Τις τελευταίες ώρες έχει γίνει χαμός στο Twitter με εκατοντάδες Τούρκους να επιτίθενται στον Elon Musk. Αφορμή; Η χρήση της λέξης Κωνσταντινούπολη -αντί για Istanbul- σε ένα meme που ανέβασε.
Το meme παρουσιάζει έναν Βυζαντινό στρατιώτη να σκέφτεται «κλείδωσα την πόρτα;», αναφερόμενος στην Κερκόπορτα.
Κατά την παράδοση, από αυτήν την πόρτα εισήλθαν στην Πόλη λίγοι γενίτσαροι κατά τη μεγάλη έφοδο στις 29 Μαΐου 1453, διασπώντας έτσι την άμυνα των πολιορκούμενων και προκαλώντας την Άλωση της Κωνσταντινούπολης.
Κοιτώντας το meme οποίος έχει περάσει από ελληνικό σχολείο θυμάται να ακούει για την κερκόπορτα. Να μαθαίνει ότι η πόλη «έπεσε» γιατί κάποιος ξέχασε μια πόρτα ανοιχτή, η μάλλον γιατί κάποιος πρόδωσε. Μπορεί ακόμα να έμαθε ότι στους λόγους που έπεσε η πόλη ήταν ο τραυματισμός του Ιουνστινιάνη (που ήλεγχε τους μισθοφόρους) η ο θάνατος του Παλαιολόγου.
Όμως αυτές οι ερμηνείες όπως θα πει κάθε σοβαρός ιστορικός ή βυζαντινολόγος είναι αστείες. Ή ιστορία δεν αλλάζει δραματικά από ένα απόλυτα τυχαίο γεγονός. Ή μάλλον αν αλλάξει, έχουν προϋπάρξει χιλιάδες γεγονότα, αντιθέσεις, νίκες και ήττες αντιμαχόμενων πλευρών, που επέτρεψαν στο γεγονός αυτό να παίξει τέτοιο ρόλο.
Είναι γνωστό ότι ηταν χιλιάδες Οθωμανοί έξω από την πόλη, ότι τα καράβια τους ήταν στον Κεράτιο, ότι οι Γενοβέζοι έφευγαν. Η πόλη ήταν δεδομένο ότι θα έπεφτε. Γιατι περνούσε παρακμή, γιατί η εκκλησία της αρνήθηκε την ένωση με τη Ρώμη (ο Γεννάδιος αναθεμάτιζε τον Παλαιολόγο που ζητούσε τη βοήθεια της Δύσης), γιατί η αυτοκρατορία δεν είχε ούτε τη δύναμη, ούτε την αίγλη της.
Αλλά αυτά η ελληνική ιστορική διήγηση (και το meme του Elon Musk) τα αφήνουν εκτός. Είναι βλέπεις εύκολο να ρίξεις κάπου άλλου τις ευθύνες είναι δύσκολο να δεις ότι μια τάξη πραγμάτων τελειώνει.
Κι αν είναι δύσκολο να δούμε το τέλος του status quo το 1453 είναι πολύ δυσκολότερο να το δούμε το 2022. Με εμάς εντός του. Είναι πολύ δύσκολο να δούμε ότι η νέα κατάσταση -που εγκυμωνήτω χρόνια τώρα μέσα στην υπάρχουσα- είναι έτοιμη να γεννηθεί.
Τα σημάδια όμως είναι εδώ. Η συνεχιζόμενη παγκόσμια οικονομική κρίση εδώ και 15 χρόνια, η κλιματική κρίση, η πανδημία και οι φόβοι για επόμενες, οι διευρυνόμενες ανισότητες (ίσως ο καλύτερος ιστορικά δείκτης πτώσης ενός συστήματος), η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος, η παγκόσμια αλλαγή της δύναμης προς την Ανατολή. Βλέπουμε το σύστημα μέσα στο οποίο μεγαλώσαμε να είναι να καταρρέει. Μπορεί να παρει 20 χρόνια μπορεί 100, αλλά βρισκόμαστε στο τέλος του.
Ο προκλητικός δισεκατομμυριούχος που είναι σύμπτωμα και αιτία της πτώσης αυτής είναι προφανές ότι δεν θέλει να το δει. Και έτσι και σε ψυχολογικό επίπεδο αρέσκεται σε ερμηνείες για τις πτώσεις των αυτοκρατοριών που έχουν ως βασικό συστατικό την τύχη.
Εμείς όμως; Με δεδομένο ότι σε αντίθεση με τον Elon Musk, βλέπουμε αυτή τη παρακμή να διαλύει τις ζωές μας πρέπει να σκεφτούμε πολύ σοβαρά την τοποθέτηση μας μέσα στον κόσμο. Να καταλάβουμε ότι ο παλιός κόσμος πεθαίνει, και να δούμε πως ο νέος που θα γεννηθεί θα είναι όσο το δυνατόν πιο φιλόξενος για μας. Το ακριβώς αντίθετο δηλαδή από αυτό που έγινε πριν 600 χρόνια στον Βόσπορο.
Έτσι ώστε η αφήγηση μας σε κάποια χρόνια να μην κάνει λόγο για μια κερκόπορτα που έφερε την άλωση, αλλά για μια σειρά γεγονότων που μας επέτρεψαν να ζήσουμε σαν άνθρωποι. Μια σειρά γεγονότων στα οποία εμείς πρωταγωνιστήσαμε.
Αντώνης Παπαζαχαρίου
Ανάρτησή του στο Facebook
