Σε ένα από τα τελευταία του βιβλία, που στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις με τον τίτλο Πού θα προσγειωθούμε; Δοκίμιο πολιτικού προσανατολισμού στο νέο κλιματικό καθεστώς, ο γάλλος κοινωνιολόγος και φιλόσοφος της τεχνοεπιστήμης Μπρουνό Λατούρ προβληματίζεται για το καθεστώς της επιστημονικής γνώσης στον σύγχρονο κόσμο. Επισημαίνει ότι τα φαινόμενα ακραίου σκεπτικισμού απέναντι στον επιστημονικό λόγο που παρατηρούνται σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή (όπως παρατηρήθηκαν και σε σχέση με την πανδημία, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε εμείς) δεν μπορούν να εξηγηθούν ικανοποιητικά μέσω της επίκλησης υποκειμενικών ή ψυχολογικών παραγόντων. Αντιθέτως, οι αιτίες του σκεπτικισμού είναι για τον Λατούρ κοινωνικές.
Όπως επισημαίνει ο ίδιος, όταν οι μεγάλες εταιρείες βιοτεχνολογιών εμπλέκονται κάθε τόσο σε σκάνδαλα, όταν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αποδεικνύονται ξανά και ξανά αναξιόπιστα και κατευθυνόμενα, όταν η τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη οδηγεί στη διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, δεν είναι να απορεί κανείς γιατί οι άνθρωποι απαξιώνουν τις γνώμες των ειδικών επιστημόνων και στρέφονται στον ανορθολογισμό. Παρά τον επιστημολογικό λαϊκισμό στον οποίο μπορούν να οδηγήσουν αυτές οι παρατηρήσεις, ο Λατούρ έχει δίκιο να υποστηρίζει ότι η πίστη στην επιστήμη και η δέσμευση στην αξία της αλήθειας δεν είναι μεγέθη (καθαρά) φιλοσοφικά ή επιστημονικά· αντιθέτως, η δέσμευση στην αλήθεια έχει και ορισμένες κοινωνικές προϋποθέσεις. Γράφει ο Λατούρ:
«Καμία αποδεδειγμένη γνώση, όπως ξέρουμε, δεν δύναται να σταθεί από μόνη της. Τα γεγονότα διατηρούν την αξιοπιστία τους μόνο στο μέτρο που υφίσταται μια κοινή κουλτούρα ικανή να τα στηρίξει, θεσμοί τους οποίους μπορούμε να εμπιστευτούμε, μια σχετικά αξιοπρεπής δημόσια ζωή, μέσα ενημέρωσης κάπως αξιόπιστα» (σ. 37, δική μας υπογράμμιση).
Εν αναμονή του επιστημονικού πορίσματος του ΕΜΠ για την υπόθεση στα Τέμπη, το οποίο ελπίζουμε ότι θα μας φέρει πιο κοντά στην αλήθεια για το συγκεκριμένο συμβάν που σημαδεύει τη σύγχρονη ιστορία της χώρας μας, παρατηρούμε ότι τα μεγάλα ΜΜΕ, όπως και ο πρωθυπουργός και στελέχη της κυβέρνησης, άλλαξαν τις τελευταίες μέρες στάση. Άπαντες δεσμεύονται, υποκριτικά ή μη, να ρίξουν φως στην υπόθεση. Όμως αυτή η αλλαγή στάσης, το γνωρίζουμε, δεν ήρθε από μόνη της. Προκλήθηκε από τις πανελλαδικές συγκεντρώσεις της Κυριακής 26 Ιανουαρίου και πιο συγκεκριμένα από την εντυπωσιακή μαζικότητα αυτών των συγκεντρώσεων, με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να συρρέουν απαιτώντας να μάθουν την αλήθεια. Βλέπουμε λοιπόν πως και η δέσμευση, η στράτευση των πολιτών, το έμπρακτο ενδιαφέρον τους για κάποιες κοινές υποθέσεις που τους αφορούν όντως (και οι οποίες δεν είναι όλες όσες θα ήλπιζαν τα κομματικοποιημένα άτομα) αποτελεί μια κοινωνική προϋπόθεση για τη διερεύνηση, την αποκάλυψη, την ίδια την ύπαρξη ίσως της αλήθειας.
Ζούμε σε μια εποχή μεγάλων πολιτικών προκλήσεων που είναι την ίδια στιγμή αξεδιάλυτα επιστημολογικές. Κάθε σημαντική πολιτική διαμάχη είναι και ένας πόλεμος για την αλήθεια. Κι αν αυτό με έναν τρόπο συνέβαινε ανέκαθεν, στις μέρες μας αποκτά νέα σημασία, ιδίως λόγω των τεχνικών μέσων (social media, οθόνες, ίντερνετ, αλγόριθμοι) που διαμεσολαβούν τη σχέση μας με την πραγματικότητα, αλλά επίσης (και ίσως κυρίως) διαμορφώνουν την ίδια την πραγματικότητα. Καθώς ο κόσμος αλλάζει, αλλάζει και η ευθύνη των ενεργών πολιτικών υποκειμένων, όπως άλλωστε και των ΜΜΕ που θέλουν να διατηρήσουν μια κριτική ματιά απέναντι στο κυρίαρχο σύστημα.
Το ζήτημα δεν είναι τόσο να προσθέσουμε άλλη μία οπτική στις εκατομμύρια που υπάρχουν, ούτε βέβαια να δημιουργήσουμε ένα ακόμα περίκλειστο information bubble που δεν επικοινωνεί με τα υπόλοιπα αλλά νομίζει ότι έχει συλλάβει την κοινωνική ολότητα. Το ζήτημα είναι να διαφυλάξουμε και, όταν χρειάζεται, να διεκδικήσουμε τις κοινωνικές προϋποθέσεις της αλήθειας, που συγκροτεί το κοινό έδαφος πάνω στο οποίο μπορεί να ανθίσει ο διάλογος, η πολιτική και η σύγκρουση.
