«Η λήθη, και θα έλεγα ακόμα και η ιστορική πλάνη,
είναι ουσιαστικός παράγοντας της δημιουργίας
του Έθνους και, σ’ αυτή τη βάση, η πρόοδος των
ιστορικών σπουδών συνιστά κίνδυνο για την
εθνότητα»
Τι είναι έθνος, Έρνεστ Ρενάν 11/3/1882
Ο εθνικισμός είναι μια βασική παράμετρος της ρητορικής της ΝΔ κι αυτό δεν χρειάζεται πτυχίο πολιτικών επιστημών για να το αντιληφθεί κανείς. Τρανταχτό παράδειγμα, ο υποτιθέμενος υβριδικός πόλεμος στον Έβρο, ο οποίος, ακόμα και σήμερα, αφήνει νεκρούς πρόσφυγες και σκοτωμένες μετανάστριες είτε από τα παρακρατικά τάγματα, είτε από τις κυβερνητικές πρακτικές επαναπροώθησης που ποτέ δεν σταμάτησαν.
Πάντα με το πρόσχημα της εθνικής ασφάλειας, της εθνικής άμυνας, του εθνικού φόβου για τον ξένο, η συντηρητική παράταξη εργαλειοποιεί την έννοια της πατρίδας για να δημιουργήσει ένα εθνικό ακροατήριο, που συνήθως τείνει ευήκοα ώτα σε εθνικές αφηγήσεις. Τι κι αν αυτές απέχουν πολύ, πάρα πολύ, από το να χαρακτηριστούν αληθινές.
Ο εθνικισμός είναι μια παλιά δοκιμασμένη συνταγή από τη Δεξιά και είναι ενσωματωμένος στην πολιτική της προπαγάνδα. Μέσω αυτού, αποκρυσταλλώνεται με πειστικό τρόπο ο μύθος της εθνικής ενότητας και της πατριωτικής αφοσίωσης που τονώνει τη συλλογική περηφάνια και συγκροτεί την αίσθηση του ανήκειν σε μια συλλογικότητα που έχει πολιτική οντότητα μέσα στα όρια ενός κράτους.
Οι προαναφερόμενες έννοιες, με βασικό συστατικό την έννοια έθνος–εθνικό, αποσιωπούν με ικανοποιητικό τρόπο όλα αυτά που «δεν πρέπει» να ταλανίζουν και να βάζουν σε σκέψη τους πολίτες: διαφθορά, διαπλοκή, κοινωνική εκμετάλλευση, απουσία κοινωνικής ισότητας και δικαιοσύνης. Η Δεξιά σφυρηλατεί, έτσι, κοινωνικές και πολιτικές ταυτότητες, οι οποίες περικλείουν ανθρώπους με διαφορετική ταξική προέλευση, δίνοντάς τους την εντύπωση πως ο στόχος για κοινωνική ευημερία είναι κοινός, και πως η επίτευξη αυτής της ευημερίας μπορεί να περιλαμβάνει τους πάντες.
«Ελκυστικό» αφήγημα με πολλαπλούς αποδέκτες
Οι εθνικές αφηγήσεις είναι πάντα μεγαλόστομες, αποπροσανατολιστικές και γεμάτες από «θαύματα» του έθνους, που στις δύσκολες στιγμές του έγιναν κατορθωτά. Με αυτό τον τρόπο, η κοινωνική εκμετάλλευση, η κοινωνική αδικία, η ευημερία των λίγων, καλά κρατούν.
Ο μηχανισμός προπαγάνδισης των εθνικών αφηγήσεων ξεκινά από την εκπαίδευση και εκτείνεται μέχρι τη «δημοσιογραφία» των συστημικών ΜΜΕ, αλλά φυσικά και τη ρητορική των δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων. Και είναι ένας μηχανισμός που δεν παρεκκλίνει ούτε μία μέρα από την απολύτως συνειδητή του στόχευση.
Βεβαίως, στην αίγλη αυτής της πετυχημένης πρακτικής υποκύπτουν και αριστερά κόμματα, ακόμη δε και τα λεγόμενα κομμουνιστικά, φοβούμενα μη χάσουν μέρος της εκλογικής και πολιτικής τους επιρροής. Έτσι, φτάνουμε στο σημείο η αντίληψη της εθνικής ταυτότητας να διαπερνά τη σκέψη και τους συνακόλουθους πολιτικούς σχεδιασμούς τής πλειονότητας της ελληνικής κοινωνίας.
Με αυτόν τον τρόπο, γίνεται κατορθωτό να ξοδεύονται δισ. ευρώ σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς –χωρίς μεγάλες αντιδράσεις και εξονυχιστικό πολιτικό έλεγχο για το σωστό και το αναγκαίο αυτών των αγορών– να τίθενται εθνικοί στόχοι, όπως η διοργάνωση ολυμπιακών αγώνων, που θα …δοξάσουν την Ελλάδα και θα κάνουν τους εργολάβους πλουσιότερους αρκετά δισ. ευρώ, να υπάρχει συνεχής επίκληση σε μια αόριστη εθνική προσπάθεια σωτηρίας που δεν ακουμπά στο ελάχιστο τις ανάγκες του λαϊκού κόσμου.
Ο εθνικισμός του δοξασμένου παρελθόντος, που βλέπει ιστορικά γεγονότα και πολιτικές που ασκήθηκαν με συγκεκριμένα αποτελέσματα, αγνοώντας οποιαδήποτε άλλη εξήγηση και ανάλυση, δεν συμβαδίζει με την εντελώς υποκειμενική ματιά του. Είναι δε και εύπεπτος, αφού οι αναλύσεις του είναι επιφανειακές και η κάθε αναφορά του έχει μόνο μία πηγή, την επίσημη καθεστωτική.
Στα μάτια των Ελλήνων και Ελληνίδων πάντα οι ξένοι έχουν άδικο, πάντα αυτοί θέλουν το κακό της Ελλάδας –από φθόνο γιατί είμαστε οι καλύτεροι, πάντα μας ρίχνουν στις μοιρασιές για να μην ξαναγίνουμε μεγάλοι και τρανοί. Σε κάθε περίπτωση, η χρήση της πατρίδας και του έθνους έχει ως μοναδικό σκοπό την πολιτική χειραγώγηση των μαζών και τη δημιουργία μιας ψευδαίσθησης για ένα λαμπρό μέλλον που θα έρθει μέσα από μια δοξασμένη πορεία του, ανάδελφου, έθνους.
Θέλει αρετή και τόλμη
Η αλήθεια, όμως, είναι πως στην ευρωπαϊκή ήπειρο οι μετακινήσεις πληθυσμών ήταν, επί αιώνες, το βασικό ιστορικό και κοινωνικό χαρακτηριστικό, ενώ η αλληλεπίδραση των πολιτισμών και των διαφορετικών γλωσσών, με τα μείγματα κοινωνικών συνθέσεων που δημιουργούσε, καθόριζε ανθρώπους.
Απέναντι σε αυτή την κατασκευή –για την οποία εργάζεται με εμπεριστατωμένο και οργανωμένο τρόπο η εξουσία, το βαθύ κράτος, η εκκλησία, το μεγάλο κεφάλαιο– ένα σημαντικό κομμάτι της Αριστεράς απλώς σφυρίζει αδιάφορα –όταν και η ίδια δεν συμμετέχει, ακούσια ή εκούσια. Γιατί, και για να μιλήσουμε εντελώς ξεκάθαρα, ποτέ μέχρι σήμερα δεν υπήρξε συστηματική προσπάθεια αποδόμησης του εθνικισμού και όλων των κακών που τον ακολουθούν.
Ποτέ, μέχρι σήμερα, δεν υπήρξε ένα σχέδιο που θα στεκόταν απέναντι σε μύθους και ιστορικές πραγματικότητες και θα μιλούσε με κατανοητούς όρους. Λίγες φορές, μέχρι τώρα, η Αριστερά επεδίωξε να πείσει για την αξία των κοινών ταξικών αγώνων μακριά και πέρα από σύνορα και συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, επίκαιρο μετά και την παράσταση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ να παρελάσει ως φαντάρος, η ατολμία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, στα 4,5 χρόνια κυβερνητικής της θητείας, να καταργήσει τις μαθητικές, τουλάχιστον, παρελάσεις –γνωστό απομεινάρι της μεταξικής φασιστικής περιόδου– οι οποίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Μια μιλιταριστική επίδειξη εθνικισμού που εργαλειοποιεί ιστορικές επετείους και είναι μέρος της προσπάθειας που αναφέρθηκε παραπάνω να καλλιεργηθεί εθνικιστική συνείδηση.
Ας ξεκινήσει, έστω και τώρα λοιπόν, μια συζήτηση αποδόμησης όλων των εθνικιστικών και εθνικών μύθων.
Χρήστος Καραγιαννίδης
