηγήσει τον προχθεσινό θρίαμβο του Τραμπ, το ιστορικό του επίτευγμα ως του πρώτου ρεπουμπλικάνου υποψήφιου για την προεδρία που κέρδισε τη λαϊκή ψήφο από το 2004. Και τι αρκεί; Τρία πράγματα: Ο οικονομικός λαϊκισμός του Τραμπ με καμβά το ότι οι Δημοκρατικοί έχουν γίνει το κόμμα της ελίτ, η εξαέρωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας ως βιώσιμης ή αξιόπιστης, η καταστροφή της παιδείας, ιδιαίτερα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, στις ΗΠΑ.
Οικονομικός λαϊκισμός
Ο Τραμπ στηρίζεται σε μια οικονομική θέση κατά του κατεστημένου, από το 2015. Μπορεί να μην είναι ειλικρινές –έχει άφθονη υποστήριξη από το κεφάλαιο και τους υπερ-πλούσιους– αλλά απευθύνεται στις ακραίες και αυξανόμενες ανισότητες στις ΗΠΑ. Αυτές, βέβαια, παράγονται από νεοφιλελεύθερες εξωχώριες, εξωτερικές αναθέσεις και τη συνδικαλιστική κατάρρευση, με κερδοσκοπία που έστειλε το κόστος στέγασης στη στρατόσφαιρα, και με ιδιωτικοποίηση των υποδομών που κυμαίνεται από τις «δημόσιες» συγκοινωνίες έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο Τραμπ μιλάει ευθέως στον θυμό και τη στέρηση που βιώνουν οι εργατικές και μεσαίες οικογένειες, που δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά ούτε να δουν ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά τους. Η Χάρις σε αυτό το ζήτημα άνοιξε μικροσκοπικές ρωγμές φωτός στην αρχή της εκστρατείας της, με υποσχέσεις να σταματήσει την εκτόξευση των τιμών και να παράσχει μικρές επιδοτήσεις για την απόκτηση σπιτιού. Αλλά από τα χρόνια του Μπιλ Κλίντον, το Δημοκρατικό Κόμμα ήταν το κόμμα των μορφωμένων και (επομένως) αυτών σε καλύτερη μοίρα, ένα κόμμα που ευθυγραμμίζεται με το «business as usual», ακόμη και όταν το Obamacare και ο νόμος για τη μείωση του πληθωρισμού προώθησαν ορισμένα νέα «projects» για αυτό το «business as usual». Επιπλέον, η εκστρατεία της Χάρις, τις τελευταίες εβδομάδες, άφησε σε μεγάλο βαθμό στην άκρη τις ανησυχίες για την οικονομική πολιτική, επικεντρώνοντας στην ακαταλληλότητα του Τραμπ για την προεδρία μιας δημοκρατίας.
Εξαέρωση της φιλελεύθερης δημοκρατίας
Η φιλελεύθερη δημοκρατία, οι θεσμοί και η αξία της, ξηλώνεται εδώ και δεκαετίες. Έχει διαβρωθεί από τη νεοφιλελεύθερη φιλοδοξία να την υποκαταστήσει από τις αγορές και τους τεχνοκράτες, έχει δεχτεί επίθεση από δεξιές κινητοποιήσεις και κόμματα, έχει διαφθαρεί από τη δικαστική εξουσία. Η διαπλοκή της με το κεφάλαιο δεν ήταν ποτέ πιο ζωντανή. Επιπλέον, η μορφή της δεν είναι κατάλληλη για τον έλεγχο παγκόσμιων δυνάμεων ή την επίλυση παγκόσμιας εμβέλειας ζητημάτων, π.χ. κλιματική αλλαγή ή μαζικές μετακινήσεις των λαών. Ως αποτέλεσμα όλων των παραπάνω, η φιλελεύθερη δημοκρατία έχει χάσει την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη μεταξύ εκατομμυρίων που την βλέπουν, όχι άδικα, ως στημένη εναντίον τους. Η εμφανώς αντιδημοκρατική ρητορική του Τραμπ δεν είναι ούτε ιδιαίτερα ανησυχητική ούτε σημαντική για τέτοιους ανθρώπους. Θέλουν έναν ισχυρό διαχειριστή του έθνους, κάποιον που δεν υποκύπτει σε άλλες πολιτικές ή οικονομικές δυνάμεις, που θα κάνει τη ζωή τους καλύτερη από ό,τι είναι τώρα και που θα νικήσει μέρος του κινδύνου και της επισφάλειας που αισθάνεται οποιοσδήποτε συναισθανόμενος άνθρωπος τον 21ο αιώνα. Αν αυτό συνεπάγεται μια διαφορετική πολιτική μορφή —αυταρχική ή νεοφασιστική— ας είναι. Και πάλι, η εκστρατεία της Χάρις συνέχιζε να επιμένει στην ιδέα ότι η δημοκρατία είναι το διακύβευμα. Πόσοι ψηφοφόροι νοιάστηκαν;
Καταστροφή της παιδείας
Ο Τραμπ έχει καλλιεργήσει από καιρό και ανοιχτά ως βάση του αυτούς που αποκάλεσε «αμόρφωτους». Στη μεταπολεμική περίοδο, οι ΗΠΑ έχτισαν ένα από τα πιο δημοκρατικά εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο, που πρόσφερε δωρεάν, προσβάσιμη και καλής ποιότητας εκπαίδευση για τους περισσότερους λευκούς άνδρες και τελικά και για φυλετικές μειονότητες και γυναίκες. Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1970, τα πάντα σχετικά με αυτό το σύστημα δέχτηκαν επίθεση: η δημόσια χρηματοδότηση αποσύρθηκε, το κόστος εκτινάχθηκε στα ύψη, το μέγεθος των τάξεων διευρύνθηκε και η ποιότητα έπεσε κατακόρυφα. Επιπλέον, τα προγράμματα σπουδών πολιτικοποιήθηκαν και αμφισβητήθηκαν, η επαγγελματική εκπαίδευση (εργασιακή κατάρτιση) αξιολογήθηκε έναντι της γνώσης και του τρόπου σκέψης και η Δεξιά στράφηκε σκληρά εναντίον των πανεπιστημίων, με αποκορύφωμα τις σημερινές εκστρατείες ενάντια στην «ολοκληρωτική πλύση εγκεφάλου» τους. Σε συνδυασμό με τα φιμωμένα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα έντονα πολιτικοποιημένα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, αυτή η απομόρφωση δημιουργεί τόσο έναν εξαιρετικά χειραγωγούμενο πολίτη όσο ταυτίζει την ίδια την εκπαίδευση αφενός με τον ελιτισμό αφετέρου με τον «wokism», δηλαδή με τους Δημοκρατικούς.
Βάλτε τα όλα αυτά μαζί και μπορεί να γίνει ορατό πόσο εκτός επαφής με τον κόσμο και την εποχή ήταν η εκστρατεία της Χάρις και το Δημοκρατικό Κόμμα. Πράγματι, ακόμη και πολλοί που την ψήφισαν το έκαναν όχι επειδή ενσάρκωσε τις έγνοιες ή τις ελπίδες τους, αλλά απλώς για να σταματήσει τον φασισμό του Τραμπ. Η εκστρατεία της Χάρις δεν αντιμετώπισε τις οικονομικές συνθήκες που επικύρωσε και διευκολύνει το κόμμα της για δεκαετίες ούτε μπορούσε να αντιμετωπίσει την κρίση της φιλελεύθερης δημοκρατίας και της πολιτειότητας, που απαιτούν ένα νέο σχήμα. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του Τραμπ μας οδηγεί σε μια εκδοχή αυτού του σχήματος. Θα αναγνωρίσει τελικά το Δημοκρατικό Κόμμα ότι πρέπει να προωθήσει καινούργιους ανθρώπους; Που θα εξυπηρετούν τους πολλούς και τον πλανήτη, παρά τους λίγους και τους προνομιούχους; Που θα αποσυνδέει το κεφάλαιο από τη δημοκρατία για να οικοδομήσει ένα μετασχηματιστικό του κράτους σχέδιο; Που θα απευθύνεται με σοβαρότητα στον μορφωμένο δημοκρατικό πολίτη, παρά σε ένα χειραγωγούμενο εκλογικό σώμα; Που να αντιστοιχεί στις δυνάμεις, τα προβλήματα και τις δυνατότητες του εικοστού πρώτου αιώνα;
Γουέντι Μπράουν
