Στις 14 Αυγούστου 1954 έπεσε στο Δαφνί από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος ο Νίκος Πλουμπίδης. Από τη σύλληψη του τον Νοέμβρη 1952 και έως την τελευταία στιγμή αντιμέτωπος με την διπλή κατηγορία έκανε ακραία πράξη πολιτικής αξιοπρέπειας με την ίδια του την ζωή. Ζωή ταυτισμένη με την ιστορία του ΚΚΕ και του αριστερού συνδικαλισμού, την οργάνωση και την πορεία του ΕΑΜ, τις παράνομες οργανώσεις των χρόνων του εμφυλίου πολέμου και μετά την «συντριπτική ήττα… την ανάγκη μιας ανάσας νομιμότητας» (δικά του λόγια) με τον κεντρικό του ρόλο στην επάνοδο στη Βουλή των καταδιωγμένων με την Δημοκρατική Παράταξη το 1950 και την ΕΔΑ το 1952 (Νίκος Πλουμπίδης. Ίδρυμα της Βουλής,2019).
Για πολλές δεκαετίες υπήρξε αμφιλεγόμενο πρόσωπο από τις κυμαινόμενες εκτιμήσεις των ηγεσιών του ΚΚΕ , σταθερά όμως αγαπητός και σεβαστός για τα περισσότερα από τα μέλη του και παράλληλα για πολλούς από τους αγωνιστές της Αριστεράς που συσπειρώθηκαν γύρω από την ΕΔΑ και τα άλλα αριστερά κόμματα μετά την μεταπολίτευση έως σήμερα. Άφησε πολιτική παρακαταθήκη με την αφήγηση των δύο εκλογών που διαχειρίστηκε, τον δυσεπίλυτο πολιτικό γρίφο πώς ένα κόμμα, ειδικά το κομμουνιστικό, κρατά την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του χτίζοντας όμως και τις απαραίτητες συμμαχίες για την προώθηση ή την υπεράσπιση της κοινωνικής ζωής των ανθρώπων.
Στις 28.7.24 έγιναν στα Λαγκάδια τα αποκαλυπτήρια προτομής του με πρωτοβουλία του ΚΚΕ, σε χώρο που παραχώρησε ο Δήμος Γορτυνίας. Είναι αλήθεια ότι ένα μνημείο μπορεί να εμπνεύσει το ξετύλιγμα της μνήμης. Ο δήμαρχος Στάθης Κούλης το τοποθέτησε στο ευρύτερο πλαίσιο: « Με τη στάση του ο Νίκος Πλουμπίδης, θεωρώ αγαπητέ Γραμματέα, ότι υπερβαίνει τον ιδεολογικό του χώρο, θεωρώ ότι σπάει τα όρια του κομματικού χώρου και καταφέρνει να αποδείξει πως η απαραίτητη τήρηση αρχών και αξιών είναι που κάνει την διαφορά στον κάθε άνθρωπο. Το μήνυμα που άφησε στις επόμενες γενιές υπερβαίνει τον χρόνο και εξακολουθεί να είναι επίκαιρο». Ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ Δ. Κουτσούμπας αναφέρθηκε στη μακρά κομματική πορεία του Νίκου Πλουμπίδη : «[…]Θα θυμίζει (το μνημείο) ότι τέτοιας στόφας άνθρωποι, τέτοιοι αετοί σαν τον Πλουμπίδη, τον Μπελογιάννη, τον Ζαχαριάδη, τον Βελουχιώτη και δεκάδες χιλιάδες άλλοι, επώνυμοι και ανώνυμοι , γεννιούνται από τη μήτρα του ΚΚΕ[…] Ο Νίκος Πλουμπίδης κουβάλησε τον σταυρό́ του μαρτυρίου του μέχρι τέλους. Περήφανος, στητός. Μαζί με τον Νίκο Πλουμπιδη το δικό της σταυρό κουβάλησε και ολόκληρη η οικογένεια του. Η σύζυγός του συντρόφισσα Ιουλία, ο γιός του Δημήτρης, όλοι οι συγγενείς του[…]Αγαπητές φίλες και φίλοι, η απόφαση του ΠΓ για τον Νίκο Πλουμπίδη ήταν εντελώς εσφαλμένη, ανυπόστατη και άδικη».
Ο γραμματέας του ΚΚΕ τηρώντας αδιαμφισβήτητα απόσταση από τα μισόλογα του παρελθόντος για την τιμητική του αποκατάσταση προχώρησε την ίδια στιγμή σε ένα μεγάλο «στρογγύλεμα» της μνήμης της μοναχικής πορείας του Ν. Πλουμπίδη . Η «αποκατάσταση μνήμης» που επικαλέστηκε στην ομιλία του ήταν αναφορά στην ολιγόλογη αποκατάσταση του 1958 μαζί με τους Κ. Καραγιώργη και Γ. Σιάντο . Υπενθυμίζω την σαφή εντολή του Ν. Πλουμπίδη προς την οικογένεια του ότι η αποκατάστασή του μπορεί να γίνει μόνο σε συνέδριο του κόμματος όπου θα φωτιζόταν όλο το πολιτικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται και η κατηγορία σε βάρος του. Η απόδοση τιμής το 2024 πραγματοποιήθηκε στο υψηλότερο κομματικό επίπεδο όμως ταυτόχρονα βλέπουμε μια ισοπέδωση της ιδιαίτερης πολιτικής και κομματικής του πορείας που δεν μας επιτρέπει να τις αντιληφθούμε στο πλαίσιο των κοινωνικών αγώνων της εποχής του. Επίσης ,αυτό το στρίμωγμα, η «ομογενοποίηση» των Πλουμπίδη, Μπελογιάννη, Ζαχαριάδη γραμματέα του κόμματος και Βελουχιώτη στην ίδια φράση τι ακριβώς φωτίζει και τι παράγει σήμερα ;
Η μνήμη της αντίστασης του ΕΑΜ και των δύσκολων αγώνων που ακολούθησαν είχαν τόση διάρκεια και αντοχή επειδή μεγάλο μέρος του Ελληνικού λαού ταυτίστηκε με την προοπτική εκείνων των αγώνων και με τους ανθρώπους που βρέθηκαν μπροστά υπομένοντας διώξεις ή και τον θάνατο. Ο διπλά παγιδευμένος, το 1952-54, Νίκος Πλουμπίδης έκανε υπέρβαση με τη στάση του δημιουργώντας ηθικό κεφάλαιο για την πολιτική και τους αγώνες που σήκωσαν στην πλάτη τους χιλιάδες άλλοι και άλλες. Η κομματική εργαλειοποίηση της ιδιαίτερης παρουσίας του, η ισοπέδωση της συνεισφοράς και της σκληρής τύχης του ίδιου και των άλλων ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ, στις νίκες αλλά και τις βαριές ήττες του μεγάλου εκείνου κινήματος,δεν παράγουν πολιτική σκέψη ούτε για τότε ούτε για το παρόν.
Δημήτρης Πλουμπίδης
