Σε ένα μείζον ζήτημα αρχιτεκτονικής δημόσιου μουσείου δεν είχαν τον κύριο λόγο ούτε οι αρχιτέκτονες ούτε οι αρχαιολόγοι ούτε, βέβαια, οι κάτοικοι της πόλης που χρησιμοποιούν το Μουσείο και τον περιβάλλοντα χώρο –παρότι, όπως μάθαμε, είχε λόγο η σύζυγος του πρωθυπουργού.
Στις 21 Φλεβάρη 2025 το Βρετανικό Μουσείο ανακοίνωσε το αποτέλεσμα του διεθνούς αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την ανακαίνιση των αιθουσών της δυτικής πτέρυγάς του. Η 45χρονη Λιβανέζα Lina Ghotmeh επικράτησε ομόφωνα. Παρότι αυτό θα είναι το πρώτο τόσο μεγάλης κλίμακας έργο που αναλαμβάνει το γραφείο της, η πρότασή της κατάφερε να επικρατήσει πολύ μεγάλων ονομάτων και έμπειρων γραφείων, όπως αυτό του David Chipperfield, που έχει αναλάβει το έργο της επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.
Ο ανοιχτός διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ανακοινώθηκε τον Μάιο 2024 και προσείλκυσε περισσότερες από 60 συμμετοχές από κορυφαία αρχιτεκτονικά γραφεία του κόσμου. Στο τέλος του 2024 επιλέχτηκαν οι πέντε καλύτερες προτάσεις, τα σχέδια και το σκεπτικό των οποίων εκτέθηκαν επί μήνες στο κοινό, ώστε να προκληθεί ενδιαφέρον και δημόσια συζήτηση. Το γραφείο που επιλέχθηκε θα συνεργαστεί με τους επιμελητές του Μουσείου και θα παρουσιάσει την τελική σχεδιαστική προσέγγιση στα μέσα του 2026. Ετσι είθισται να γίνεται στα μεγάλα Μουσεία όλου του κόσμου.
Και βέβαια όλα τα στάδια του διαγωνισμού ανακοινώνονται στα διεθνή ΜΜΕ και αποτελούν αφορμές για το Βρετανικό Μουσείο να έρθει στο προσκήνιο με θετικό τρόπο. Ενα Μουσείο που έχει βρεθεί στο στόχαστρο του κινήματος αποαποικιοποίησης για τον ανήθικο τρόπο συγκρότησης των συλλογών του, αλλά και για τους χρηματοδότες του, όπως ο πετρελαϊκός κολοσσός BP, οπότε και έχει ανάγκη τη θετική δημοσιότητα.
Μάλιστα, ενώ το Βρετανικό Μουσείο σχεδιάζει την ανακαίνιση όλου του κτιρίου, επελέγη αυτό να γίνει σταδιακά, ώστε το Μουσείο –το οποίο υπενθυμίζουμε ότι δεν έχει καν εισιτήριο– να παραμένει σε λειτουργία, έστω τμηματική, όσο διαρκούν οι εργασίες.
Γιατί μας νοιάζουν όλα αυτά; Γιατί μπορούμε να τα συγκρίνουμε με το αφήγημα που μας πούλησε το υπουργείο Πολιτισμού και το γραφείο Πρωθυπουργού για ένα δικό μας σημαντικό αρχιτεκτονικό έργο: την υπόγεια επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Για το σημαντικότερο μουσείο της χώρας και ένα από τα σημαντικότερα της Ευρώπης έγινε κλειστός διαγωνισμός με πρόσκληση σε δέκα αρχιτεκτονικά γραφεία του εξωτερικού. Στην επιτροπή του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού και στην επιλογή των γραφείων είχε λόγο ο ιδιώτης χορηγός.
Σε ένα μείζον ζήτημα αρχιτεκτονικής δημόσιου μουσείου δεν είχαν τον κύριο λόγο ούτε οι αρχιτέκτονες ούτε οι αρχαιολόγοι ούτε, βέβαια, οι κάτοικοι της πόλης που χρησιμοποιούν το Μουσείο και τον περιβάλλοντα χώρο –παρότι, όπως μάθαμε, είχε λόγο η σύζυγος του πρωθυπουργού. Δεν τέθηκε ποτέ ως ζήτημα η συνέχιση της λειτουργίας του Μουσείου, ούτε θεωρήθηκε προαπαιτούμενο για τον διαγωνισμό. Συλλογικοί φορείς και Ελληνες αρχιτέκτονες λοιδωρήθηκαν ως «γκρινιάρηδες» ή «άσχετοι». Η πορεία των μελετών και του έργου αποτελούν –στην καλύτερη περίπτωση– αντικείμενο των γνωστών ανέμπνευστων δελτίων Τύπου του υπουργείου Πολιτισμού.
Ο σχεδιασμός ενός δημόσιου μουσείου ως τρόπος αποκλεισμού; Ακόμα μία χαμένη ευκαιρία; Δυστυχώς είναι κάτι παραπάνω από αυτό. Η αρχιτεκτονική αναμόρφωση του Μουσείου δεν ήρθε για να βοηθήσει το ίδιο το Μουσείο ή τις σημαντικές αρχαιότητες, αλλά για να λειτουργήσει σαν βιτρίνα για άλλους σκοπούς: την πολιτική αντιπαροχή του «Ευρωπαίου ηγέτη» που συνομιλεί με διεθνούς φήμης αρχιτέκτονες -αλλά κάνει τον κόπο να τους συστήσει και σε μας τους «επαρχιώτες»– για το real estate της ευρύτερης περιοχής, από τα Εξάρχεια ώς την Κυψέλη, για την εργολαβία ενός έργου που θα κοστίσει εκατοντάδες εκατομμύρια, για την προσπάθεια να κλειστεί μια συμφωνία ανταλλαγής με το Βρετανικό Μουσείο που θα περιλαμβάνει τον δανεισμό σημαντικών εκθεμάτων του (αναγκαστικά κλειστού) Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στο Βρετανικό Μουσείο με αντάλλαγμα κάποια γλυπτά μέλη του Παρθενώνα, κάπου εκεί πριν από τις εκλογές του 2027.
Η μουσειακή πολιτική της χώρας ως ιδιωτεία, αυτή είναι η πραγματικότητα με την οποία αναμετριόμαστε.
