«Η ασφαλής πρόσβαση στις πρώτες ύλες είναι κεντρικής σημασίας για τη συνεχή οικονομική επιτυχία της Ευρώπης», σχολιάζει σε άρθρο του το περιοδικό Τεχνολογίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Cordis. Επισημαίνει ότι η αυξανόμενη ζήτηση και η ευαλωτότητα των αλυσίδων εφοδιασμού σε διαταραχές είχαν ως αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει έναν κατάλογο κρίσιμων πρώτων υλών (CRM) για την Ε.Ε., ο οποίος υπόκειται σε τακτική επανεξέταση και ενημέρωση.
Τα CRM καλύπτουν όλες τις πρώτες ύλες που έχουν μεγάλη σημασία για την οικονομία της Ε.Ε. και υπάρχει υψηλός κίνδυνος που συνδέεται με την επαρκή προμήθειά τους. Ο στόχος του νόμου περί κρίσιμων πρώτων υλών που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι να εξασφαλίσει τη μελλοντική προμήθεια της Ε.Ε. με CRM που απαιτούνται για τεχνολογίες όπως η ανανεώσιμη ενέργεια και η ισχύς από μπαταρίες, υποστηρίζοντας την αυτάρκεια της Ε.Ε. στην εξόρυξη, την επεξεργασία και την ανακύκλωση των 34 κρίσιμων μετάλλων και ορυκτών. Επισημαίνει ότι αυτές οι τεχνολογίες διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση της Ευρώπης, η οποία έχει ως στόχο να καταστήσει την Ευρώπη την πρώτη ουδέτερη από άνθρακα ήπειρο έως το 2050.
Τα 12 αυτά έργα προσφέρουν συγκεκριμένες τεχνολογικές λύσεις για την επεξεργασία ορυκτών που προκύπτουν από έργα έρευνας και καινοτομίας που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα Horizon 2020 και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα CRM. Αυτά περιλαμβάνουν στοιχεία σπάνιων γαιών, τα οποία είναι απαραίτητα για καταναλωτικά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, όπως κινητά τηλέφωνα, σκληροί δίσκοι υπολογιστών, ηλεκτρικά και υβριδικά οχήματα και οθόνες και τηλεοράσεις με επίπεδη οθόνη. Η έρευνα καταδεικνύει επίσης πώς –με την εφαρμογή τεχνολογικής καινοτομίας– αυτές οι πρώτες ύλες μπορούν να ανακτηθούν και να επαναχρησιμοποιηθούν, αντί να απορρίπτονται ως απόβλητα.
Συμβάλλοντας στην κυκλική οικονομία στον κατασκευαστικό χώρο, η NEMO έχει αποδείξει τη δυνατότητα χρήσης απορριμμάτων ορυχείων σε προϊόντα σκυροδέματος. Η παραγωγή αλουμινίου αποδίδει τεράστια ποσότητα υπολειμμάτων βωξίτη και το έργο RemovAL τη μετέτρεψε σε νέα προϊόντα, για οδοποιία και δομικά αδρανή υλικά. Πολλά στοιχεία σπάνιων γαιών διαχωρίζονται δύσκολα από τα πετρώματά τους, επομένως η βελτιστοποίηση του μοντέλου εξόρυξης είναι το κλειδί. Γι’ αυτό και το έργο SecREETs εξόρυξε στοιχεία σπάνιων γαιών από φωσφορικά πετρώματα που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή λιπασμάτων.
Επιπροσθέτως, χρησιμοποιώντας ροές απορριμμάτων χάλυβα, η CHROMIC αφαίρεσε το χρώμιο για χρήση στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας. Ακόμη, οι νέες μέθοδοι που επινοήθηκαν από το έργο FineFuture διαχωρίζουν ορυκτά σωματίδια τόσο μικρά όσο 20 μm ώστε να μην απορρίπτονται. Η PLATIRUS επιτρέπει την ανάκτηση ικανής ποσότητας πλατίνας από την εξόρυξη και τα ηλεκτρονικά απόβλητα καθιστώντας την Ευρώπη πιο ανταγωνιστική. Το έργο SCALE έχει στόχο να δημιουργήσει μια κλειστή αλυσίδα εφοδιασμού για το πολύτιμο μέταλλο σκάνδιο που χρησιμοποιείται σε εφαρμογές φωτισμού υψηλής έντασης και τρισδιάστατης εκτύπωσης.
Η CROCODILE παρήγαγε ένα πρώτο στο είδος του εμπορικό μεταλλουργικό σύστημα βασισμένο σε προηγμένες υδρομεταλλουργικές και ηλεκτροχημικές τεχνολογίες ικανές να παράγουν κοβάλτιο από διαφορετικά απόβλητα, όπως χρησιμοποιημένες μπαταρίες και καταλύτες. Η SUSMAGPRO ανέπτυξε και δοκίμασε τεχνολογίες βιομηχανικής κλίμακας για την εξαγωγή νεοδυμίου σπάνιων γαιών από απορριπτόμενα αντικείμενα που περιέχουν μόνιμους μαγνήτες. Το ION4RAW πρωτοστάτησε σε έναν πιο αποτελεσματικό και φιλικό προς το περιβάλλον τρόπο εξαγωγής CRM όπως το κοβάλτιο και το γερμάνιο ως πρωταρχικούς πόρους.
Το SisAl Pilot αντικατέστησε τα πλούσια σε άνθρακα υλικά με δευτερεύουσες πηγές αλουμινίου, όπως σκραπ στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Η TARANTULA, τέλος, στοχεύει να ανακτήσει πυρίμαχα μέταλλα, βολφράμιο, νιόβιο και ταντάλιο, μια ομάδα μεταλλικών στοιχείων που είναι εξαιρετικά ανθεκτικά στη θερμότητα και τη φθορά, από απόβλητα χαμηλής ποιότητας.
Δημήτρης Φαναριώτης
