Ηταν 2 Φεβρουαρίου 1969 –πριν από 50 χρόνια–, μέρες χούντας, όταν ο καθηγητής της Ποινικού Δικαίου της Νομικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γεώργιος – Αλέξανδρος Μαγκάκης, απευθυνόμενος στους φοιτητές του, ανακοίνωνε: «Μετά βαθυτάτης λύπης μου είμαι υποχρεωμένος να σας αφήσω». Και αυτό επειδή, μία ώρα πριν, του γινόταν γνωστή όχι μόνο η απόλυση αλλά και η απαγόρευση της εισόδου στον πανεπιστημιακό χώρο. Το ιστορεί ο ίδιος στο βιβλίο του «Ιχνη του χθες με το βλέμμα στο αύριο» (εκδ. Παπαζήση, 1997).
Αμέσως μετά το μάθημα, τον συνέλαβαν, τον ανέκριναν στην Ασφάλεια, αλλά δεν αποτόλμησαν να τον κρατήσουν. Το έπραξαν πέντε μήνες αργότερα (Ιούλιος 1969), μαζί με άλλα μέλη της Δημοκρατικής Αμυνας, για «κακουργηματικές πράξεις» κατά της «επανάστασης». Απομόνωση, βασανιστήρια και, τον Απρίλιο του 1970, η δίκη (του ίδιου και των συντρόφων του), όπου καταδικάζεται σε κάθειρξη 18 ετών.
Θα αποφυλακιστεί, για λόγους υγείας, δύο χρόνια αργότερα (Απρίλιος 1972) και λίγο πιο μετά αναχωρεί για τη Γερμανία, όπου, όντας (και) γερμανοσπουδασμένος, έχει εκλεγεί τακτικός καθηγητής του Ποινικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.
Η επανασύνδεση
Θα επιστρέψει στην Ελλάδα μετά την πτώση της χούντας και το πρώτο πράγμα που κάνει είναι η επάνοδος στο Πανεπιστήμιο και η επανασύνδεση με τους φοιτητές: «Αγαπητοί μου μαθητές, ας συνεχίσουμε σήμερα την παράδοση στο σημείο που νόμισαν ότι μας σταμάτησαν»… Ενθουσιασμός, συγκίνηση και πυκνά χειροκροτήματα.
Η διαδρομή του Γ. Α. Μαγκάκη συνεχίζεται με την ενεργό συμμετοχή του στην πολιτική (που έχει τις καταβολές της στην Εθνική Αντίσταση), τη σύνδεσή του με πολιτικές ομάδες, για να καταλήξει στο ΠΑΣΟΚ και στην ανάληψη, αφού εξελέγη βουλευτής, διαφόρων υπουργείων (όπου ειδικότερα ως υπουργός Δικαιοσύνης συνέβαλε στην κατάργηση πολλών αυταρχικών νόμων), ώς τον Ιανουάριο του 1987. Φεύγει από τη ζωή στις 5 Σεπτεμβρίου 2011, στα 89 του.
Αξίζει μια ευρύτερη μνεία με κάποια ψήγματα από τις δύο ομιλίες του στη Νομική, καθώς και το «Γράμμα από τη φυλακή για τους Ευρωπαίους», που έγραψε όντας δέσμιος, διοχέτευσε, και εκδόθηκε στο εξωτερικό, κάνοντας μεγάλη αίσθηση (στην Ελλάδα κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 1974).
Λέει στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του στους φοιτητές: «Αι έδραι των πανεπιστημίων μας έχουν λαμπράν παράδοσιν. Αξιόλογοι άνδρες τας ετίμησαν σε χαλεπούς χρόνους με τον αγώνα των να τας κρατήσουν βήμα ελεύθερον. Θα ήτο τρομερόν αν η έδρα αυτή εις τας ασθενείς μου χείρας εταπεινούτο. Από την σειράν των συναντήσεών μας εύχομαι και ελπίζω να παραμείνει το πνεύμα μας ο προσανατολισμός προς την ελευθερίαν.
»Αυτόν τον προσανατολισμόν, τον οποίον οφείλομεν να λάβωμεν ως νομικοί, οφείλομεν να λάβωμεν και ως Ελληνες. Διότι η Ελλάς δεν είναι απλώς μια γεωγραφική έννοια. Είναι προπαντός ιδέα ταυτιζόμενη με την ιδέαν της ελευθερίας. Ας αναλογισθούμεν αυτήν την ώραν τους λόγους του ποιητού μας και με αυτούς ας αποχαιρετισθώμεν: “Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία”».
Οι βάρβαροι
Και περνάω στο χαιρετιστήριο μάθημα μετά την επάνοδό του: «Τότε, το Φλεβάρη του 1969, εξετάζαμε από κοινού το θέμα της σχέσης που υπάρχει ανάμεσα στο Δίκαιο και στην Ελευθερία και με βάση τη σχέση αυτή προσδιορίζαμε και το δικό μας καθήκον όχι μόνο ως πολιτών, αλλά και ειδικότερα ως νομικών. Νόμισαν τότε οι “ισχυροi” ότι η αμφίδρομη πνευματική επικοινωνία μεταξύ μας και μάλιστα πάνω σ’ ένα τέτοιο θέμα, μπορεί να πολεμηθεί με την εξαναγκαστική διακοπή μερικών παραδόσεων. Πόσο αφελείς υπήρξαν;»
«Γιατί η ζωή δεν ανήκει στους βάρβαρους, κι όταν ακόμα τους ανήκει η απόλυτη εξουσία», γράφει στο «Γράμμα από τη φυλακή για τους Ευρωπαίους». «Η ζωή ανήκει στους ανθρώπους και μ’ αυτούς προχωράει. Απ’ αυτή τη συναίσθηση πηγάζει η ελπίδα, που έχει κυριαρχήσει απάνω μου».
Φαίνεται, όμως, ότι ο καθηγητής, για κάποιους λόγους, λίγο πριν φύγει από τη ζωή, είχε κυριευθεί από απαισιοδοξία. Γράφει σε ιδιόχειρο σημείωμα που άφησε: «Σαλπάρω ήρεμος για τον άλλο κόσμο. Αυτός ο κόσμος που αφήνω πίσω μου δεν είναι πια η Ελλάδα μου. Αυτός είναι ένας άλλος τόπος με ανθρώπους άλλης φυλής. Δεν με αφορούν. Τι θέλω εγώ ανάμεσά τους; Να ’στε όλοι καλά»…
Στο πλαίσιο
Δεν πάνε να φωνάζουν –ακόμα και προσωπικότητες στη Μεγάλη Βρετανία– ότι τα Γλυπτά του Παρθενώνα πρέπει να μας επιστραφούν; «Δημιουργική πράξη» θεωρεί την κλοπή τους ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, ο οποίος απέκλεισε όχι μόνο την επιστροφή, αλλά και τον δανεισμό, αν δεν αναγνωριστεί ότι είναι δικά τους! Σκεφτείτε να ήταν αυτοί οι πραγματικοί ιδιοκτήτες κι εμείς οι κλέφτες. Κι ας θυμίσω την πολεμική εκστρατεία των Βρετανών, επί Θάτσερ, κατά της Αργεντινής για τα νησιά Φόκλαντ –βρετανικό τάχα υπερπόντιο έδαφος–, που ανακατέλαβαν όταν οι Αργεντινοί τόλμησαν, ως δικά τους, να τα πάρουν. Ο τσαμπουκάς του ισχυρότερου. Η κλοπή, πάντως, δηλώνεται στα λευκά αντίγραφα στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Στην πραγματοποίηση της κυβερνητικής υπόσχεσης για την ενίσχυση του έντυπου Τύπου αναφέρθηκε ο πρόεδρος του ΕΔΟΕΑΠ, Σταύρος Καπάκος, σε δύο δημοσιεύματα στο ημέτερο φύλλο, Δευτέρα – Τρίτη, όπου και συγκεκριμένες προτάσεις. Από κοντά, ας προστεθεί, και η αναμενόμενη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, στο οποίο έχουν προσφύγει οι επιχειρηματίες των ΜΜΕ, αρνούμενοι να καταβάλουν ένα μικρό ποσοστό από τα έσοδά τους για την επιβίωση του προσωπικού των ΜΜΕ –ως «αντίδωρο» στο καταργημένο αγγελιόσημο.
Κι από θανατικό, άλλο τίποτα –και στο σινάφι μας. Και σε ποιον να πρωτοαναφερθείς… Πάει και ο σκηνοθέτης και συγγραφέας Γιώργος Καρυπίδης, στα 72 του. Ελαχε να δουλέψω μαζί του στο τηλεοπτικό «Παρασκήνιο» και να εκτιμήσω το ταλέντο, την ποιότητα, τη συνεργατικότητα, τη σεμνότητά του. Είχαμε χαθεί τον τελευταίο καιρό –και να πώς «ξαναβρεθήκαμε»…
ΚΑΙ… «Σας διάβαζε ο πατέρας μου…». Να βρεθεί τρόπος να διαβάζουν και οι νεότεροι, που έχουν χαζέψει με τα ηλεκτρονικά μαραφέτια.
Δημήτρης Γκιώνης
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
