“Η ιστορία διδάσκει τα πάντα, ακόμη και το μέλλον”.
Αλφόνς Μαρί Λουί Ντε Λαμαρτέν
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε 21 χρόνια μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και έλαβε τέλος στις 9 Μαΐου 1945 με τη ρίψη των δύο ατομικών βομβών στην Ιαπωνία, όταν αυτή ήδη είχε παραδοθεί. Την περίοδο του Μεσοπολέμου* επικρατούσε μία εύθραυστη ειρήνη. Οι αστικές τάξεις της Γερμανίας και της Ιταλίας θεωρούσαν πως είχαν αδικηθεί με την συνθήκη των Βερσαλλιών παρόλο που την ακολούθησε η Συνθήκη του Λοκάρνο (Ελβετία), το 1925, όπου οριστικοποιήθηκαν, μερικώς, τα σύνορα, κυρίως της Γερμανίας. Και μεσούντος του Μεσοπολέμου, ξεσπά η παγκόσμια οικονομική κρίση. Η διεκδίκηση των αγορών, των πρώτων υλών και των σφαιρών επιρροής διαμόρφωσαν δύο πόλους όπου στον έναν ήταν η Γερμανία, η Ιταλία και η Ιαπωνία και στον άλλο οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Γαλλία.
Ιστορικά, ανάμεσα στους δύο Παγκοσμίους Πολέμους, μεσολάβησαν τα εξής γεγονότα που οδήγησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή επηρέασαν την εξέλιξή του.
1. Η Συνθήκη των Βερσαλλιών (28 Ιουνίου 1919) με την οποία υπογράφονταν το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου έριχνε το βάρος της ευθύνης στην Γερμανία, της αφαιρούσε εδάφη, της επέβαλε αυστηρούς στρατιωτικούς περιορισμούς και την υποχρέωνε να πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις σε διάφορες χώρες! Η συνθήκη αυτή αναδιαμόρφωσε τα σύνορα στην Ευρώπη.
2. Η εμφάνιση απολυταρχικών καθεστώτων. Στην Ευρώπη, και όχι μόνο, αυτή την περίοδο εγκαθιδρύονται απολυταρχικά καθεστώτα σε τρεις μεγάλες χώρες. Στη Γερμανία το 1933 επικρατεί το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα με τον Αδόλφο Χίτλερ. Στην Ιταλία, το 1922, εδραιώνεται η δικτατορία του Μουσολίνι, η οποία το 1935 εισβάλει στην Αιθιοπία. Η Ιαπωνία, το 1931, εισβάλει στην Κίνα, καταλαμβάνει την Μαντσουρία και ιδρύει ένα κράτος μαριονέτα το Μαντσουκούο. Η Ιαπωνία βρέθηκε σε δεινή οικονομική θέση εξ΄ αιτίας του κραχ διότι έχασε τις αγορές του μεταξιού, η οικονομία της επλήγη και η μόνη διέξοδος ήταν ο πόλεμος. Και να μην ξεχνάμε την Ισπανία με τον Φρανθίσκο Φράνκο και τον εμφύλιο της χώρας αυτής που ξέσπασε το 1936 και διήρκησε μέχρι τον Απρίλιο του 1939 κατά του δικτάτορα Φράνκο. Προς στήριξη του Ισπανού δικτάτορα έτρεξε η Ιταλία η οποία έστειλε στρατό και η Γερμανία τον κάλυψε με αεροπορική ενίσχυση και πολεμικό υλικό.
3.Η μεγάλη ύφεση το 1929. Το 1929 σημειώθηκε το οικονομικό κραχ -το οποίο ξεκίνησε με την κατάρρευση του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης- με καταστροφικές συνέπειες παγκοσμίως και πυροδότησε την σταθερότητα που επιδιώχθηκε μετά τη λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η οικονομία της Γερμανίας δεν ήταν καλή και σώθηκε από την στήριξη των ξένων δυνάμεων. Παρ΄ όλες τις οικονομικές ενισχύσεις η οικονομική ύφεση επανέρχεται το 1938. Και ένας τρόπος υπάρχει να αντιμετωπιστεί: Ο πόλεμος, και μάλιστα αν είναι παγκόσμιος ακόμη καλύτερα αφού επί της ουσίας η κρίση του 1929 δεν είχε ποτέ ξεπεραστεί. Η Γερμανία με τις προσαρτήσεις της Τσεχοσλοβακίας και της Αυστρίας οικειοποιείται, καταληστεύει κατά το κοινώς λεγόμενο, τον χρυσό των χωρών αυτών.
4.Η πολιτική του κατευνασμού. Η Βρετανία και η Γαλλία ακολούθησαν την πολιτική του κατευνασμού, δηλαδή ήταν επιφυλακτικές, ανεκτικές και υποχωρητικές έναντι της Γερμανίας και της Ιταλίας. Όσο τουλάχιστον εκτιμούσαν πως η Γερμανία θα στραφεί πολεμικά προς την Ανατολή, κυρίως εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης που ήταν και ο ουσιαστικός εχθρός τους. Το 1938 υπεγράφη η Συμφωνία του Μονάχου με την οποία επετράπη στην Γερμανία να καταλάβει την Σουδητία, μία περιοχή 3 εκατομμυρίων ανθρώπων.
5.Παντελής αποτυχία του ρόλου της Κοινωνίας των Εθνών / ΚτΕ. Η ΚτΕ ιδρύθηκε το 1920 αμέσως μετά την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου με σκοπό την πρόληψη του πολέμου, την ασφάλεια κρατών και λαών. Απέτυχε παταγωδώς στην αποφυγή έναρξης ενός νέου Παγκοσμίου Πολέμου.
6.Το Σύμφωνο Μόλοτοφ – Ρίμπεντροπ. Η Αγγλία υπέγραψε σύμφωνο φιλίας με την Ιταλία του Μουσολίνι στις 16 Απριλίου 1938 ενώ ήδη από το 1934 είχε υπογραφεί εμπορική συμφωνία μεταξύ Βρετανίας και ναζιστικής Γερμανίας η οποία διήρκησε έως το 1939.
Μπροστά στα επεκτατικά γεγονότα της Γερμανίας η ΕΣΣΔ προτείνει διεθνή σύσκεψη για την αντιμετώπισή τους, επεδίωξε δηλαδή συμφωνία με Άγγλους και Γάλλους, όμως ο Βρετανός Πρωθυπουργός Ν. Τσάμπερλεν την απέρριψε. Το Σύμφωνο μη επίθεσης Μόλοτοφ – Ρίμπεντροπ (23 Αυγούστου 1939) που υπογράφηκε από τους δύο υπουργούς εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης και της Γερμανίας, δεν αποδίδει την εξωτερική πολιτική της Σ.Ε. η οποία είχε ως στόχο τη συλλογική συμφωνία ειρήνης κατά της Γερμανίας και της Ιταλίας. Το Σύμφωνο μη επίθεσης υπογράφηκε διότι απέτυχαν οι συνομιλίες με την Βρετανία και την Γαλλία.
7. Blitzkrieg/ πόλεμος αστραπή. Στην 1η Σεπτεμβρίου 1939 η Γερμανία εισβάλει στην Πολωνία χρησιμοποιώντας μία νέα στρατιωτική στρατηγική που συνδύαζε αστραπιαίες κινήσεις του στρατού -πεζικού και αρμάτων- σε συνδυασμό με αεροπορική κάλυψη.
Πριν την Πολωνία η Γερμανία προσαρτά την Αυστρία στις 10 Μαρτίου 1938, το γνωστό Anschulus (σύνδεση), χωρίς καμία διαμαρτυρία από την Αγγλία και την Γαλλία αφού η Γερμανία στρέφεται ανατολικά, η Αγγλία μάλιστα αναγνωρίζει την αυστριακή προσάρτηση. Μετά την Αυστρία σειρά έχει η Τσεχοσλοβακία. Με αφορμή την ένωση με τον σουδητικό λαό που ζούσε στα σύνορα της Τσεχοσλοβακίας και με την ανοχή της Αγγλίας η Γερμανία εισβάλει στην χώρα. Ασκείται τρομερή πίεση προς τους Τσεχοσλοβάκους για υποχώρηση στα αιτήματα των Γερμανών. Για την τύχη της Τσεχοσλοβακίας γίνεται μία συνάντηση στο Μόναχο στις 29-30/9/1938 όπου συμμετέχουν η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία και η Βρετανία, χωρίς όμως την Τσεχοσλοβακία που είναι και η άμεσα ενδιαφερόμενη. Και η απόφαση της Συμφωνίας του Μονάχου ήταν ξεκάθαρη, η Τσεχοσλοβακία έπρεπε να υποχωρήσει στις απαιτήσεις της Γερμανίας. Η Γερμανία όμως γίνεται πιο επιθετική ύστερα από αυτές τις κατακτήσεις.
Στις 7 Απριλίου 1939 η Ιταλία καταλαμβάνει την Αλβανία ενώ τον Ιούλιο του 1939 Βρετανία και Γαλλία ξεκινούν συζητήσεις στην Μόσχα με την ΕΣΣΔ για να υπογράψουν σύμφωνο στρατιωτικής συνεργασίας. Οι δύο δυνάμεις έστειλαν κατώτερα στελέχη για να συζητήσουν ένα τόσο σοβαρό ζήτημα. Κωλυσιεργούν, δεν δέχονται να υπογράψουν ούτε και την βοήθεια της ΕΣΣΔ αν η Γαλλία ή η Βρετανία δεχθούν επίθεση. Και αυτή η συνάντηση ναυαγεί.
Έτσι ο κόσμος σύρθηκε σε έναν καταστροφικό πόλεμο στον οποίο υπολογίζεται πως χάθηκαν από 50 έως 85 εκατομμύρια άνθρωποι.
*Μεσοπόλεμο ονομάζουμε την χρονική περίοδο μεταξύ του Α΄ και του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ελένη Νικολαΐδου
