Στις 19 Μαΐου πραγματοποιήθηκε, με τηλεδιάσκεψη, η σύνοδος των υπουργών εξωτερικών των χωρών – μελών των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική). Παρά τις αντιξοότητες που εμφανίστηκαν τα προηγούμενα χρόνια (πανδημία, ύφεση), τις πιέσεις που ασκήθηκαν, κυρίως από τις ΗΠΑ και τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, φαίνεται ότι η συγκεκριμένη ολοκλήρωση έδειξε αντοχή στον χρόνο και εξελίσσεται αργά, αλλά κάπως σταθερά.
Η Ουάσινγκτον προσπάθησε με το μποϋκοτάζ εναντίον της Μόσχας, να μειώσει τη συνοχή των BRICS, δημιουργώντας τριβές μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν. Κάτι αντίστοιχο έγινε και με τους άλλους διεθνείς οργανισμούς. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αδυνατεί να λάβει πλέον ουσιαστικές αποφάσεις. Οι G20 επίσης αποδυναμώθηκαν και οι ΗΠΑ προσπαθούν να υποβαθμίσουν τη σύνοδο του ερχόμενου Νοεμβρίου, απειλώντας ότι θα την μποϋκοτάρουν, αν συμμετέχει ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ενώ προσπαθούν να προσκαλέσουν το Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δυσκολεύεται πλέον να λάβει ενιαίες αποφάσεις για πολύ σοβαρά θέματα, όπως είναι τα ενεργειακά.
Οι ΗΠΑ, αν και με πρόσχημα τη ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία κατάφερε να ενισχύσει το μέτωπο των δυτικών χωρών, αποδεικνύουν όλο και πιο έντονα, ότι πλέον δεν είναι σε θέση να λειτουργούν ως παγκόσμιος ηγεμόνας. Ούτε η Κίνα μπορεί να διαδραματίσει έναν τέτοιο ρόλο. Η εποχή μας πλέον είναι μεταβατική από τη μονοπολική αμερικανική διαχείριση σε ένα πολυπολικό κόσμο. Νέες μορφές ολοκλήρωσης εμφανίζονται και μια από αυτές είναι οι BRICS, όπου συνυπάρχουν χώρες με διαφορετικό βαθμό ανάπτυξης και διαφορετική στρατηγική. Η Ινδία, η Βραζιλία και η Νότια Αφρική ασχολούνται με περιφερειακά θέματα. Η Ρωσία διαθέτει μεγάλη στρατιωτική ισχύ, την οποία χρησιμοποίησε στη Συρία και τώρα στην Ουκρανία. Η Κίνα επεκτείνεται με οικονομική διείσδυση στην Ασία, τη Λατινική Αμερική, την Αφρική και άλλες περιοχές. Κύριο στοιχείο των πέντε χωρών των BRICS είναι οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και στις διακηρύξεις τους επαναλαμβάνουν ότι η αύξηση της οικονομικής τους ισχύος δεν στρέφεται εναντίον άλλων χωρών, ούτε σκοπεύουν να δημιουργήσουν ένα μπλοκ αναπτυσσόμενων εναντίον των ανεπτυγμένων χωρών. Αντίθετα, αποσκοπούν στην ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας, με δικαιότερους όρους. Οι ΗΠΑ το προηγούμενο διάστημα άσκησαν έντονες πιέσεις στην Ινδία και τη Βραζιλία για να διασπάσουν τους BRICS. Παρ’ όλες τις προσπάθειες δεν κατάφεραν, μέχρι στιγμής, η Ινδία να συνταχθεί με τις αντιρωσικές κυρώσεις. Δεν είναι, όμως, σίγουρο ότι αυτό θα γίνεται εσαεί. Αν ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχιστεί, θα έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση των οικονομικών και εμπορικών σχέσεων και άλλων χωρών με τη Ρωσία.
Πολλές υποψηφιότητες διεύρυνσης
Κατά την τελευταία σύνοδο, ο κινέζος υπουργός Εξωτερικών Βαν Ι, πρότεινε τη διεύρυνση των BRICS. Πολιτικοί αναλυτές εξέλαβαν αυτή τη δήλωση ως απάντηση στη διεύρυνση του ΝΑΤΟ με τη Φινλανδία και τη Σουηδία. Οι άλλες χώρες δήλωσαν ότι είναι επιφυλακτικές, αν και δεν διαφωνούν με μια τέτοια εξέλιξη. Ο κινέζος πρόεδρος Σι Ζινπίν, στην ομιλία του στα πλαίσια της συνόδου, τόνισε ότι οι φιλοδοξίες του οργανισμού υπερβαίνουν τα πλαίσια της οικονομικής συνεργασίας και επεκτείνονται σε όλο το φάσμα των διεθνών σχέσεων, ενώ είναι εναντίον του ηγεμονισμού και της πολιτικής ισχύος. Το Πεκίνο επιθυμεί τη μετατροπή των BRICS από κλαμπ των ισχυρότερων αναπτυσσόμενων χωρών, σε εναλλακτική πρόταση στο «δυτικό» σχέδιο που προωθούν οι ΗΠΑ.
Πολλές χώρες έχουν εκδηλώσει την επιθυμία τους να γίνουν μέλη των BRICS, όπως η Αργεντινή, η Αίγυπτος, η Τουρκία , το Μεξικό, το Ιράν, το Βιετνάμ, το Μπαγκλαντές και άλλες. Τα κριτήρια για την ένταξή τους είναι:
α) η δυνατότητά τους να λειτουργούν ανεξάρτητα από εξωτερικές πιέσεις
β) η οικονομική τους ισχύς και η περιφερειακή ηγετική θέση τους, όπως και
γ) η υποψηφιότητά τους να μην αμφισβητείται από τις χώρες – μέλη των BRICS
Η Αργεντινή θεωρείται ότι πληροί τους όρους για την ένταξή της. Στην τελευταία σύνοδο συμμετείχε ο υπουργός Εξωτερικών. Η Κίνα υποστήριξε την υποψηφιότητα της Αργεντινής. Υπήρξαν όμως αντιρρήσεις, κυρίως εκ μέρους της Ινδίας, επειδή διαβλέπει ότι κάτι τέτοιο θα ενίσχυε στο εσωτερικό των BRICS την Κίνα και τα σχέδιά της για περαιτέρω διείσδυση στη Λατινική Αμερική. Είναι ενδεικτικό των αντιθέσεων, κυρίως μεταξύ Πεκίνου και Νέου Δελχί, που απορρέουν από διαφορετικές γεωπολιτικές στρατηγικές.
Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης
Οι BRICS έχουν δημιουργήσει τη Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης, που μέχρι τώρα αποτελούσε έναν επιπλέον κρίκο στην αλυσίδα των διεθνών και περιφερειακών χρηματοδοτικών ιδρυμάτων, χορηγώντας πιστώσεις μέσω της Ευρωασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης, κυρίως στη Ρωσία και το Καζακστάν. Υπάρχουν προτάσεις για μετατροπή της Νέας Τράπεζας Ανάπτυξης σε αυτοτελή χρηματο-πιστωτικό οργανισμό, εναλλακτικό στην Παγκόσμια Τράπεζα. Επίσης γίνεται επεξεργασία θεμάτων ενεργειακής και διατροφικής ασφάλειας, ανάπτυξης ενιαίου συστήματος εισπράξεων και πληρωμών και χρηματοδότησης υποδομών μεταφοράς εμπορευμάτων. Προς το παρόν υπάρχουν διμερείς συμφωνίες για χρήση των εθνικών νομισμάτων. Η γενίκευση αυτού του μέτρου, αν και δεν είναι εύκολο, θα οδηγήσει στη μείωση της κυριαρχίας του δολαρίου. Από τις ομάδες εργασίας γίνεται επεξεργασία ενός συστήματος BRICS Pay, το οποίο, εκτός των άλλων, θα λειτουργεί ως «ομπρέλα» διαφόρων τύπων ολοκληρώσεων, όπως η Οικονομική Συνεργασία της Σαγκάης, η Ευρωασιατική Οικονομική Συνεργασία, η Αφρικανική Ένωση, η MERKOSUR και άλλες.
Μιχάλης Ρένεσης
