Για την ειρήνη με τη φύση*
«Εμείς δεν είμαστε τα αφεντικά της Γης, δεν είμαστε αφεντικά
του εδάφους, η Γη είναι το αφεντικό μας».
(πίνακας – πανό στη Σύνοδο)
Στην πόλη Κάλι** της Κολομβίας διεξάχθηκε για δύο βδομάδες (21/10 – 1/11/24) η δεύτερη Σύνοδος για το φρενάρισμα της φθίνουσας βιοποικιλότητας στον πλανήτη και τη σωτηρία της, η COP16. Στην ατζέντα ήταν ο απολογισμός των εθνικών δράσεων ως προς τους στόχους που είχαν τεθεί στην πρώτη Σύνοδο (COP15, 2022, Μόντρεαλ), ο προσδιορισμός μέτρων προστασίας της βιοποικιλότητας την επόμενη περίοδο και το ζωτικό ζήτημα της χρηματοδότησης των εθνικών προγραμμάτων δράσης και της «διαδρομής» της, ώστε η κατανομή της να είναι δίκαιη και διαφανής. Στην πρώτη Σύνοδο είχαν τεθεί τέσσερις στόχοι και αποφασιστεί 23 μέτρα που πρέπει να υλοποιηθούν μέχρι το 2030, με κεντρικό στόχο: το 30% τουλάχιστον των γαιών και των νερών (ωκεανών, ακτών, παραλιών) του πλανήτη να έχει προστατευτεί ή ανασυσταθεί, με προτεραιότητα στις πιο απειλούμενες ή «ξεχασμένες» προστατευόμενες ζώνες ,ώστε να απορροφάται το υψηλότερο δυνατό ποσοστό του διοξειδίου του άνθρακα. Το τελικό κείμενο συμφωνήθηκε από τις 196 χώρες που συμμετείχαν στη Σύνοδο. Επίσης, ο ΟΗΕ έχει κηρύξει την περίοδο 2021-2031 ως δεκαετία ανασύστασης της φύσης.
Στη Σύνοδο συμμετείχαν εκπρόσωποι των κυβερνήσεων 190 χωρών, συνοδευόμενοι από ομάδες συμβούλων σχετικών με την προστασία του περιβάλλοντος και, για πρώτη φορά, χιλιάδες άλλοι/άλλες: 40 οργανώσεις περιβαλλοντικές/κοινωνικής οικολογίας, ομοσπονδίες αγροτών, οργανώσεις ιθαγενών και αφρολατινοαμερικανών/ίδων, κέντρα ερευνών κ.ά. από πολλές γωνιές του πλανήτη, ενώ 80.000 άτομα παρακολούθησαν από την πλατφόρμα της Avaaz.
Οι αρνητικές εξελίξεις 2022 – 2024
Η Σύνοδος πραγματοποιείται σε μια περίοδο όπου η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της είναι πλέον παρούσες και η αλληλοτροφοδοτούμενη βιοποικιλότητα συνεχίζει να φθίνει. Όλοι και όλες οι συμμετέχοντες/ουσες ξέρουν πολύ καλά τα δεδομένα και ότι απαιτείται πια τρέξιμο (εθνικά προγράμματα, χρηματοδότηση) για να πλησιαστούν έστω οι στόχοι που έχουν τεθεί μόνο στα λόγια και στα χαρτιά, όπως έδειξε αυτή η διετία. H WWF, στην τελευταία της πρόσφατη έκθεση (Planeta Vivo 2024, 10/10), προειδoποιεί ότι η Γη πλησιάζει μια επικίνδυνη και μη αναστρέψιμη καμπή, ωθούμενη από τις απώλειες της φύσης και της κλιματικής κρίσης. Τα στοιχεία από όλο τον πλανήτη που παραθέτει μιλούν και επιβεβαιώνουν τις εκτιμήσεις της. Ενδεικτικά, στην περίοδο 1970-2020 ο πληθυσμός των θηλαστικών ζώων μειώθηκε 73%, οι πληθυσμοί ειδών του γλυκού νερού 69% και μεγάλος αριθμών ειδών γης και θάλασσας βρίσκονται υπό εξαφάνιση. Η αποψίλωση της αμαζονικής ζούγκλας που, μεταξύ πολλών άλλων, αποθηκεύει 250.000-300 εκατ. τόνους άνθρακα έχει ήδη σοβαρές αρνητικές συνέπειες. H WWF αναφέρει, επίσης, ότι «οι στρατηγικές και τα εθνικά προγράμματα δράσης για την βιοποικιλότητα είναι ακατάλληλα και τους λείπει η χρηματοδοτική και θεσμική στήριξη».
Παρά τις συνθήκες, μόνο 36 χώρες είχαν να παρουσιάσουν πλάνο δράσης τους για την κάλυψη των στόχων μέχρι το 2030. Αυτή η απογοητευτική κατάσταση, αποτέλεσμα των πολιτικών επιλογών των κυβερνήσεων που συνεχίζουν να συμμετέχουν στις Συνόδους δεν μπορεί να συνεχιστεί. Μέχρι να δημοσιοποιηθεί το τελικό κείμενο της Συμφωνίας, θα περιοριστούμε, στις αποφάσεις που έλαβε η Σύνοδος και τη συζήτηση για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων δράσης.
Οι απαντήσεις της Συνόδου
Η μη αναμενόμενη πρόταση Βραζιλίας και Κολομβίας για διακριτή αναγνώριση των καταγόμενων από την Αφρική πολιτών της Λατινικής Αμερικής και όχι τη συμπερίληψή τους στη διατύπωση «τοπικές κοινότητες» που αποτυπώνεται στο σχετικό άρθρο της Συμφωνίας (COP15), δημιούργησε ένταση και διαφωνία από εκπροσώπους χωρών της Αφρικής. Χρειάστηκε να συσταθεί διαπραγματευτική ομάδα για να καμφθούν οι αντιρρήσεις και τελικά η ολομέλεια της Συνόδου συμφώνησε με την πρόταση. Οι πανηγυρισμοί πολυπληθών αφρολατινοαμερικανών/ίδων ήταν αναμενόμενη.
Η δεύτερη συμφωνία – απόφαση αφορά στη σύσταση νέου οργάνου, υποβοηθητικού του κεντρικού που ήδη υπάρχει, από ιθαγενείς λαούς και τοπικές κοινότητες σε θέματα προσδιορισμού κριτηρίων, δράσεων και προγραμμάτων σχετικών με τις γνώσεις, καινοτομίες και πρακτικές στο πεδίο της βιοποικιλότητας. Η Συνομοσπονδία ιθαγενών Μαπούτσε (Χιλή κυρίως, αλλά και Αργεντινή), σε ανακοίνωσή της, χαιρετίζει την απόφαση και την χαρακτηρίζει ιστορική. Αν και οι δύο αυτές αποφάσεις είναι δίκαιες κοινωνικά και θετικές ως προς τη βιοποικιλότητα , δεν μπορούν να καλύψουν το μεγάλο κενό της Συνόδου.
Ως προς το ζωτικό, αλλά ακανθώδες ζήτημα της χρηματοδότησης των προγραμμάτων που είχε προγραμματιστεί να είναι το τελευταίο θέμα, διεξάχθηκε διεξοδική συζήτηση για τους τρόπους χρηματοδότησης, τη χρήση υπαρκτών καινοτόμων πιστώσεων ειδικά για βιοποικιλότητα, συμφώνησαν μάλλον στην αναγκαιότητα συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα σε εργασίες υποδομών, προσδιόρισαν το ύψος της απαιτούμενης ετήσιας χρηματοδότησης, αλλά… δεν πρόλαβαν να ολοκληρώσουν τη συζήτηση γιατί η Σύνοδος τελείωνε και έπρεπε να επιστρέψουν στις χώρες τους. Δεσμεύτηκαν, ωστόσο, ότι πολύ σύντομα η συζήτηση θα ολοκληρωθεί.
Τελικά, η COP15 και η COP16 ήταν επιτυχημένες Σύνοδοι, λειτούργησαν δηλαδή προωθητικά στη προσπάθεια σωτηρίας της βιοποικιλότητας του πλανήτη, κινητοποιήθηκαν κυβερνήσεις προς αυτήν την κατεύθυνση; Οι απαντήσεις, με τα μέχρι τώρα αποτελέσματα δεν μπορούν να έχουν θετικό πρόσημο.
Σημειώσεις:
* Σύνθημα της κολομβιανής κυβέρνησης
** Η τρίτη σε μέγεθος πόλη της Κολομβίας (πάνω από 2 εκατ. κάτοικοι), πρωτεύουσα περιοχής του Ειρηνικού Ωκεανού όπου η πλειονότητα των κατοίκων είναι αφροκολομβιάνοι-ες, ενώ υπάρχει και ιθαγενής πληθυσμός. Έχει μεγάλη βιοποικιλότητα και κατατάσσεται τέταρτη στον πλανήτη ως προς τη σπουδαιότητά της. Η σύνθεση του πληθυσμού έχει τη σημασία του σε αυτήν την κατάταξη.
Γεωργία Ντούσια
