Φτάσαμε αισίως τρία χρόνια μετά την υιοθέτηση του νόμου για την πολιτική συμμετοχή των εκπατρισμένων Ελλήνων σε αριθμό μεταξύ δύο ή τριών χιλιάδων συμπολιτών μας που διαμένουν στο εξωτερικό και οι οποίοι θα δικαιούνται να κάνουν χρήση της σχετικής διάταξης ώστε να ψηφίσουν εκεί.
Ο αριθμός αυτός είναι ιδιαίτερα χαμηλός. Προβλέψιμα ωστόσο.
Εξαρχής ήταν πρακτικά αδύνατο να είχαμε πολύ ψηλότερο νούμερο. Η κινδυνολογία για τριψήφιο αριθμό χιλιάδων εκλογέων ήταν ένα δεξιό πυροτέχνημα που κάποια στιγμή δημιούργησε φοβικά αντανακλαστικά στην αριστερά. Ο φόβος ωστόσο ήταν αδικαιολόγητος. Όπως είχε διαμορφωθεί ο νόμος, ο μέγιστος αριθμός ανθρώπων που θα μπορούσε να εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερος από μονοψήφιο αριθμό χιλιάδων.
Σήμερα, ο Υπουργός Εσωτερικών, αφού βλέπει ότι τα νούμερα είναι εξωφρενικά χαμηλά, επαναφέρει τη συζήτηση για την ψήφο των αποδήμων Ελλήνων. Πουθενά όμως στον κόσμο οι απόδημοι δεν έχουν δείξει ιδιαίτερη μεγάλη μέριμνα να ψηφίσουν για τις εκλογές της πρώτης τους πατρίδας και φυσικά οι Έλληνες δεν θα αποτελούσαν εξαίρεση. Αυτή είναι η κυρίως αλήθεια της υπόθεσής μας και αυτό προκύπτει αν δει κανείς τι ποσοστό εκπατρισμένων ψηφίζουν έξω από τις πατρίδες τους. Παντού και πάντα (με ελάχιστες εξαιρέσεις) πολύ χαμηλά. Αδιόρατα.
Να πούμε εδώ ότι η λύση που προκρίνει τη διευκόλυνση του δικαιώματος του εκλέγειν και σε ετεροδημότες εκτός επικράτειας, αφορά πολίτες που έχουν ζήσει στην Ελλάδα τουλάχιστον δύο χρόνια τα τελευταία τριανταπέντε μαζί με μια σειρά άλλες προϋποθέσεις, όπως η κατοχή ΑΦΜ. Η λογική του νόμου δεν είναι κακή. Είναι όμως δυσλειτουργική.
Υπάρχουν περιθώρια αλλαγών και βελτιώσεων; Πιστεύω πως ναι.
Μπορεί λοιπόν να βρεθεί η απαραίτητη συναίνεση των δύο μεγάλων κομμάτων σε ένα απλό σημείο: να έχουν το δικαίωμα να ψηφίσουν μόνο οι καθεαυτού Έλληνες μετανάστες, δηλαδή τα άτομα που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και κάποια στιγμή στη ζωή τους μετανάστευσαν από αυτήν. Το ότι κάποιος γεννήθηκε στην Ελλάδα είναι απλό, ασφαλές και εύκολο να αποδειχθεί. Αποτελεί ένα τεκμήριο ότι ο άνθρωπος έχει μια στοιχειώδη επαφή με τον τόπο και επομένως το δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής από το εξωτερικό εύλογα τον αφορά.
Τυχόν επέκταση της διευκόλυνσης αυτής σε Έλληνες δεύτερης ή τρίτης γενιάς εκτός χώρας είναι εντελώς προβληματική. Κατά τεκμήριο (επομένως όχι πάντα) τα άτομα αυτά έχουν ισχυρότερους βιοτικούς δεσμούς με την χώρα στην οποία είναι εγκατεστημένα, και φυσικά είναι πολίτες της. Όπως τα περισσότερα παιδιά των Αλβανών που ζούνε στην Ελλάδα νιώθουν περισσότερο δεμένα με αυτήν και όχι με την Αλβανία. Αν πάλι κάποιοι δεύτερης ή τρίτης γενιάς Έλληνες έχουν τόσο ισχυρή θέληση να ψηφίσουν και στην Ελλάδα, η λύση είναι ένα ταξίδι στην γενέτειρα των γονέων τους. Δεν είναι τραγικό.
Πάντως, για ένα έθνος που έχει τόσο ισχυρή διασπορά, όπως το ελληνικό, το πολιτικά ζητούμενο δεν μπορεί να είναι ούτε ο συλλήβδην αποκλεισμός της, ούτε η μαζική της συμπερίληψη στο εκλογικό σώμα από εκεί που ζει. Το κρίσιμο είναι να βρεθεί ένα ασφαλές κριτήριο από το οποίο τεκμαίρεται ότι ο άνθρωπος που ψηφίζει χωρίς να είναι στη χώρα έχει μια ζωή που επηρεάζεται από αυτά που συμβαίνουν σε αυτήν.
Προσοχή όμως: μια ζωή που επηρεάζεται από την Ελλάδα δεν σημαίνει ούτε γνώση, ούτε άγνοια περί της Ελλάδας. Στην εποχή μας, μια χαρά μπορείς να ξέρεις τι γίνεται στο χωριό του παππού σου στα Άγραφα ή την Κάλυμνο αλλά η ζωή σου να είναι εξ ολοκλήρου αλλού.
Το κριτήριο που περιορίζει την πολιτική συμμετοχή από το εξωτερικό για τους πρώτης γενιάς Έλληνες μετανάστες – και όχι στους απογόνους τους – αυτήν ακριβώς τη λογική υπηρετεί. Η συντριπτική πλειοψηφία που θα επωφεληθεί θα είναι οι τελευταίοι μετανάστες, αυτοί που έφυγαν στα χρόνια της κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας. Άτομα που έχουν μέσα τους κάτι από Ελλάδα: κάτι όμως, όχι με τους παραμορφωτικούς φακούς της νοσταλγίας αλλά με το πνεύμα του ανθρώπου που η «μισή του καρδιά», που λέει και το τραγούδι, αφορά αυτή τη χώρα.
Του πραγματικού Έλληνα πολίτη δηλαδή.
Δημήτρης Χριστόπουλος
