Macro

Γαβριήλ Σακελλαρίδης: Έξι χρόνια διακυβέρνησης Μητσοτάκη: Η μνημονιακή συνέχεια, η εμβάθυνση και τα στοιχεία

Στα έξι χρόνια διακυβέρνησης Μητσοτάκη, η Ελλάδα έχει βιώσει μία πολύ βαθιά ανακατανομής ισχύος ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία και η αναδιανομή εισοδημάτων και πλούτου αποτελεί την πιο εμβληματική έκφραση αυτής της τάσης. Τυπικά μπορεί η περίοδος των Μνημονίων μπορεί να «έληξε» το 2018, όμως δύσκολα θα μπορούσε να μακροημερεύσει το επιχείρημα ότι η χώρα έχει αλλάξει σελίδα. Η αναπαραγωγή της λογικής των μνημονίων θεωρείται αυτονόητη από τους κυβερνητικούς μηχανισμούς, αφού πλέον έχει εμπεδωθεί και έχει κατισχύσει τόσο ιδεολογικά όσο και πολιτικά.

Αν κάτι μπορεί να θεωρηθεί ως έκπληξη φαινομενικά από τα «έξι χρόνια Μητσοτάκη» είναι η γιγάντωση του ρόλου του κράτους, από ένα Πρωθυπουργό που όμνυε στις φιλελεύθερες ιδέες και ήταν υπέρμαχος της συρρίκνωσής του. Όμως, σε μία περίοδο πολυκρίσης, το κράτος μετατράπηκε σε εργαλείο τόσο για την προώθηση της συσσώρευσης του κεφαλαίου, την στιγμή που το ιδιωτικό κεφάλαιο έχει αναιμικές επιδόσεις, όσο και κοινωνικής νομιμοποίησης για να μπορέσει η κυβέρνηση Μητσοτάκη να αντιπαρέλθει την δυσαρέσκεια από τις βαθιά ταξικές πολιτικές της. Άλλωστε το νεοφιλελεύθερο κράτος δεν σημαίνει «λιγότερο κράτος», παρόλο που αποσύρεται από συγκεκριμένους τομείς (υγεία, παιδεία, ενέργεια). Σημαίνει ισχυρότερο κράτος για να μπορεί να παίζει καθοριστικό ρόλο στην αναδιάταξη των προτεραιοτήτων και να διασφαλίζει την συσσώρευση, τη νομιμοποίηση της εξουσίας και την καταστολή, τους όρους δηλαδή της ηγεμονίας του κεφαλαίου.

Οικονομική μεγέθυνση: Ακούγεται συχνά το επιχείρημα ότι η Ελλάδα παρουσιάζει από τους μεγαλύτερους ρυθμούς μεγέθυνσης του ΑΕΠ στην Ε.Ε. Είναι πραγματικότητα, όμως το παράλογο θα ήταν το αντίθετο. Η χώρα μας έχει το προτελευταίο κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην ΕΕ-27, επομένως είναι απολύτως αναμενόμενο σε μια τέτοια οικονομική ζώνη, με βάση την οικονομική θεωρία, να συγκλίνει ταχύτερα προς τις άλλες χώρες. Όμως ο μέσος όρος της οικονομικής μεγέθυνσης την περίοδο 2020-2024 ήταν 1,96%. Όσο ακριβώς ήταν την περίοδο 2017-2019, κατά στατιστική σύμπτωση. Και μάλιστα σε μία περίοδο με πολύ καλύτερους όρους αναχρηματοδότησης του τραπεζικού συστήματος από ΕΚΤ, με Ταμείο Ανάκαμψης και ευελιξία σε δημοσιονομικούς κανόνες.

Μισθοί: Η απώλεια των πραγματικών μισθών είναι σημαντική μίας και ο δείκτης του πληθωρισμού τρέχει ταχύτερα από τις όποιες αυξήσεις των ονομαστικών μισθών στην Ελλάδα. Η χώρα μας βρίσκεται στην τελευταία θέση στην ΕΕ-27 ως προς τον μέσο προσαρμοσμένο μισθό ανά μονάδες αγοραστικής δύναμης. Το γεγονός ότι ο μισθός αυτός βρίσκεται στο 54% του μ.ο. της ΕΕ-27 δείχνει ότι με τον μέσο προσαρμοσμένο μισθό ένα ελληνικό νοικοκυριό μπορεί να αγοράζει τα μισά αγαθά που μπορεί να αγοράζει ένα νοικοκυριό στον μέσο όρο της ΕΕ-27. Την ίδια στιγμή σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΡΓΑΝΗ, το 62,7% των μισθωτών λαμβάνουν κάτω από 1200 ευρώ μικτά, δηλαδή περίπου 1016 ευρώ καθαρά, ενώ το 46,3% κάτω από 1000 ευρώ μικτά (847 ευρώ καθαρά).

Κρίση του κόστους ζωής: Ο πληθωρισμός έχει λειτουργήσει με τρόπο που έχει ενισχύσει την αναδιανομή του εισοδήματος εις βάρος των χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων. Τα τελευταία στοιχεία του Ιουνίου 2025 δείχνουν πληθωρισμό 2,8% στην Ελλάδα, λόγω ετήσιας αύξησης των τιμών της ενέργειας 23,1%, των ενοικίων κατά 11,4% των φρούτων 8,1% των ψαριών 9,7% και του κρέατος 6%. Την ίδια στιγμή το ποσοστό των αμοιβών προς το ΑΕΠ έχει μειωθεί από 39% το 2020 σε 35% το 2024, με την Ελλάδα να καταλαμβάνει την προτελευταία θέση στην ΕΕ-27 και να αποτελεί την χώρα με την μεγαλύτερη μείωση. Ενδεικτικό της κρίσης του κόστους ζωής και πως επηρεάζει βασικές ανάγκες είναι ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση στην ΕΕ-27 ανάμεσα στις χώρες με τις περισσότερες ανάγκες υγείας που δεν αντιμετωπίζονται, με ποσοστό 12,1% το 2024, όταν ο ευρωπαϊκό μέσος όρος είναι 2,5%.

Δημοσιονομικά: Το 2024 έκλεισε με πρωτογενές πλεόνασμα 4,8% του ΑΕΠ, το μεγαλύτερο καταγεγραμμένο στην χώρα μας τα τελευταία χρόνια, που δεν ήταν και χαμηλά. Αυτό δεν είναι κοινωνικά ουδέτερο, αλλά είναι αποτέλεσμα ενός βίαιου μηχανισμού αναδιανομής εισοδήματος που έχει ξεκινήσει από την έκρηξη του πληθωρισμού και έχει αυξήσει εκρηκτικά τα έσοδα από έμμεση φορολογία. Το γεγονός μάλιστα ότι η κυβέρνηση θέλει να αποπληρώσει εσπευσμένα το δημόσιο χρέος από το πρωτογενές αυτό πλεόνασμα, δείχνει ότι δεν έχει σκοπό να το αναδιανείμει αλλά να διασφαλίσει μία πιστοληπτική αναβάθμιση από τους αντίστοιχους οίκους.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη πατώντας στο μνημονιακό έδαφος των πρωτογενών πλεονασμάτων, των ιδιωτικοποιήσεων και των «απελευθερωμένων» αγορών (ενέργεια, κόκκινα δάνεια κτλ.) απογείωσε την συγκέντρωση της ισχύος στα ολιγοπώλια και τα καρτέλ δημιουργώντας τις συνθήκες για το «μεγάλο πλιάτσικο» της εξαετίας. Το κυρίαρχο μπλοκ εξουσίας δεν ηγεμονεύει. Κυβερνά με τον φόβο, τον έλεγχο και τη σιωπή. Η διαρκής αποτυχία θετικής νοηματοδότησης τη ζωή της κοινωνικής πλειοψηφίας δημιουργεί κρίση ηγεμονίας, αλλά αυτή δεν σημαίνει ρήξη από μόνη της. Το κενό γεμίζει με απόγνωση, αποπολιτικοποίηση, νεοσυντηρητικά ανακλαστικά ή κυνισμό μπροστά στα σκάνδαλα. Τροφοδοτείται από την ανώμαλη προσγείωση των κοινωνικών προσδοκιών και την απαξίωση της Αριστεράς.

Η συγκυρία όμως δεν είναι «παράθυρο ευκαιρίας», αλλά συμπύκνωση αντιφάσεων.

Σε τέτοιες στιγμές, το στοίχημα της ριζοσπαστικής Αριστεράς δεν είναι να περιμένει την κατάρρευση αλλά να οργανώσει την αντίσταση. Να ενώσουμε τις σκόρπιες φωνές, να χτίσουμε σχέδιο. Όχι για να “διαχειριστούμε καλύτερα”, αλλά για να διεκδικήσουμε αλλιώς τις ζωές μας.

Η ΕΠΟΧΗ