Εισαγωγή
Παρακολουθώντας τις τελευταίες εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, μου ήρθε στο μυαλό «Ο Επιθεωρητής». Το 1835 ο Νικολάι Γκόγκολ ήθελε να γράψει ένα σατιρικό έργο. Η έμπνευση φαίνεται να τον είχε εγκαταλείψει. Έτσι ζήτησε από τον Αλεξάντρ Πούσκιν να του δώσει κάποιο ανέκδοτο ρωσικό θέμα.
«Κάνε μου μια χάρη, στείλε μου κάποιο θέμα, κωμικό ή όχι, αλλά ένα αυθεντικό ρωσικό ανέκδοτο. Θα ήθελα να γράψω μια κωμωδία… Δώσε μου το θέμα και θα κάνω μια κωμωδία σε πέντε πράξεις – το υπόσχομαι, πιο αστεία κι από την κόλαση. Για όνομα του Θεού, κάντε το…»
Πράξη 1η : Η μαζικότητα των πλατειών το 2011. Αυτό το λαϊκό αίσθημα, γεμάτο οργή και δίκιο που βρήκε επιτέλους τον τρόπο να εξωτερικευτεί.
Πράξη 2η: Η εκλογική εκτόξευση το 2012. Τότε που τα όνειρα φάνηκε ότι μπορούν να γίνουν πραγματικότητα.
Πράξη 3η: Η κυβέρνηση το 2015. Η πρώτη αριστερή κυβέρνηση στην Ελλάδα. Η πρώτη φορά που κυβέρνηση εκλέχθηκε από τα κινήματα, από τον δρόμο.
Πράξη 4η: Ένα ιστορικό δημοψήφισμα, ένας οδυνηρός συμβιβασμός και μια εκλογική ήττα το 2019. Η επιστροφή της δεξιάς. Αλλά μια ήττα στην οποία ο ΣΥΡΙΖΑ κρατούσε ζωντανή την ελπίδα.
Πράξη 5η: Την ήττα του 2019 ακολούθησε μια δεξιά στροφή και ένα θολό αφήγημα που είχε ως αποτέλεσμα την εισχώρηση του δημοκρατικού φιλελευθερισμού και του Στέφανου Κασσελάκη στο μεγαλύτερο κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς στην Ελλάδα.
Ο Πούσκιν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Γκόγκολ δίνοντας του μια ιστορία που αφορούσε μια μικρή πόλη της ρωσικής επαρχίας και είχε λάβει χώρα δύο χρόνια πριν.
«Ο Κρίσπιν φτάνει στην επαρχία … σε ένα πανηγύρι – τον οδηγούν … Ο κυβερνήτης είναι ένας έντιμος ανόητος – η σύζυγος του κυβερνήτη τον φλερτάρει – ο Κρίσπιν μαγεύει την κόρη…»
Ο Στέφανος Κασσελάκης έρχεται για διακοπές όπως λέει στην Ελλάδα. Ο Αλέξης Τσίπρας υπήρξε, ανόητος δεν νομίζω, αλλά σίγουρα ένας έντιμος πρωθυπουργός και ο επί 15 χρόνια αρχηγός της ριζοσπαστικής αριστεράς στην Ελλάδα. Ο Παύλος Πολάκης παίρνει από το χέρι τον καινούριο «ηγέτη» και στη συνέχεια αυτός «μαγεύει» και τον Νίκο Παππά.
Και κάπως έτσι γεννήθηκε ένα από τα πιο σημαντικά και πάντα σύγχρονα κωμικά έργα της ιστορίας. Κάπως έτσι εκτοξεύθηκε και στη συνέχεια απώλεσε τον αριστερό του χαρακτήρα το κόμμα που κατάφερε να φέρει την ελπίδα σε ολόκληρη τη χώρα.
Νέος πρόεδρος
Ένας άγνωστος υποψήφιος χωρίς να διαθέτει βουλευτική θέση ή πολιτικό αξίωμα, και κυρίως χωρίς να έχει καταρτίσει οποιοδήποτε πολιτικό πρόγραμμα, κατάφερε να αναδειχθεί νικητής στις εσωκομματικές εκλογές. Από ποια πολιτική και κοινωνική πηγή άντλησε άραγε την υποστήριξη των μελών και ποιο πολιτικό φάσμα προσπαθεί να εκφράσει; Είναι αλήθεια αρκετό το φαίνεσθαι, η επικοινωνία, το χαμόγελο και μια μεγάλη δόση λαϊκισμού; Είναι άραγε το κάτι νέο που θα τα αλλάξει όλα όπως λέει και ο ίδιος ή εκλέχθηκε γιατί υπήρξε τέτοια υπονόμευση των αντιπάλων του, των συντρόφων του, που οδήγησαν μεγάλη μερίδα κόσμου σε αυτή την επιλογή;
Όλη η παρουσία του νέου προέδρου συμπυκνώνεται στην φράση: «Εγώ θα κερδίσω τον Μητσοτάκη». Ακόμη και η τεράστια προσπάθεια να πειστούμε ότι ο Στέφανος Κασσελάκης είναι ο νέος Αλέξης Τσίπρας είναι μια αποτυχία. Ποιος αλήθεια από τους πολλούς θαυμαστές και οπαδούς του Αλέξη Τσίπρα τον θυμάται να έχει άγνοια πολιτικής; Να μην έχει δώσει ούτε μια ζωντανή συνέντευξη επί του πολιτικού; Να μην ξέρει ότι τα Κατεχόμενα δεν είναι κρατίδιο των Τούρκων. Ακόμη και τα τελευταία χρόνια που ο ΣΥΡΙΖΑ μετατράπηκε σε προσωποκεντρικό κόμμα, βασικό κομμάτι της αντιπολίτευσής του στον Μητσοτάκη ήταν ότι φοβάται να μιλήσει ζωντανά είτε σε δημοσιογράφους είτε σε debate.
Το σίγουρο είναι ότι στο δίπολο πολιτικής και μεταπολιτικής που εν τέλει ήταν αυτό που τέθηκε, η μεταπολιτική κέρδισε με 56%.
«- Και έπειτα καταλάβαμε, αυτός είναι!
– Ποιος;
– Αυτός, που σας είπαν ότι έρχεται! Ο Επιθεωρητής!»
Πολιτική και μεταπολιτική
Τι είναι όμως η μεταπολιτική που έβγαλε ο νέος πρόεδρος πλέον στο προσκήνιο;
Τη θέση του διανοούμενου ή οραματιστή της πολιτικής έχει πάρει ο τεχνοκράτης, ο επικοινωνιολόγος, ο μάνατζερ, ο Κασσελάκης. Οι υπόλοιποι παραμένουν στο πολιτικό παιχνίδι ως υποστηρικτές-πελάτες-χειροκροτητές που επιβεβαιώνουν εκλογικά κατά κύριο λόγο (ή και μόνο) διαφορετικές μορφές διαχείρισης.
Στον ΣΥΡΙΖΑ ήδη από την κυβερνητική του θητεία μπορούμε να διακρίνουμε στοιχεία και των δύο μοντέλων. Ως κυβέρνηση αλλά και ως αντιπολίτευση, διεκδικεί τη θέση του καλύτερου διαχειριστή των κρατικών υποθέσεων, εμφανιζόμενος ως δύναμη της «κοινής λογικής». Ο λόγος περί ειδικών υιοθετείται πλήρως στα περισσότερα πεδία πολιτικής, επιλέγοντας με αυτό το τρόπο τόσο υποψηφίους, όσο και οργανωτικά σχήματα.
Πώς φτάσαμε ως εδώ
Το 2019, ο ΣΥΡΙΖΑ υπέστη μια εκλογική ήττα, αλλά οι σχέσεις του κόμματος με την κοινωνία παρέμειναν δυνατές. Το 2023, ήταν μια διαφορετική ήττα, μια καταστροφική ήττα, χάνοντας 850.000 ψηφοφόρους. Οι ψηφοφόροι απομακρύνθηκαν από το κόμμα και αποφάσισαν να απέχουν από τις εκλογές, καθώς φάνηκε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δυσκολεύτηκε να ανταποκριθεί στις σύγχρονες κοινωνικές προκλήσεις και να έχει σαφή κατεύθυνση. Το κόμμα επικεντρώθηκε σε μια υποτιθέμενη πολυσυλλεκτικότητα προσφέροντας προγραμματικές προτάσεις που δεν είχαν συγκεκριμένη ιδεολογική και ταξική κατεύθυνση. Το θολό αυτό αφήγημα που δημιουργήθηκε οδήγησε το κόμμα στην αδυναμία του να αντλήσει διδάγματα από την κοινωνία και να παράξει τη σωστή πολιτική για τον λαό. Η διεύρυνση του κόμματος έγινε με μεταγραφές στελεχών από άλλα πολιτικά κόμματα και όχι από μια κοινωνική κίνηση. Το γεφύρωμα των πολιτικών και οργανωτικών αντιφάσεων στον ΣΥΡΙΖΑ επιτεύχθηκε μόνο λόγω της ενότητας πίσω από τον πρώην πρόεδρο και της ικανότητάς του να επικοινωνεί με τον πολύ κόσμο. Το κόμμα έχασε το τί είναι, ποιον αντιπροσωπεύει και το τι θέλει να κάνει, περιμένοντας απλά, άλλον έναν Μεσσία.
Όσοι και όσες έχετε δει ή διαβάσει τον επιθεωρητή θα παρατηρήσατε ότι όσο τα διάφορα στελέχη της επαρχιακής πόλης περίμεναν τον επιθεωρητή και προσπαθούσαν να τρέξουν τα γεγονότα, έλεγαν τη φράση: «Έρχεται, έρχεται…θα ανοίξει η πόρτα και θα μπει». Το 2019 στο συνέδριο του κόμματος, αποφασίστηκε η εκλογή προέδρου από τη βάση. Πληρώνεις 2 ευρώ, και εκλέγεις όποιον θέλεις. Έναν άγνωστο σε όλα τα μέλη του κόμματος, χωρίς κανένα πολιτικό αξίωμα, και κυρίως χωρίς πολιτική τοποθέτηση. Άνοιξε λοιπόν η πόρτα και απλά μπήκε.
Επόμενη μέρα
Ο σχεδιασμός της επόμενης μέρας απαιτεί μια πιο λεπτομερή κατανόηση της πραγματικότητας αλλά και τον καθορισμό των κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων που επιθυμούμε να αντιπροσωπεύσουμε.
Μέχρι στιγμής, ο νέος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ έχει εκφράσει μόνον συνθήματα (π.χ. Διαφάνεια στον τομέα της δικαιοσύνης) ενώ στην προσπάθεια του να εκφράσει πολιτικές θέσεις πέφτει σε αντιφάσεις (π.χ. Δημόσια-Ιδιωτικά Πανεπιστήμια). Παράλληλα έχει ξεκινήσει μια λογική υπονόμευσης κάθε εκλεγμένου οργάνου του κόμματος αλλά και καταστολής κάθε διαφορετικής φωνής (απειλές προς την εσωκομματική αντιπολίτευση, διαγραφές μελών, μη σύγκλιση των οργάνων). Για να πετύχουμε, πρέπει να πείσουμε και όχι απλώς να δηλώνουμε «Εγώ θα κερδίσω». Και για να συμβεί αυτό, πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε την πραγματικότητα στην Ελλάδα. Η επικοινωνία μέσω των κοινωνικών μέσων, όπως το Facebook, το Tik-Tok και το Instagram, είναι ένα εργαλείο πολιτικής και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει περιεχόμενο πολιτικής.
Είμαστε σε μια ιστορική στιγμή τόσο για τον ΣΥΡΙΖΑ όσο και για τη Ριζοσπαστική Αριστερά. Πρέπει να υπερασπιστούμε τις ιδέες μας στην πράξη. Αυτές τις ιδέες που μας οδήγησαν στην κυβέρνηση της χώρας, και περιλαμβάνουν τις αρχές της Ανανεωτικής, της Οικολογικής, της Κινηματικής και της Ριζοσπαστικής Αριστεράς. Χρειαζόμαστε ένα κόμμα που θα είναι ενεργό τόσο στα κοινωνικά κινήματα όσο στο κοινοβούλιο. Που δεν αποτελείται από οπαδούς και ψηφοφόρους-χειροκροτητές που εμφανίζονται κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά ένα οργανωμένο κόμμα με δομημένες οργανώσεις που γνωρίζουν τα μέλη τους, καθορίζουν αρμοδιότητες για κάθε μέλος, και διασφαλίζουν διαφάνεια και έλεγχο, προκειμένου να επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων, ακόμη και αυτών που δεν έχουν ελεύθερο χρόνο. Αυτό θα επιτευχθεί με μια κοινωνική συμμαχία μεταξύ εργατικών, λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων.
Σε σημείωμά του, ο Γκόγκολ επιμένει και προσδιορίζει προσεκτικά τις συνθήκες υπό τις οποίες πρέπει να παιχτεί η τελευταία σκηνή:
«Οι ηθοποιοί να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην τελευταία σκηνή. Η τελευταία λέξη που λέγεται πρέπει να προκαλέσει κάτι σαν ηλεκτροπληξία, σε όλους ταυτόχρονα. Όλοι πρέπει να αλλάξουν θέση αμέσως. Μια κραυγή έκπληξης πρέπει να ξεπηδήσει από όλες τις γυναίκες ταυτόχρονα, σαν να ήταν από έναν άνθρωπο. Η μη τήρηση αυτών των παρατηρήσεων μπορεί να προκαλέσει απώλεια ολόκληρου του αποτελέσματος.»
Γιάννης Μπούγας
