Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ είναι βαθιά αντιδραστική όχι μόνο γιατί ανοίγει την πόρτα στην απαγόρευση των αμβλώσεων, αλλά διότι ανάγει στην κρίση του λαού και του έθνους ένα κατεξοχήν ατομικό δικαίωμα. Ένα δικαίωμα που αφορά το πώς διαθέτει ένας άνθρωπος το σώμα του.
Το επίδικο δεν είναι μόνο αμερικάνικο. Μας αφορά όλους. Στις 29 Δεκεμβρίου του 2019, η αθλητική εφημερίδα Sport time κυκλοφόρησε με πρωτοσέλιδο «Αφήστε με να ζήσω» κι ένα έμβρυο μέσα σε μια γυναικεία παλάμη. Το πρωτοσέλιδο πυροδότησε έντονες διαμαρτυρίες, και ο υπουργός Άδωνις Γεωργιάδης έκανε την εξής ανάρτηση:
«Συγχαίρω την εφημερίδα παρά τις αντιδράσεις. Στην Ελλάδα δεν αμφισβητείται το δικαίωμα στην άμβλωση, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν αντιλαμβανόμαστε ότι το να έχουμε διπλάσιες αμβλώσεις από γεννήσεις γεννά ζητήματα επιβίωσης του Έθνους μας».
Το μακρινό 1973 το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε σε μια υπόθεση-σταθμό για τη νομολογία του, τη Roe εναντίον Wade, πως υπάρχει συνταγματικό δικαίωμα στην άμβλωση, το οποίο συνάγεται από την 14η τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ που ανατρέχει στο 1868. Στις 24 Ιουνίου του 2022, προχθές δηλαδή, το ίδιο Δικαστήριο στην υπόθεση Dobbs εναντίον Jackson ανέτρεψε τη νομολογία του 1973 αποφασίζοντας πως «το Σύνταγμα δεν παρέχει δικαίωμα στην έκτρωση» και πως «η αρμοδιότητα να ρυθμιστεί η έκτρωση επιστρέφεται στον λαό και τους εκλεγμένους αντιπροσώπους του». Κοινώς, δεν υπάρχει κάποιο εγγυημένο συνταγματικά δικαίωμα και κάθε πολιτεία αποφασίζει αν επιτρέπεται ή όχι.
Η προχθεσινή σκοταδιστική απόφαση δικαιώνει τη νεοσυντηρητική σκέψη στις ΗΠΑ και παντού στον κόσμο καθώς ανάγει την απόφαση για άμβλωση σε δικαίωμα του λαού και όχι της γυναίκας. Προς τέρψη φαντάζομαι του υπουργού μας, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ λέει ότι η άμβλωση δεν είναι δικαίωμα του ανθρώπου, αλλά υπόθεση του έθνους, το οποίο πρέπει να επιβιώσει.
Μια ακόμη πιο «δημοκρατική» παραλλαγή του επιχειρήματος είναι αυτή που προτάσσεται διά δημοψηφισμάτων. Να μην αποφασίζουν οι κυβερνήσεις αλλά ο λαός άμεσα. Στην ίδια λογική, θα ήταν «πιο δημοκρατικό» από το να αποφασίζει το Αμερικάνικο Κογκρέσο για το δικαίωμα ψήφου στους δούλους και την κατάργηση της δουλείας να αποφαίνονται, θετικά ή αρνητικά, με δημοψήφισμα οι λευκοί αφέντες. Αντίστοιχα, με το δικαίωμα ψήφου των γυναικών.
Το 1971, με δημοψήφισμα στο οποίο ψήφισε ο ανδρικός ελβετικός πληθυσμός αποφασίστηκε τελικά να αποδοθεί δικαίωμα ψήφου στις Ελβετίδες, ύστερα από μια αποτυχημένη απόπειρα το 1959 όπου τα 2/3 των ανδρών ψηφοφόρων απάντησαν «όχι» στο ερώτημα αν πρέπει να ψηφίζουν οι γυναίκες. Με τον τρόπο αυτό, οι γυναίκες της πλουσιότερης ευρωπαϊκής χώρας αποκτούσαν με καθυστέρηση δεκάδων ετών το δικαίωμα πολιτικής συμμετοχής.
Η επαναφορά της πεποίθησης ότι τα δικαιώματα των ανθρώπων μπαίνουν στο ζύγι της έγκρισης της πλειοψηφίας είναι η νέα τοξική αύρα της εποχής των Τραμπ, Πούτιν, Ερτογάν, Ορμπάν, Μπολσονάρο κλπ. Στην Ελλάδα η «παράταξη» των παραπάνω πολιτικών βρίσκεται εντός του κυβερνώντος κόμματος. Γι’ αυτό εξάλλου, σε αυτόν τον πολιτικό χώρο κυοφορήθηκαν αντίστοιχης «δημοκρατικής» έμπνευσης πρωτοβουλίες στο παρελθόν για δημοψήφισμα: μια μαζική και επικίνδυνη, και μια μάλλον γραφική.
Την πρώτη τη θυμόμαστε όλοι: όταν μία εβδομάδα μετά τις εθνικές εκλογές του 2000 ο νέος υπουργός Δικαιοσύνης Μιχάλης Σταθόπουλος στην κυβέρνηση Σημίτη δήλωνε σε απογευματινή εφημερίδα ότι το θρήσκευμα αποτελεί ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο και η αναγραφή του στην αστυνομική ταυτότητα έρχεται σε αντίθεση με σχετικό νόμο που ισχύει από το 1997, ο αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος δήλωνε: «Σε αυτό τον τόπο υπάρχει ένας παράγοντας ο οποίος ούτε μπορεί ούτε πρέπει να αγνοείται. Είναι ο λαός. […] Να γίνει ένα δημοψήφισμα και θα δούνε ότι ο λαός προσυπογράφει μαζί μας». Λίγους μήνες αργότερα, προς τα τέλη του καλοκαιριού, ο Χριστόδουλος δήλωνε ότι συγκέντρωσε περισσότερα από τρία εκατομμύρια υπογραφές πιστών οι οποίοι ζητούν δημοψήφισμα για την προαιρετική αναγραφή του θρησκεύματος στις νέες ταυτότητες. Ανάμεσά τους και εκείνη του τότε αρχηγού της αξιωματικής αντιπολιτεύσεως Κ. Καραμανλή. Την επόμενη ημέρα ο Αρχιεπίσκοπος επισκέφθηκε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο κομίζοντας τις υπογραφές και ζητώντας τη διενέργεια δημοψηφίσματος. Ωστόσο, με ανακοίνωση της Προεδρίας της Δημοκρατίας η υπόθεση έκλεισε, αφού «οι εκτός νομοθετημένης διαδικασίας συλλεγείσες υπογραφές δεν είναι δυνατόν να ανατρέψουν τις διατάξεις του Συντάγματος».
Πολλά respect, ασφαλώς, στον Κωστή Στεφανόπουλο, ένα σαφώς συντηρητικό πολιτικό, ο οποίος όμως τοποθετήθηκε ξεκάθαρα, χωρίς μισόλογα ή αφήνοντας χαραμάδες, τιμώντας τον θεσμικό του ρόλο.
Δέκα χρόνια αργότερα είχαμε την πρωτοβουλία δημοψηφίσματος που ξεκίνησε από το ΛΑΟΣ με πρωτοβουλία του Ιδρύματος «Ίων Δραγούμης», του ινστιτούτου του τότε κόμματος των κυρίων Γεωργιάδη, Βορίδη, Πλεύρη. Βρισκόμαστε στο Γενάρη του 2010, λίγο πριν την καταιγίδα του Μνημονίου και η πολιτική συζήτηση στη χώρα μονοπωλείται από το νόμο που είχε φέρει η άρτι εκλεγείσα κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου για την ιθαγένεια στους μετανάστες και τα παιδιά τους. Με προμετωπίδα τη ρήση του Α. Παπανδρέου με την οποία κέρδισε τις εκλογές του 1981, «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», το ερώτημα που φερόταν ως εκείνο στο οποίο, εφόσον γινόταν δημοψήφισμα, θα απαντούσε ο ελληνικός λαός ήταν το εξής: «Ψήφος στους μετανάστες, ναι η όχι;». Παραπλεύρως πάντως στη φόρμα που καλούνταν να συμπληρώσουν όσοι επιθυμούσαν δημοψήφισμα, ο τίτλος διαφοροποιούταν εν μέρει με την πρόταση: «Θέλω δημοψήφισμα για την παραχώρηση ιθαγένειας και το δικαίωμα ψήφου στους μετανάστες». Ακόμη κι αν η πρωτοβουλία αυτή δεν απασχόλησε κανέναν παρά μόνο τους εμπνευστές της, εγγράφεται στην ίδια ακριβώς λογική που προκρίνει το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ σήμερα. Πως δεν υπάρχει δικαίωμα αυτοτελώς, αλλά πως ο λαός θα αποφασίσει.
Μάλλον κάτι τέτοιο ονειρεύονται και στα ζητήματα της άμβλωσης οι νεοσυντηρητικοί οπαδοί της «δημοκρατικής λύσης». Τι πιο δημοκρατικό από το να αποφασίζει ο λαός δια των αντιπροσώπων του πώς μια γυναίκα θα διαθέτει το σώμα της υπό το καθεστώς του «κινδύνου επιβίωσης του έθνους»;
Ας μην επεκταθώ όμως περαιτέρω και τους βάζουμε και ιδέες…
Δημήτρης Χριστόπουλος
