Γιάννης Αλμπάνης

Στο ζήτημα των τεστ PCR για τον κορωνοϊό θα μπορούσε να συνοψιστεί η συνολική αποτυχία…

Η τακτική της σιωπής μπορεί να αποδείχτηκε επαρκής για να κερδίσει τις εσωκομματικές εκλογές, εντούτοις είναι απίθανο να συνεχίσει να είναι παραγωγική από τη στιγμή που ο Νίκος Ανδρουλάκης θα αναλάβει τα νέα καθήκοντα. Γιατί ως πρόεδρος του ΚΙΝ.ΑΛΛ. όχι μόνο αναπόφευκτα θα πρέπει να κάνει τις επιλογές του στο πεδίο των συμμαχιών, αλλά θα αναγκαστεί να παρουσιάσει την προγραμματική πρότασή του. Ακόμα και το να προσπαθήσει να κερδίσει χρόνο, μεταθέτοντας για το μέλλον την αποσαφήνιση της γραμμής του, συνιστά και αυτό μια πολιτική επιλογή για την οποία θα αξιολογηθεί πολιτικά. Αργά ή γρήγορα ο κ. Ανδρουλάκης θα πρέπει να μιλήσει και βάσει όσων πει θα κριθεί από τους πολίτες.

Δεν μπορώ να θυμηθώ πώς βρέθηκε το βιβλίο στα χέρια μου. Νομίζω πάντως ότι δεν μου είχαν κάνει δώρο· το είχα πάρει εγώ. Εκείνη την περίοδο δεν πάταγα στο Γαλλικό στο οποίο είχα περάσει, αλλά διάβαζα πολλή κλασική γαλλική λογοτεχνία –πράγμα που εξακολουθώ να κάνω. Οπότε κάπως έφτασα και στις «Χαμένες Ψευδαισθήσεις» του Μπαλζάκ1, με το χαρακτηριστικό λευκό σκληρό εξώφυλλο και το πορτρέτο του συγγραφέα, καθώς και με το ακόμα πιο χαρακτηριστικό διαφανές πλαστικό προστατευτικό. Κάποια στιγμή πήρα το βιβλίο λοιπόν, κάποια στιγμή άρχισα να το διαβάζω, και όλες οι υπόλοιπες στιγμές εκείνων των ημερών έγιναν στιγμές του Μπαλζάκ. Σε ανάλογες περιπτώσεις συνήθως λέμε «ρούφηξα το βιβλίο μέχρι το τέλος». Θα ήταν όμως ακριβέστερο αν έλεγα ότι συνέβη το αντίθετο. Το βιβλίο με ρούφηξε. Γιατί με τις Ψευδαισθήσεις όπως και με τη συνέχεια του, τις Κουρτιζάνες2, δεν διαβάζεις απλώς μια συναρπαστική ιστορία. Η ιστορία που διαβάζεις σε κατακυριεύει σε τέτοιο σημείο που όλο το εικοσιτετράωρο αρθρώνεται με άξονα τις περιπέτειες του Λυσιέν ντε Ρυμπαμπρέ και του εωσφορικού ηγούμενου Κάρλος Χερέρα. Κάθε άλλη δραστηριότητα πρέπει να περάσει όσο πιο γρήγορα γίνεται για να φτάσει η ώρα της ανάγνωσης. Κουβαλάς το βιβλίο στη δουλειά, μήπως βρεθεί κανένα κενό να διαβάσεις. Βγαίνοντας από το μετρό, κάθεσαι στο πρώτο καφέ για να διαβάσεις, γιατί αν γυρίσεις στο σπίτι θα πρέπει να πρώτα να κουβεντιάσεις με τη φίλη σου που βρίσκεται εκεί. Όταν ξηλώνετε με τους συναδέλφους το περίπτερο από την έκθεση στην «παγόδα» του ΟΛΠ, με μεγάλη χαρά διαπιστώνεις ότι το φορτηγό έχει γεμίσει και πρέπει ένας να μείνει πίσω, όποτε προσφέρεσαι με προθυμία να κάνεις την τάχα μου αγγαρεία, για να κάτσεις στη βρώμικη μοκέτα του εκθεσιακού κέντρου και να διαβάσεις ευτυχής την ιστορία του Λυσιέν, μέσα στην τεράστια αίθουσα που μοιάζει με γιαπί. Αυτή η σπάνια εμπειρία δεν είναι απλώς μια μέθη του πνεύματος, αλλά κάτι πολύ περισσότερο, μια σωματική μανία, μια παραφορά της ύπαρξης. Και θυμάμαι τα δύο βιβλία σήμερα, δύο δεκαετίες αργότερα, ως σημαντικά συμβάντα της ζωής μου και όχι απλώς ως εξαιρετικά αναγνώσματα. Φαντάζομαι ότι με ανάλογο τρόπο οι προϊστορικοί άνθρωποι κατακυριεύονταν από τις ιστορίες που άκουγαν γύρω από τη φωτιά στα βάθη των σπηλαίων· ιστορίες για επικά κυνήγια μαμούθ και αλλόκοτα συναπαντήματα των αρχαίων προγόνων. Οι εξιστορήσεις αυτές δεν έπλαθαν μόνο το δεσμό και το ήθος της κοινότητας. Επρόκειτο για κάτι πολύ περισσότερο· μυσταγωγικά γεγονότα που βιώνονταν από όλους μαζί και τον καθένα ξεχωριστά, ως μαγικές εμπειρίες. Μαγικές εμπειρίες των σωμάτων και των πνευμάτων. Κάπως έτσι άκουσα λοιπόν κι εγώ τον Μπαλζάκ να αφηγείται το επικό κυνήγι του Λυσιέν στην καπιταλιστική μητρόπολη του 19ου αιώνα, σε αυτό το οριστικά χαμένο και απολύτως σύγχρονο Παρίσι.

Θα μπορούσε βέβαια κανείς να αντιτείνει ότι είναι άδικη η κριτική στον δήμαρχο γιατί τα προβλήματα της Αθήνας είναι διαχρονικά. Όταν έχουν μπαζωθεί ρέματα και ποτάμια, η αντιπλημμυρική προστασία καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη. Η παρατήρηση είναι εν μέρει ορθή -αν και πρέπει να παρατηρήσουμε ότι οι πολιτικοί θυμούνται τη διαχρονικότητα των προβλημάτων μόνο όταν καταλαμβάνουν τους θώκους της εξουσίας. Επίσης, είναι αλήθεια ότι τα έργα στη χώρα μας παίρνουν πολύ χρόνο για την πραγματοποίησή τους. Ωστόσο, ο κ, Μπακογιάννης είναι ήδη δύο χρόνια δήμαρχος Αθηναίων. Θα έπρεπε να είχε επιδείξει (πολύ) μεγαλύτερη ενεργητικότητα στην αντιπλημμυρική θωράκιση της πρωτεύουσας, ώστε να μπορεί να παρουσιάσει χειροπιαστό έργο και όχι μόνο εργολαβίες εν εξελίξει, οι οποίες μάλιστα ως επί το πλείστον έχουν την απαρχή τους στη δημαρχία Καμίνη. Το λιγότερο που θα έπρεπε να είχε κάνει, θα ήταν να αφιερώσει στα αντιπλημμυρικά έργα την ενεργητικότητα που διοχέτευσε στον Μεγάλο Περίπατο, όπου κατάφερε να ξεπεράσει σε χρόνο μηδέν όλα τα γραφειοκρατικά εμπόδια. Βέβαια, τον Μεγάλο Περίπατο δύσκολα τον λες παράδειγμα σοβαρού και αποτελεσματικού σχεδιασμού. Το πρόβλημα όμως είναι επί της αρχής. Δεν γίνεται η δημοτική αρχή πότε να βάζει φοίνικες και πότε να φυτεύει πλατάνια, όταν η Πανεπιστημίου γίνεται ποτάμι και ο Κολωνός λίμνη. Διότι αν οι δρόμοι αντί για παριζιάνικα βουλεβάρτα που τους θέλει ο δήμαρχος, γίνονται βενετσιάνικα κανάλια, τότε πραγματικά χαιρέτα μου τον πλάτανο.

Βασική προϋπόθεση για να πείσει ο ΣΥΡΙΖΑ, είναι να κινηθεί προς τα αριστερά. Παρά τη διαρκή παραφιλολογία του πολιτικοδημοσιογραφικού συμπλέγματος για την ανάγκη να στραφεί ο ΣΥΡΙΖΑ προς το Κέντρο, οι ενδείξεις της πραγματικής πολιτικής κίνησης είναι διαφορετικές. Συγκεκριμένα: Πρώτον, σε όλη την Ευρώπη η μετατόπιση της ιστορικής σοσιαλδημοκρατίας προς το Κέντρο και η προσχώρησή της στο νεοφιλελευθερισμό οδήγησαν στην αποδυνάμωση και την περιθωριοποίησή της. Δεύτερον, η ιδεολογική και πολιτική μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ έχει ήδη συντελεστεί με την υιοθέτηση του μνημονίου. Και είναι αυτή η μετατόπιση που κατά κύριο λόγο τον απομάκρυνε από τα κοινωνικά στρώματα στα οποία κατεξοχήν αναφερόταν. Τρίτον, οι διαρκώς αυξανόμενες διαρροές του ΣΥΡΙΖΑ προς το ΜέΡΑ25 καταδεικνύουν ότι είναι σημαντική η «αριστερή δυσαρέσκεια» στις τάξεις του κόμματος. Τέταρτον, το κοινωνικό μπλοκ που εκφράζει η ΝΔ, έχει οικοδομηθεί από την εποχή του δημοψηφίσματος σε μια πολύ σκληρή αντιΣΥΡΙΖΑ λογική. Η αντίθεση στον ΣΥΡΙΖΑ συνιστά σε μεγάλο βαθμό στοιχείο ταυτότητας για αυτούς τους πολίτες. Κατά συνέπεια, μοιάζει απίθανο να τους θέλξει ο ΣΥΡΙΖΑ στο προσεχές μέλλον, όσο “μετριοπαθής” και αν εμφανιστεί. Αυτό που θεωρώ ότι λείπει από το πολιτικό σκηνικό είναι το πολιτικό και κοινωνικό μπλοκ που θα καταθέσει μια αριστερή εναλλακτική πρόταση σε αντιπαράθεση με αυτή της ΝΔ. Αντιπαραθετική πρόταση όχι μόνο στα πιο προκλητικά σημεία της πολιτικής Μητσοτάκη, αλλά στον σκληρό ιδεολογικό πυρήνα της. Μια τέτοια αριστερή πρόταση θα μπορούσε να δημιουργήσει ευρείες συσπειρώσεις, να κινητοποιήσει ξανά όσους έχουν αποσυρθεί την εκλογική διαδικασία, να εκφράσει πολιτικά τα στρώματα που βλέπουν τη ζωή τους να επιδεινώνεται. Να διαμορφώσει δηλαδή όρους ηγεμονίας. Προσωπικά πιστεύω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πρόκειται να επιλέξει την οικοδόμηση του αριστερού εναλλακτικού μπλοκ. Η ενσωμάτωσή του στην κυρίαρχη πολιτική δεν του το επιτρέπει. Το πρόβλημα του όμως είναι ότι όσο απομακρύνεται από τα αριστερά, τόσο θα αποδυναμώνεται. Όσο πιο πολύ θα μετατρέπεται σε ένα παραδοσιακό «κόμμα εξουσίας», τόσο θα απομακρύνεται από την εξουσία.

Στον περιορισμό των διαδηλώσεων συμφωνούν τόσο οι κεντροδεξιοί όσο και οι ακροδεξιοί, που συγκροτούν την πολιτική συμμαχία γύρω από την κυβέρνηση. Από τον κρατικό αυταρχισμό έλκονται επίσης οι μερίδες εκείνες του Κέντρου που τείνουν ευήκοον ους στον Μητσοτάκη. Ο αυταρχισμός αποτελεί έτσι κι αλλιώς ταυτοτικό στοιχείο του λεγόμενου «ακραίου Κέντρου» -είναι χαρακτηριστική η βαναυσότητα με την οποία ο Μακρόν αντιμετώπισε τα «κίτρινα γιλέκα». Εν προκειμένω, η μακροχρόνια ιδεολογική προπαρασκευή που έχει προηγηθεί, παρέχει σε μέτρα όπως η κατάργηση του ασύλου και ο περιορισμός των διαδηλώσεων, ευρεία συναίνεση στις τάξεις του συντηρητικού μπλοκ. Παρά τις αφέλειες περί επανάληψης της περιόδου 2010-12, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η πολιτική υπεροχή της Νέας Δημοκρατίας στηρίζεται σε μια πραγματική συντηρητική ιδεολογική μετατόπιση μεγάλου μέρους της κοινωνίας. Γι’ αυτό και η νεοδημοκρατική υπεροχή δεν πρόκειται να ανατραπεί χωρίς αντίκρουση των ιδεολογημάτων που τη θεμελιώνουν. (...) Εν αντιθέσει με διάφορα εξ αριστερών κι εκ δεξιών ιδεολογήματα, οι πολιτικές ελευθερίες δεν είναι σύμφυτες με την αστική δημοκρατία και τον καπιταλισμό. Συνιστούν κατακτήσεις των αγώνων «των από κάτω» και ο συσχετισμός δύναμης που απορρέει από την εκάστοτε συγκυρία, καθορίζει κάθε φορά το ιδιαίτερο περιεχόμενό τους. Στην Ελλάδα στην πολύ ξεχωριστή συνθήκη της Μεταπολίτευσης όπου η άρχουσα τάξη είχε χρεωθεί τη σφαγή του Πολυτεχνείου και την εθνική ήττα στην Κύπρο, αναγνωρίστηκε τυπικά και πρακτικά ένας διευρυμένος χώρος ελευθερίας για τους πολίτες. Αποτελεί διαχρονικό στόχο για τους «από πάνω» ο περιορισμός αυτού του χώρου. Από το άσυλο έως τις διαδηλώσεις, η ελίτ βλέπει στα αναγνωρισμένα δικαιώματα των «από κάτω» ένα πεδίο ασυδοσίας των «μειοψηφιών» και μια εστία ανισορροπίας για τους θεσμούς. Τις απαρχές των κινήσεων για τη συρρίκνωση του «χώρου ελευθερίας της Μεταπολίτευσης» μπορούμε να τις ανιχνεύσουμε ήδη από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’80. Τώρα, στη συγκυρία της «ηγεμονίας Μητσοτάκη», δόθηκε η ευκαιρία να το πετύχουν. Για μία ακόμα φορά πρέπει να πούμε ότι τα δικαιώματα όχι μόνο δεν χαρίζονται, αλλά αντιμετωπίζονται ως απειλές από «τους από πάνω».