Η προεκλογική εκστρατεία στις ΗΠΑ για την προεδρία και το Κογκρέσο έχει αρχίσει με σφοδρότητα. Οι πολιτικές που εφαρμόζει ο πρόεδρος Τραμπ δεν έχουν την απήχηση που θα ήθελε, και με δεδομένο ότι δεν προβλέπεται να έχει εσωκομματικό αντίπαλο, η προσοχή στρέφεται στους υποψήφιους για το χρίσμα των Δημοκρατικών. Ο διάλογος που αναπτύσσεται ανάμεσα στο Κέντρο και στην Αριστερά αντικατοπτρίζει την κατάσταση που επικρατεί σε όλη τη Δύση, με το Κέντρο να υποχωρεί έχοντας χάσει την απεύθυνσή του, αφού μένει προσκολλημένο στο νεοφιλελευθερισμό, και την Αριστερά να κερδίζει έδαφος μέρα με τη μέρα. Ο νεοφιλελευθερισμός σε μεγάλο βαθμό έχει χάσει τις ιδεολογικές μάχες στα διεθνή φόρα τα χρόνια της συνεχιζόμενης κρίσης, πράγμα που δεν σημαίνει όμως ότι έχει χάσει και τη θέση του στους θεσμούς εξουσίας.
Το πεδίο της μάχης
Η αμερικανική οικονομία έχει μερικές ιδιαιτερότητες μιας και είναι η μοναδική υπερδύναμη… ακόμα. Η Αμερική έχει το δολάριο που το θέλουν όλοι. Όλοι χρειάζονται δολάρια για να συναλλάσσονται και δανείζουν την Αμερική που τους τα παρέχει αφειδώς. Έτσι, η Αμερική δίνει σε όλους πράσινα χαρτάκια, νούμερα στον υπολογιστή αν θέλετε, για να συναλλάσσονται, κι αυτοί της στέλνουν πρώτες ύλες, τρόφιμα, εμπορεύματα, ό,τι θέλει. Οπότε το δολάριο θα απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της διεθνούς κοινότητας και στο απώτερο μέλλον, αφού δεν υπάρχει κάποιο νόμισμα να απειλεί άμεσα την ηγεμονία του. Η Κίνα δείχνει να είναι ο πιο πιθανός αντίπαλος στο μέλλον, όμως δεν έχει τοποθετηθεί ακόμα σε θέση ώστε να μπορεί άμεσα να πάρει τη θέση των ΗΠΑ στην παγκόσμια οικονομία.
Κυρίαρχο ρόλο στην κυκλοφορία του δολαρίου, κι ως εκ τούτου στα επιτόκια, παίζει η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα. Η εντολή της FED είναι να ρυθμίζει την παροχή νέου χρήματος στην αγορά με γνώμονα αφενός το πόσο τρέχει ο πληθωρισμός, αφετέρου το πόσο τρέχει η ανεργία. Οφείλει δηλαδή να λειτουργεί εξισορροπητικά, στη θεωρία βέβαια, αφού στην πράξη πειράζουν τις στατιστικές της ανεργίας. Από την άλλη, η εντολή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας είναι να προσέχει να μην ανέβει ο πληθωρισμός. Αυτό. Τίποτε άλλο. Οι εργαζόμενοι τους είναι αδιάφοροι, ή ακόμα χειρότερα έχουν το ελεύθερο να ενορχηστρώνουν την εξόντωσή τους.
Του χρόνου οι Αμερικάνοι θα ψηφίσουν για Πρόεδρο. Η κατάσταση για τους περισσότερους πολίτες δεν έχει αλλάξει από τότε που ανέλαβε ο Τραμπ. Ο τελευταίος δεν έχει δώσει αυτά που υποσχέθηκε. Δεν έσωσε από την ανέχεια τους ψηφοφόρους που τον προτίμησαν έναντι της Χίλαρι, η οποία βέβαια δεν είχε δεσμευτεί να κάνει κάτι παραπάνω από αυτά που έκανε ο Ομπάμα, ο οποίος δεν άλλαξε την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί με τη μεγάλη κρίση του 2008. Το καθοδικό σπιράλ της φτώχειας και της εξαθλίωσης συνεχίζεται, άλλοτε πιο γρήγορα, άλλοτε πιο αργά, και το τεράστιο τείχος που ο Τραμπ έχει βαλθεί να στήσει στα σύνορα με το Μεξικό, δεν δείχνει ότι θα αποφέρει κάτι παραπάνω από κέρδη στους φίλους του τους κατασκευαστές. Οι πλούσιοι γίνονται όλο και πιο πλούσιοι, καθώς οι τραπεζίτες διοχετεύουν κεφάλαια μέσω των πολύ χαμηλών επιτοκίων και της διαδικασίας της ποσοτικής χαλάρωσης κατά κύριο λόγο στους κεφαλαιούχους, αδιαφορώντας για το τι κάνει η υπόλοιπη κοινωνία. Τα προβλήματα οξύνονται και οι πρωταγωνιστές δεν δείχνουν να θέλουν να τα λύσουν.
Οι συσχετισμοί στις δομές εξουσίας, πράγματι, δεν βοηθούν να λυθούν τα προβλήματα των πολιτών, και η κοινωνία φαίνεται να ριζοσπαστικοποιείται προς τα αριστερά όλο και περισσότερο. Το κόμμα των Δημοκρατικών δεν έχει μείνει ανεπηρέαστο, όπως είναι φυσικό. Στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές, ο Μπέρνι Σάντερς από ό,τι φάνηκε συγκέντρωσε τις ψήφους, αλλά έχασε το χρίσμα των Δημοκρατικών, μέσα από μια διαδικασία που χαρακτηρίστηκε από την κατοπινή δήλωση των δικηγόρων του Δημοκρατικού κόμματος, σύμφωνα με την οποία δεν ήταν υποχρεωμένοι να εξασφαλίσουν συνθήκες αμεροληψίας για τον Σάντερς στις εσωκομματικές εκλογές. Άλλωστε, η παράταξη της Χίλαρι ήλεγχε απολύτως το κόμμα, όπως έδειξε η ιστορία.
Από τότε έγιναν εκλογές για το Κογκρέσο, στις οποίες φάνηκε ότι η αμερικανική Αριστερά έχει ριζοσπαστικοποιηθεί ακόμα περισσότερο, εκλέγοντας γυναίκες, όπως η Ilhan Omar, μια μουσουλμάνα μετανάστρια που γεννήθηκε στη Σομαλία πριν από 37 χρόνια και πρόσφατα δημιούργησε πολύ θόρυβο επιτιθέμενη στο πανίσχυρο εβραϊκό λόμπι. Για φανταστείτε να εκλεγόταν μουσουλμάνα μετανάστρια από τη Σομαλία στην ελληνική Βουλή. Ή την Alexandria Ocasio-Cortez που έχει εξελιχθεί στη μεγάλη ελπίδα για την Αριστερά στην Αμερική. Η 30άρα Alexandria, που κατάγεται από το Πουέρτο Ρίκο, ανήκει στη σπάνια κατηγορία των πολιτικών που έχουν πολύ ισχυρή μαγνητική προσωπικότητα και είναι από τεφλόν (η λάσπη που εξφενδονίζουν προς το μέρος της οι αντίπαλοί της δεν κολλάει). Ηγείται της σε μεγάλο βαθμό κινηματικής προσπάθειας που ξεκίνησε η Naomi Klein για ένα νέο πράσινο New Deal. Αυτή είναι μια δέσμη πρωτοβουλιών που αν προχωρήσουν μπορεί να οδηγήσουν την Αμερική, την ανθρωπότητα, και τον πλανήτη, μακριά από την κλιματική αλλαγή, μακριά από την εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, μακριά από τους πολέμους για το πετρέλαιο, μακριά από το πετροδολάριο.
Πράγματι, οι υποστηρικτές αυτού του Πράσινου New Deal ελπίζουν ότι αυτό το σχέδιο θα τραβήξει τον αμερικανικό λαό από τη μιζέρια, όπως έκανε το πρώτο New Deal του Φράνκλιν Ρούζβελτ, που δημιούργησε εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε πολυάριθμα μεγάλα δημόσια έργα, και έβγαλε από τη δυστυχία της μεγάλης οικονομικής ύφεσης της δεκαετίας του ‘30 τους Αμερικανούς. Πιστεύουν ότι θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας στην κατασκευή υποδομών για παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, στις μετατροπές σε όλο το εύρος της οικονομίας, που είναι απαραίτητες προκειμένου να μικρύνει το αποτύπωμα άνθρακα ολόκληρης της Αμερικής, και στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών προς αυτή την κατεύθυνση.
Ευχάριστη συνέπεια θα είναι, αν στη διαδικασία αυτή η αμερικανική κοινωνία καταφέρει να ξεφορτωθεί τους υποστηρικτές της συνέχισης της χρήσης ορυκτών καυσίμων, που αυτή τη στιγμή χρηματοδοτούν τις πιο αντιδραστικές πολιτικές, τις πιο αρτηριοσκληρωτικές τάσεις στην αμερικανική κοινωνία, όπως κάνουν οι αδερφοί Κοχ, οι οποίοι επενδύουν στην παραγωγή ηλεκτρισμού από λιθάνθρακα, χρηματοδοτούν την αμερικανική Ακροδεξιά, και στην ουσία ελέγχουν και σπρώχνουν προς αυτή την κατεύθυνση ολόκληρο το ρεπουμπλικανικό κόμμα, οδηγώντας για μια ακόμα φορά, όπως τη δεκαετία του ‘30 και του ‘40, μέρος του αμερικανικού λαού στο Ναζισμό.
Η επανάσταση εν αναμονή, όμως, δεν περιορίζεται στο Πράσινο New Deal. Ο φτερωτός δράκος που πρέπει να νικηθεί είναι το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το χρηματοπιστωτικό σύστημα ήταν που προκάλεσε την κρίση του 2008 και τη συνεχίζει με τις συμφωνίες της Βασιλείας που περιορίζουν τη ρευστότητα στις οικονομίες, ενώ ταυτόχρονα δεν σταματά να διοχετεύει κεφάλαια προς τους κεφαλαιοκράτες. Είναι το τραπεζικό σύστημα και οι μεγαλοεπενδυτές που θέλουν να περιορίσουν τη δυνατότητα των κρατών να δημιουργούν χρήμα, προκειμένου να περιορίζουν τα δικαιώματα των λαών, με τις πολιτικές λιτότητας που συμπιέζουν τις κοινωνικές πολιτικές και τα εργασιακά αρμπιτράζ που συμπιέζουν τους μισθούς με εκβιασμούς για μετακίνηση θέσεων εργασίας σε φτωχές χώρες, όπου η ανθρώπινη ύπαρξη αξίζει ψίχουλα.
Ο αγώνας θα είναι πολύ σκληρός, καθώς το νεοφιλελεύθερο σύστημα έχει σταθεροποιήσει την ηγεμονία του μέσα από χρόνια τακτικών αποκλεισμού των αντιπάλων του, προκειμένου να υπερισχύσουν με παρασκηνιακές κινήσεις και όχι ιδεολογικά. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Μίλτον Φρίντμαν και τα παιδιά του Σικάγου συνεργάζονταν με τον Πινοσέτ στη Χιλή, με μια δικτατορία που δολοφονούσε όχι μόνο τους σοσιαλιστές ή τους κομμουνιστές, αλλά κάθε αντίθετη άποψη στην Ακαδημία και αλλού. Άλλωστε, είναι περισσότερο από εμφανές ότι πρόκειται για ένα σύστημα ιδεολογικοποίησης των πιο χαμηλών ανθρώπινων ενστίκτων, που μπορεί να πείσει μόνο ανθρώπους ιδιοτελείς ή με περιορισμένες πνευματικές αναζητήσεις, και γι’ αυτό προσπαθεί να περιορίσει την παιδεία σε εκπαίδευση και να αποβλακώνει τους πολίτες μέσα από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας που ελέγχει.
Η γυναίκα που πρωταγωνιστεί αυτή τη στιγμή σ’ αυτή την αντεπίθεση είναι η Stephanie Kelton. Ήταν η σύμβουλος του Μπέρνι Σάντερς στα οικονομικά κατά την προεκλογική εκστρατεία του 2016, ήταν η επικεφαλής οικονομολόγος της Επιτροπής Προϋπολογισμού της Γερουσίας το 2015, ενώ τώρα διδάσκει στο πανεπιστήμιο Stony Brook στη Νέα Υόρκη. Η θεωρία που η Kelton προτείνει ως αντικατάσταση του νεοφιλελεύθερου δόγματος είναι η MMT (Modern Monetary Theory). Υποστηρίζει ότι το κράτος μέσα από την κεντρική τράπεζα και το υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να ρυθμίζει την ποσότητα χρήματος στην οικονομία, ακολουθώντας ελλειμματική πολιτική, προκειμένου να χρηματοδοτείται η πλήρης απασχόληση, μέσω πρωτοβουλιών και προγραμμάτων.
Εδώ είναι το σημείο τριβής με το κατεστημένο που ταλαιπωρεί τον πλανήτη τις τελευταίες δεκαετίες. Διαφωνούν με τα κρατικά ελλείμματα, θεωρώντας ότι είναι πολύ κακό να χρεώνεται το κράτος αφού πληρώνει τα χρέη του με περισσότερα χρέη, με αποτέλεσμα να αυξάνεται υπέρμετρα η ποσότητα του χρήματος στην αγορά, να πληθωρίζεται, να χάνεται η αξία του, να πλήττονται οι αποταμιευτές, ο παππούς και η γιαγιά που είναι ενάρετοι, μιας και η αποταμίευση είναι καλό πράγμα, και στις περιόδους ανάγκης οι αποταμιεύσεις είναι που μας σώζουν, και δεν είναι δυνατό να τις εξανεμίζουμε. Όπως δείχνουν άλλωστε οι επιθέσεις που εξαπολύουν στα ανά τον κόσμο ασφαλιστικά συστήματα, ο παππούς και η γιαγιά είναι η μεγάλη τους έγνοια.
Το πρόβλημα εδώ είναι ότι η αγορά έχει περιορισμένη ρευστότητα, όχι πολύ μεγάλη, οπότε το να επικαλείται κανείς τον υπερπληθωρισμό σε περιβάλλον αποπληθωρισμού, με πτώση μισθών και τεράστια ανεργία, είναι από κωμικό έως βλακώδες και κακόβουλο. Έτσι, καταλαβαίνει κανείς ποιες ήταν οι προθέσεις τους και εκ μέρους ποιων μιλούσαν τις τελευταίες μέρες, στον πόλεμο που ξέσπασε μέσω άρθρων και σχολίων στο τουίτερ, οι γνωστοί και μη εξαιρετέοι, Κένεθ Ρόγκοφ (αυτός που μας έβαλε τα δύο πόδια σ’ ένα παπούτσι, επειδή δυσκολεύεται με το πρόγραμμα excel), Πολ Κρούγκμαν και Λάρι Σάμερς.
Ο Ρόγκοφ, που ως αναλυτής του ΔΝΤ κωδικοποίησε το νεοφιλελεύθερο δόγμα, σύμφωνα με οποίο το κρατικό χρέος είναι πάρα πολύ κακό πράγμα, αφού όταν αυξάνεται το χρέος περισσότερο από το 90% του ΑΕΠ επέρχεται επιβράδυνση της ανάπτυξης -0,1%, είδε την προσπάθειά του να καταρρίπτεται από κάποιους πιο προσεκτικούς από αυτόν φοιτητές, οι οποίοι έκαναν τις πράξεις στο excel σωστά και απέδειξαν ότι το υφεσιακό -0,1% που ευαγγελιζόταν ο Ρόγκοφ για να πουλήσει τη λιτότητα ήταν στην πραγματικότητα αναπτυξιακό 2,2%. Θα μου πείτε: «άλλαξε κάτι στις επιβαλλόμενες πολιτικές;» Όχι, απλώς δεν έχουν ιδεολογική βάση πια, πέρα από τις παρωχημένες ιδέες και απόψεις άλλων εποχών. Ο Ρόγκοφ σε πρόσφατο άρθρο του που προκάλεσε θόρυβο, αποκάλεσε «ανοησία» την άποψη που πρεσβεύει το MMT ότι το κράτος πρέπει να ξοδεύει χρήματα, αφού κατά τη γνώμη του μπορεί να αυξηθεί το χρέος υπέρμετρα, αλλά και να προκληθεί πληθωρισμός. Ακολούθησε «ξεκατίνιασμα», καθώς τον χαρακτήρισαν «ανίκανο» για το «λαθάκι» στο excel και τις απόψεις του εν γένει (όπως ήταν αναμενόμενο). Ο κόσμος δεν ξεχνάει και δεν συγχωρεί εύκολα.
Ο Λάρι Σάμερς, υπουργός Οικονομικών επί Κλίντον, με ορκισμένους εχθρούς όχι μόνο στην αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών, αλλά και ανάμεσα στους κεντρώους, όπως ο πολύ δημοφιλής πρώην υπουργός Εργασίας (επί Κλίντον κι αυτός) Ρόμπερτ Ράιχ, επιτέθηκε επίσης στη MMT πριν από λίγες μέρες, «αποκαλώντας τη συνταγή για καταστροφή», υποστηρίζοντας ότι, αν εφαρμοστεί, θα επέλθει υπερπληθωρισμός και οι ιδιώτες δεν θα εμπιστεύονται το νόμισμα και θα συναλλάσσονται σε άλλα νομίσματα.
Ο Κρούγκμαν είχε σπεύσει λίγες μέρες νωρίτερα να υπερασπιστεί την ελευθερία που απολαμβάνουν οι τράπεζες να τοποθετούν τα επιτόκια στο ύψος που θέλουν, μιας και κατά τη γνώμη του δεν χρειάζεται να μπαίνουν στην εξίσωση δείκτες όπως της πλήρους απασχόλησης, όπως λένε όσοι υπερασπίζονται τη MMT. Προσπαθεί να αποσυνδέσει όπως είναι σαφές τον παράγοντα κοινωνία από την τραπεζική λειτουργία, θυμίζοντας σ’ αυτό τη λατρεμένη μας Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις μεγάλες επιτυχίες της.
Η Kelton απάντησε με ένα συνοπτικό όσο και εύστοχο άρθρο στον Κρούγκμαν και στα ζητήματα που έθεσε, λέγοντας με ειλικρίνεια ότι υποστηρίζει ότι το έλλειμμα προσδιορίζεται απολύτως από το ύψος της απασχόλησης, την οποία θα στηρίζει το κράτος με προγράμματα εργασίας. Έβαλε την κοινωνία στο προσκήνιο, σε πρώτο πλάνο.
Ο πόλεμος που θα συνεχιστεί αναμφίβολα μέχρι τις εκλογές, και πιο πέρα, ανάμεσα στις δυνάμεις που θέλουν να απαλλαγούμε από τις ιδεοληπτικές απόψεις του παρελθόντος και στο βαθιά ριζωμένο κατεστημένο, ο πόλεμος που έχει ξεσπάσει για το μέλλον της παγκόσμιας οικονομίας στην πραγματικότητα, συνίσταται στο ότι, στο διάλογο που αναπτύσσεται ανάμεσα στους επιστήμονες και στοχαστές, η Δεξιά πια είναι το ακραίο Κέντρο. Οι νεοφιλελεύθεροι, που τόσα χρόνια έχουν αναλάβει το ρόλο του ιδεολογικού τσοπάνη, στέκονται με ύφος κυρίαρχου θριαμβευτή με χρυσά παπούτσια πάνω στην καμμένη γη και επαίρονται για την εξυπνάδα τους και το βάρος των αυταπόδεικτων θεωριών τους, χωρίς να κάνουν τον κόπο να αρθρώσουν σοβαρό λόγο στους επικριτές τους και σε όσους διατυπώνουν εναλλακτικές θεωρίες. Ίσως επειδή δεν μπορούν.
Κώστας Ψιούρης
Πηγή: Η Αυγή
