Την Πέμπτη 10 Απριλίου, στη διάρκεια διεξαγωγής του πολύ επιτυχημένου 1ου Πανελλήνιου Μαθητικού Φεστιβάλ Θεάτρου στην Ιεράπετρα, οι μαθητές του 1ου ΕΠΑΛ Ρεθύμνου παρουσίασαν την παράσταση «Ο Εχθρός της Τάξης» του Ν. Γουίλιαμς, έργο που πρωτοπαίχτηκε το 1978 στο Royal Court Theatre στο Λονδίνο, μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Peter Stein to 1983, έχει παιχτεί σε πάρα πολλά ευρωπαϊκά θέατρα και, πρόσφατα, το 2021, παρουσιάστηκε και στην Ελλάδα από την Εφηβική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου σε σκηνοθεσία της Γ. Μαυραγάνη και μετάφραση Αλ. Καλοφωλιά. Στην ιστοσελίδα του Εθνικού διαβάζουμε σχετικά: «σε μια σχολική αίθουσα οι μαθητές περιμένουν κάποιον καθηγητή. Νέα παιδιά που καταστρέφουν οτιδήποτε γι’ αυτούς εκπροσωπεί το σύστημα που το θεωρούν εχθρό τους, όπως και το σχολείο. Αμφισβητούν τα πάντα και τους πάντες, επαναστάτες και αντιρρησίες, θύτες και θύματα την ίδια στιγμή. Περιμένουν αλλά το ωρολόγιο πρόγραμμα για το συγκεκριμένο τμήμα, γράφει μόνον “κενό”. Τελικά, απορρίπτουν αυτοί το σύστημα ή το σύστημα τους απορρίπτει;»
Από την περιληπτική αυτή αποτύπωση του έργου είναι φανερό ότι πρόκειται για ένα κείμενο που επιλέγει να ασχοληθεί με τα προβλήματα των σημερινών εφήβων, όχι μόνο του Λονδίνου, αλλά των εφήβων, ανά τον κόσμο, και ιδιαίτερα εκείνων που αισθάνονται περιθωριοποιημένοι από μια πολιτεία και έναν σχολικό θεσμό που τους αντιμετωπίζει ως «χαμένες περιπτώσεις» ή, στην καλύτερη περίπτωση, ως ικανούς να γίνουν «μόνο» ψυκτικοί ή ηλεκτρολόγοι και βέβαια όχι managers, γιατροί ή δικηγόροι –αυτά τα επαγγέλματα προορίζονται για γόνους άλλων κοινωνικών τάξεων. Η περίληψη του έργου προετοιμάζει, λοιπόν, τους θεατές για να παρακολουθήσουν κάτι ενδιαφέρον, σύγχρονο, ζωντανό, όπως δηλαδή πρέπει να είναι μια θεατρική παράσταση που απευθύνεται σε ηλικίες Γυμνασίου και Λυκείου.
Υπήρξε, όμως, και ένας θεατής που ένιωσε ότι η παράσταση έχει προβληματικό περιεχόμενο και «αυθόρμητα αγανάκτησε» βλέποντας μια μαθήτρια να τραβά και να πετά στο πάτωμα μια γιρλάντα με ελληνικά σημαιάκια. Τι έκανε αυτός ο θεατής; Σηκώθηκε να φύγει, όπως ήταν δικαίωμα του; Όχι, τηλεφώνησε στην αστυνομία και κατήγγειλε (ανωνύμως, γιατί δεν είχε το θάρρος ούτε το όνομα του να πει ο «αγανακτισμένος») ότι στη σκηνή παιζόταν έργο με «προβληματικό περιεχόμενο». Και τι έκανε η αστυνομία; Εξήγησε στον ανώνυμο ότι δεν είναι δουλειά της να ελέγχει το περιεχόμενο των μαθητικών παραστάσεων, ότι εμπιστεύεται την εκπαιδευτική κοινότητα, ότι το κατάλληλο ή το ακατάλληλο ενός έργου τέχνης είναι θέμα ερμηνείας, συζήτησης, αλλά όχι κατασταλτική υποχρέωση, ότι έχει άλλα σοβαρά θέματα να ασχοληθεί; Όχι, η ελληνική αστυνομία θεώρησε ότι είναι καθήκον της να στείλει τρεις πλήρης ένδυσης αστυνομικούς (πιστόλια, αλεξίσφαιρα, χειροπέδες) να ελέγξουν τι έργο παίζεται, ποιο είναι το περιεχόμενο του, ποια είναι η υπεύθυνη καθηγήτρια –της οποίας κατέγραψαν και τα στοιχεία, ενώ τα στοιχεία του καταγγέλλοντος δεν θα τα ανακαλύψει κανείς ποτέ.
Και όταν ξεσηκώθηκαν οι Ενώσεις Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης Ιεράπετρας και Ρεθύμνου, η ΟΛΜΕ και τα κόμματα της αντιπολίτευσης (Νέα Αριστερά, ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ, Κίνημα Δημοκρατίας, μόνο το ΠΑΣΟΚ δεν μπόρεσε, πετούσε χαρταετό με την Πλεύση Ελευθερίας), χαρακτηρίζοντας την αστυνομική επέμβαση ως απόπειρα λογοκρισίας, ως ενέργεια φίμωσης, ως σκοταδιστική επίθεση ενάντια στην ελευθερία της Τέχνης, ύστερα από τις αντιδράσεις η ΕΛΑΣ. έβγαλε ανακοίνωση που μας διαβεβαίωνε ότι προέβη σε έλεγχο γιατί αυτή είναι η δουλειά της όταν δέχεται καταγγελίες, ότι δεν διέκοψε την παράσταση (η παράσταση τελείωνε όταν έφθασαν οι τοποτηρητές του νόμου) και ότι δεν συνέλαβε κανένα (παρότι ενδεχομένως θα τους άξιζε να τους συλλάβει όλους).
Και έτσι πληροφορηθήκαμε, πανελλαδικά, ότι όταν καταγγέλλεις, επωνύμως, ας πούμε, οικογενειακή βία ή διάρρηξη στο σπίτι σου, μπορείς να περιμένεις την ίδια, πλήρη ανακλαστικών, αστυνομική αντίδραση (κρίμα που δεν ήταν ενήμερη για τα αστυνομικά ανακλαστικά πχ. η 28χρονη Κυριακή Γρίβα που δολοφονήθηκε έξω από το Αστυνομικό Τμήμα των Αγίων Αναργύρων, αμέσως μετά την καταγγελία που είχε κάνει για τον άνδρα της). Έτσι πληροφορηθήκαμε ότι ο καθένας και η καθεμία μας έχει το δικαίωμα να καταγγέλλει μια παράσταση ότι προσβάλει, ας πούμε, τα χρηστά ήθη και, άμεσα, θα επέμβουν οι δυνάμεις της τάξης και αλίμονο στους συντελεστές, αν κάποιο αστυνομικό όργανο δεν πολυσυμφωνεί με όσα γίνονται στο θεατρικό σανίδι, αν οι στίχοι του τραγουδιού δεν του αρέσουν ή αν οι πίνακες στον τοίχο της έκθεσης έχουν πολύ τολμηρό θέμα. Έτσι, βεβαιωθήκαμε ότι η εισβολή βουλευτή του κόμματος Νίκη στην Εθνική Πινακοθήκη και ο βανδαλισμός εκτιθέμενων έργων έχει πολλούς επίδοξους μιμητές στην ελληνική κοινωνία, που συνεχώς θα γίνεται πιο συντηρητική, όσο παραμένουμε σιωπηλοί/ές. Έτσι, ερμηνεύσαμε καλύτερα τις παρεμβάσεις, τις πιέσεις, τους άλλους «ένθεους αγανακτισμένους» που συγκεντρώνονται έξω από τις παραστάσεις του Χρ. Ζαραλίκου –εκεί η αστυνομία δείχνει απόλυτο σεβασμό στην ελεύθερία δημόσιας διατύπωσης γνώμης. Έτσι, καταλάβαμε γιατί η υπουργός Παιδείας ή, έστω, ο διευθυντής Εκπαίδευσης, τοποθετημένος από την κυβέρνηση, δεν βρήκαν ούτε μια λέξη να πουν για το γεγονός. Δεν είχαμε καταλάβει ακριβώς την άποψη του υπουργού Δημόσιας Τάξης ως προς το θέμα, αλλά μας λύθηκαν οι απορίες μερικές μέρες μετά, όταν απαγόρευσε τις συναυλίες στα Εξάρχεια, γιατί, σε τελευταία ανάλυση, έτσι γουστάρει, άσε που στα Εξάρχεια μαζεύεται πολύς κόσμος.
Υ.Γ.: Η Κριτική Επιτροπή του Φεστιβάλ Ιεράπετρας απένειμε στην ομάδα του ΕΠΑΛ Ρεθύμνου Τιμητική Διάκριση για την καλλιτεχνική αρτιότητα και την ερμηνεία της παράστασης «Ο Εχθρός της Τάξης» (της όποιας τάξης), υπερασπιζόμενη την ελευθερία της έκφρασης, αφού η επίσημη πολιτεία απέτυχε να το κάνει. Το βίντεο της παράστασης, αφού για μικρό χρονικό διάστημα «εξαφανίστηκε»από το κανάλι του Φεστιβάλ, πλέον έχει επανεμφανιστεί. Υπάρχουν προτάσεις που μοιάζει πολύ πιθανό ότι θα υλοποιηθούν, ώστε να ξαναπαιχτεί η παράσταση στην Ιεράπετρα, στο Ρέθυμνο και σε άλλες περιοχές. («Η αλληλεγγύη είναι το όπλο μας»).
