Όταν έφυγε ο Γιώργος Μπλάνας, δεν είχα ακόμη προλάβει να διαβάσω την Αυτοκρατορία του. Τώρα, λίγες εβδομάδες μετά, αντιλαμβάνομαι πως μας άφησε ως παρακαταθήκη το πιο ώριμο έργο του και ένα από τα σημαντικότερα ποιητικά βιβλία των τελευταίων δεκαετιών.
Η Αυτοκρατορία (ή όπως είναι ο πλήρης τίτλος της «Αυτοκρατορία Κομμόδου Αντωνίνου Αυγούστου Τα εις Μάρκον Αυρήλιον») από τις εκδόσεις Μικρή Άρκτος, είναι μια ποιητική σύνθεση μεταμφιεσμένη σε μορφή επιστολών. Η δύναμή της προκύπτει από την ίδια της τη σύλληψη, πάνω στην οποία ο Μπλάνας χτίζει όλες τις κατευθύνσεις του βιβλίου. Ο ποιητής επιλέγει ως υποκείμενο της ποιητικής του αφήγησης τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Κόμμοδο. Ο Κόμμοδος ήταν ένας από τους χειρότερους αυτοκράτορες της Ρώμης, αντίστοιχος του Καλιγούλα ή του Νέρωνα στην κακοδιαχείριση, τις εκκεντρικότητες, τη βία στην άσκηση της εξουσίας. Ταυτόχρονα, ήταν γιος και διάδοχος του Μάρκου Αυρήλιου, του περίφημου αυτοκράτορα – φιλοσόφου, του τελευταίου από τους «Πέντε Καλούς Αυτοκράτορες» της Ρώμης. Οι επιστολές της Αυτοκρατορίας γράφονται σε ευθεία αντίθεση με τα «Έις εαυτόν» του Μάρκου Αυρήλιου, τους στοχασμούς στους οποίους ο αυτοκράτορας εξέθεσε τη στωική φιλοσοφία του, τους όρους της καλής διακυβέρνησης, τις προϋποθέσεις αυτοβελτίωσης του ατόμου. Ήδη λοιπόν από τη σύλληψη, μέσα από το αντικαθρέφτισμα των δύο κειμένων, ο Μπλάνας δημιουργεί μια σειρά αντιθέσεων και αντιπαραθέσεων: Του νέου με το παλαιό, του πατέρα με τον γιο, του καλού και του κακού αυτοκράτορα, του αυτοκράτορα – φιλοσόφου με τον αυτοκράτορα – μονομάχο. Και όμως το βιβλίο δεν μένει εδώ. Αντίθετα, μέσα από την αρνητική του διαλεκτική αποδεικνύει πως αυτές οι αντιθέσεις δεν αποτελούν άλλο από μια συνέχεια και πως τελικά τα αποτελέσματα της δεύτερης περιόδου γεννήθηκαν από την πρώτη. Εξετάζοντας μια περίοδο παρακμής, ο Μπλάνας μας μιλά για την ακμή, για τον πυρήνα του λάθους, για τη ρίζα του κακού. Φτάνοντας τελικά σε έναν ποιητικό στοχασμό για τα ζητήματα της εξουσίας, της πολιτικής, της βίας, του πλήθους και του θεάματος.
Αν έπρεπε να επιλέξουμε μία αρετή που κυριαρχεί στο βιβλίο (και έχει πολλές) αυτή θα ήταν ο τρόπος με τον οποίο το παρελθόν, τα περιστατικά τα οποία αφηγείται ο ποιητής μιλούν ταυτόχρονα για το δικό μας παρόν. Το βιβλίο δεν είναι όμως απλώς μια παραβολή, ένας μεταμφιεσμένος τρόπος για να μιλήσεις για σύγχρονα ζητήματα. Είναι μια ζωντανή καταγραφή μιας εποχής που γεννά μια πολυπρισματική αντιστοιχία με τη δική μας εποχή, τα δικά μας ζητήματα αλλά μαζί και για σταθερά μοτίβα και επαναλήψεις μέσα στην ιστορία του ανθρώπου. Η οικονομική κρίση, η πανδημία, η χρήση του θεάματος για τη χειραγώγηση των μαζών έχουν κεντρική θέση στην σύνθεση. Ο ποιητής χρησιμοποιεί την αντιστοιχία αυτή ως αφετηρία, ως έναν τρόπο να εξετάσει πολιτικά και φιλοσοφικά ζητήματα στη διαχρονία τους φτάνοντας έτσι στις αρχετυπικές διαστάσεις των ζητημάτων. Με ύφος άλλοτε βιβλικό και άλλοτε τραγικό, ο λόγος του Κόμμοδου βγαίνει εκτός ιστορίας ώστε να μιλήσει για την ιστορία, ώστε να μιλήσει για την κοινότητα, ώστε να μιλήσει για την ανθρώπινη μοίρα.
Ο Γιώργος Μπλάνας υπήρξε ο ποιητής που δεν φοβήθηκε να αναμετρηθεί με τα μεγάλα ζητήματα, τις μεγάλες ιδέες, τον άνθρωπο στη μεγάλη του κλίμακα. Στην Αυτοκρατορία, η ποιητικά γενναία αυτή στάση βρίσκει την πιο μεστή της έκφραση δημιουργώντας έτσι ένα έργο για τα χρόνια που έρχονται.
Θωμάς Τσαλαπάτης
