Για σκεφτείτε να ερχόταν κάποιο μέλος της οικογένειας σας και να σας ανακοίνωνε ότι αγόρασε ένα σούπερ υπερσύγχρονο αυτοκίνητο, υποστηρίζοντας ότι μπορεί να είναι πανάκριβο αλλά η οικογένεια το χρειάζεται οπωσδήποτε. Ακόμα και αν ήσασταν απολύτως πεπεισμένος-η για τη χρησιμότητα του αυτοκινήτου, το πρώτο που θα ρωτάγατε, θα ήταν η τιμή του. Αν τώρα η απάντηση που θα εισπράττατε, θύμιζε… αντιπρόεδρο του Εδεσσαϊκού, θα θεωρούσατε ότι ο συγγενής σας κρύβει κάτι και γι’ αυτό σας δουλεύει.
Βεβαίως κάτι τέτοιο στη ζωή δεν υπάρχει περίπτωση να συμβεί. Δεν γίνεται δηλαδή να έρθει κάποιος να σας πει ότι αγόρασε ένα πανάκριβο προϊόν και με τα δικά σας χρήματα, αλλά δεν σας λέει πόσο κάνει. Αυτό όμως που είναι αδιανόητο στην καθημερινότητά μας, μπορεί να συμβεί στην πολιτική. Για την ακρίβεια, είναι αυτό που συμβαίνει με την αγορά των F-35.
Μπορεί 9, μπορεί και 30 δισ.
Έχουν περάσει 4 μέρες από τότε που ανακοινώθηκε με την επιστολή Μπλίνκεν η αγορά των 40 F-35 (τα οποία τελικά μπορεί να μην είναι και 40) κι ακόμα δεν έχουμε μια ξεκάθαρη απάντηση για το κόστος τους. Ακούσαμε για κόστος 9 δισεκατομμυρίων ευρώ (πάνω από 4% του ΑΕΠ δηλαδή). Δημοσιεύματα όμως έκαναν λόγο για κόστος που ενδέχεται να υπερβεί τα 30 δισ.. Το κλασικό κόλπο με τα κόστη των εξοπλιστικών είναι η ασάφεια αναφορικά με το τι συμπεριλαμβάνεται κάθε φορά στον υπολογισμό. Εν προκειμένω, δεν είναι καθαρό τι όπλα θα έχουν τα υπό αγορά αεροσκάφη.
Είναι ενδεικτικά όσα είπε ο πρωθυπουργός στον Παύλο Τσίμα στη συνέντευξή του στο Σκάι:
Παύλος Τσίμας: Ένα δεύτερο ερώτημα που μένει στον αέρα είναι το αληθινό κόστος της προμήθειας. Έχει ανακοινωθεί ότι είναι, στην Τουρκία, διαβάζω σήμερα στον τουρκικό Τύπο -στον αντιπολιτευόμενο, όσος ακόμα επιζεί- μια κριτική ότι η Ελλάδα με 9 δισεκατομμύρια θα πάρει 40 F-35 και η Τουρκία θα πάρει 40 F-16 με 23 δισεκατομμύρια, το οποίο ακούγεται λίγο τρελό.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Κοιτάξτε, αντιμετωπίζουμε πάντα τα νούμερα αυτά με μία σχετική επιφύλαξη. Πρώτον, η τελική προμήθεια, η πρώτη φάση μάλλον, δεν έχει ακόμα προσδιοριστεί από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας. Έχουμε τη δυνατότητα να αγοράσουμε μέχρι 40 F-35. Δεν θα αγοράσουμε 40 F-35 μονομιάς, διότι είναι μια πολύ ακριβή προμήθεια. Έχουμε εξασφαλίσει τον απαραίτητο δημοσιονομικό χώρο για μία Μοίρα F-35 σε πρώτη φάση, με δρομολόγηση παραλαβών από τα τέλη αυτής της δεκαετίας».
Ο Μητσοτάκης ουσιαστικά δεν απάντησε. Αλλά όταν ισχυρίζεται ότι έχει εξασφαλίσει τον αναγκαίο δημοσιονομικό χώρο για την αγορά των F-35, προφανώς έχει υπολογίσει κάποιος συγκεκριμένο κόστος το οποίο δεν θεωρεί απαραίτητο να το πει σε μας που θα τα πληρώσουμε.
Σε ανάλογο «σκοτεινό» τόνο και ο Νίκος Δένδιας ο οποίος δήλωσε ότι «τα λεγόμενα στον δημόσιο διάλογο περί κόστους κλπ. είναι πάρα πολύ πρώιμα».
Αδιαφάνεια
Δεδομένου του πάρτι διαφθοράς που έχει γίνει με τα εξοπλιστικά τα προηγούμενα χρόνια, η αδιαφάνεια γύρω από το πραγματικό κόστος των νέων μαχητικών, μόνο ζωηρή ανησυχία μπορεί να δημιουργήσει. Ακόμα και να είναι όλα καλώς καμωμένα, η απουσία ενημέρωσης του πολιτικού κόσμου και των πολιτών συνιστά ένα ακόμα δείγμα καθεστωτικής συμπεριφοράς από την κυβέρνηση. Η δέσμευση ενός τόσο μεγάλου ποσού από τον κρατικό προϋπολογισμού δεν μπορεί να γίνει χωρίς σοβαρό δημόσιο διάλογο και πλήρη ενημέρωση. Το ότι η κυβέρνηση δεν θεωρεί σκόπιμο να δώσει καν μια τάξη μεγέθους του τελικού κόστους, δεν αφήνει περιθώριο δημοκρατικού ελέγχου σε αυτήν την πανάκριβη αγορά.
Κούρσα εξοπλισμών
Πέρα από την αδιαφάνεια, το μείζον ζήτημα με την αγορά των F-35 είναι ότι σηματοδοτούν την κλιμάκωση της κούρσας των εξοπλισμών με την Τουρκία. To κόστος των F-35 είναι τεράστιο, ακόμα και αν μείνει στο «χαμηλό» πόσο των 9 δισ.. Για να γίνουν οι αναγκαίες συγκρίσεις, τα συνολικά κονδύλια που προβλέπει ο προϋπολογισμός για την Υγεία για το 2024 φτάνουν τα 12,9 δισ. και για την Παιδεία 6,5 δισ..
Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί το επιχείρημα της αεροπορικής υπεροχής έναντι της Τουρκίας στο Αιγαίο. Το ίδιο επιχείρημα δηλαδή που χρησιμοποίησαν όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις για να δικαιολογήσουν τις δαπάνες για εξοπλισμούς. Κάθε φορά όμως η υπεροχή είτε δεν μπορούσε να επιτευχθεί είτε αποδεικνυόταν παροδική γιατί σύντομα οι Τούρκοι προχωρούσαν σε νέες αγορές όπλων. Ας θυμηθούμε ότι η αγορά των F-16 και των Mirage το 1985 είχε χαρακτηριστεί «αγορά του αιώνα». Τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν ακόμα μεγαλύτερες αγορές….
Σε αυτό το γαϊτανάκι των εξοπλισμών, οι Αμερικανοί έχουν τον ρόλο των επιτήδειων φίλων (με το αζημίωτο…») τόσο της Ελλάδας όσο και της Τουρκίας. Πουλάνε πανάκριβα όπλα στη μια χώρα για να μπορέσουν να πουλήσουν ακόμα ακριβότερα στην άλλη. Την ώρα που δίνουν τα F-35 στην Ελλάδα, ανάβουν το πράσινο φως για τα F-16 στην Τουρκία. Το παιχνίδι αυτό δεν σταματάει ποτέ με αποτέλεσμα οι δύο λαοί να στερούνται πολύτιμα κονδύλια που θα βελτίωναν τη ζωή τους.
Πρέπει όμως κάποια στιγμή να βγούμε από το τέλμα της ατέρμονης έντασης και της κούρσας των εξοπλισμών. Και ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό, είναι να υπάρξει πραγματική βούληση για διάλογο προκειμένου να επιτευχθεί λύση με βάση το διεθνές δίκαιο. Διάλογο που θα οδηγήσει τις δύο χώρες στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Γιάννης Αλμπάνης
