Μετά από καθυστερήσεις που αγγίζουν σχεδόν τους δύο αιώνες, βρίσκεται σε τροχιά ολοκλήρωσης το κολοσσιαίο έργο του χωρικού σχεδιασμού στη χώρα μας. Ενδεικτικά, το 2022 το Εθνικό Κτηματολόγιο θα έχει ολοκληρωθεί, 195 χρόνια μετά το πρώτο διάταγμα δημιουργίας του.
Πως ξεκίνησαν όλα: Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα, από την αρχή. Η 1η εξαγγελία δημιουργίας Κτηματολογίου έγινε από τον Καποδίστρια το 1827. Ακολούθησε το Βασιλικό Διάταγμα του Οθωνα το 1836.
Αλλη μια σοβαρή προσπάθεια έγινε το 1888 από τον Χ. Τρικούπη. Ωστόσο, σε πιο κοντινές εποχές, το 1995, ξεκίνησε η προσπάθεια σύνταξης του Εθνικού Κτηματολογίου: το 2015 λειτουργούσε Κτηματολόγιο στο 7,8% της επικρατείας, ενώ το 22% βρισκόταν υπό κτηματογράφηση.
Από 2015 μέχρι σήμερα έχει συγκροτηθεί ενιαίος φορέας με δημόσιο χαρακτήρα, ενώ υπογράφτηκαν 23 εκκρεμείς συμβάσεις από διαγωνισμούς που είχαν κατατεθεί και ολοκληρωθεί το 2012. Παράλληλα, ολοκληρώθηκε η υπογραφή μελετών στις 27 από τις 32 συμβάσεις για το υπόλοιπο της χώρας, ενώ οι 5 έχουν δικαστικές διαμάχες.
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό, το 2021 θα έχει ολοκληρωθεί η κτηματογράφηση σε ποσοστό πάνω από 75% της χώρας και 95% των δικαιωμάτων και το 2022 σε όλη τη χώρα.
Πολεοδομικό χάος: Η 1η συνεκτική προσπάθεια ολοκληρωμένου πολεοδομικού σχεδιασμού έγινε από τον Αντώνη Τρίτση την περίοδο 1983-85 με τον Ν. 1337/1983. Η στόχευση της «Επιχείρησης Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης» ήταν, όμως, περιορισμένη, καθώς δεν επεκτάθηκε σε άλλα κρίσιμα πεδία, όπως η ολοκλήρωση του Κτηματολογίου, Δασολογίου, η θεσμοθέτηση τομεακών χωροταξικών πλαισίων.
Η κατάσταση του χωρικού σχεδιασμού το 2015 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως πολεοδομικό χάος:
● Χωρίς πολεοδομικό σχεδιασμό το 50% της χώρας
● Λειτουργικό Κτηματολόγιο στο 7,8% της επικράτειας
● Κυρωμένοι δασικοί χάρτες στο 1% της χώρας
● Οριοθετημένη γραμμή αιγιαλού στο 15% της ακτογραμμής.
Η ελληνική πολιτεία το 2015 αποφάσισε να ανοίξει ταυτόχρονα όλα τα μέτωπα, υλοποιώντας εμβληματικές μεταρρυθμίσεις αστικού εκσυγχρονισμού, που δεν είχαν συντελεστεί από συστάσεως του ελληνικού κράτους. Η ολοκλήρωση του χωρικού σχεδιασμού πρέπει να περιλαμβάνει όλους τους επιμέρους κλάδους του και αποτελεί προϋπόθεση για την ανασυγκρότηση της χώρας.
Δασικοί χάρτες: Μέχρι το 2017 είχε κυρωθεί μόλις το 0,81 % και είχε αναρτηθεί το 1,12 % των δασικών χαρτών. Παράλληλα, ενώ υπήρχαν έτοιμες μελέτες στο 50% της χώρας, που δεν ολοκληρώνονταν λόγω πολιτικού κόστους. Η ανυπαρξία δασικών χαρτών συνέβαλε στη μεγέθυνση της γραφειοκρατίας και σε καθυστερήσεις στις αδειοδοτήσεις. Ενδεικτικά:
● Για την έκδοση μιας οικοδομικής άδειας χρειάζεται πράξη χαρακτηρισμού που διαρκεί από 6 μήνες έως 3 χρόνια.
● Πάνω από τις μισές υποθέσεις των δικαστηρίων που επιλύουν αστικές διαφορές αφορούν κτηματικές διαφορές.
Η κατάσταση άλλαξε άρδην. Τον Δεκέμβριο του 2017 κυρώθηκαν και αναρτήθηκαν δασικοί χάρτες που αντιστοιχούν στο 31,39%, ενώ μέσα στο 2019 το ποσοστό αυτό έχει προσεγγίσει το 44,3%. Ταυτόχρονα, έχουν ήδη προχωρήσει οι διαγωνιστικές διαδικασίες για το υπόλοιπο 45% και έχει σχεδιαστεί η ολοκλήρωσή τους μέχρι το 2020.
Οριοθέτηση αιγιαλού: Η οριοθέτηση της γραμμής του αιγιαλού είχε υλοποιηθεί σε ποσοστό περίπου 15% μέχρι το 2017, με εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις, όπως η καταπάτηση της δημόσιας, παράκτιας περιουσίας, αλλά και η υποβάθμιση και καταστροφή του περιβάλλοντος με την άναρχη δόμηση, τις αυθαίρετες κατασκευές ή τις ανεξέλεγκτες προσχώσεις. Από το 2015 ξεκίνησε, με ταχείς ρυθμούς, η διαδικασία οριοθέτησης του αιγιαλού, η οποία θα ολοκληρωθεί μέχρι τον Ιούλιο του 2019.
Τοπικά χωρικά σχέδια: Πρόσφατη μελέτη υπολόγισε ότι το 53% της χώρας παραμένει χωρίς θεσμοθετημένες χρήσεις γης, δηλαδή η πολεοδομική εξέλιξη των περιοχών αυτών προχωρά απλά με τους γενικούς κανόνες της εκτός σχεδίου δόμησης, χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο. Με τον νόμο 4447/2016, η ιεραρχία του πολεοδομικού σχεδιασμού τροποποιήθηκε και τα τοπικά χωρικά σχέδια συνιστούν πλέον το βασικό εργαλείο σχεδιασμού και ρύθμισης της χωρικής ανάπτυξης σε επίπεδο δήμου.
Για να καλύψει αυτό το κενό, η ελληνική πολιτεία σχεδίασε και υλοποιεί:
● Εκπόνηση 325 τοπικών χωρικών σχεδίων, ένα για κάθε δήμο, για τον καθορισμό χρήσεων γης στο σύνολο της επικράτειας του δήμου.
● Εξασφάλιση της χρηματοδότησής τους, ύψους 0,5 δισ. ευρώ και με πόρους από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Περίοδος υλοποίησης 2020-2026.
Ειδικά χωροταξικά πλαίσια: Πρόκειται για κατευθυντήρια, τομεακά, σχέδια χωρικής οργάνωσης, σε εθνικό επίπεδο, κρίσιμων δραστηριοτήτων που καταρτίστηκαν την περίοδο 2009-2011, στους τομείς/κλάδους, όπως, τουρισμός, ΑΠΕ, Βιομηχανία, Υδατοκαλλιέργειες, Ορυκτός πλούτος.
Η κατάσταση που υπήρχε το 2015 είχε ως εξής:
● Υπήρχαν ειδικά χωροταξικά πλαίσια τα οποία έχρηζαν αναθεώρησης/επικαιροποίησης.
● Το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τον τουρισμό ακυρώθηκε δύο φορές από το ΣτΕ, το 2013 και το 2009.
● Δεν υπήρχε ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για ορυκτές πρώτες ύλες.
Σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά, η εξέλιξη του σχεδιασμού βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη καθώς:
● Εκπονήθηκε η μελέτη για νέο ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τον τουρισμό, με ειδική μέριμνα για τον συσχετισμό του προτύπου τουριστικής ανάπτυξης και φέρουσας ικανότητας, ιδιαίτερα για τον νησιωτικό χώρο.
● Ολοκληρώθηκε η διαγωνιστική διαδικασία για το ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τις ορυκτές πρώτες ύλες, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας.
● Βρίσκεται σε εξέλιξη διαγωνιστική διαδικασία για εκπόνηση μελέτης για την αναθεώρηση του ισχύοντος ειδικού χωροταξικού πλαισίου για τις ΑΠΕ.
● Ολοκληρώθηκε η κατάρτιση τευχών δημοπράτησης για το Ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τη βιομηχανία και νέων προδιαγραφών για το ειδικό χωροταξικό για τις υδατοκαλλιέργειες.
Ταυτόχρονα, η Ολιστική Αναπτυξιακή Στρατηγική ενσωμάτωσε οργανικά τον χωρικό σχεδιασμό μέσα από ένα πυκνό πλέγμα με μεταρρυθμίσεις, ποσοτικούς στόχους και δείκτες ελέγχου, σε αντιστοιχία με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ.
Πλέον, βρίσκεται εν εξελίξει μια τεράστια νέα «Επιχείρηση Χωρικής Ανασυγκρότησης», με εργαλεία που θα καθορίσουν για τις επόμενες δεκαετίες την αναπτυξιακή στρατηγική.
Ο Ανδρέας Ψαθάς είναι Διπλ. αγρ. τοπογράφος μηχανικός, υπ. διδάκτορας ΕΜΠ
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
