Η πρόσφατη απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για την υπόθεση τεσσάρων σουδανών προσφύγων αποτελεί ακόμη ένα καμπανάκι για την Ελλάδα και την προσφυγική της πολιτική. Στο Σουδάν, όπου οι άνθρωποι αυτοί καλούνται να επιστρέψουν, μαίνεται ένας σκληρός εμφύλιος πόλεμος, συνοδευόμενος από λιμό και ανθρωπιστική κρίση. Ένας πόλεμος που δεν τραβάει το ενδιαφέρον των ευρωπαϊκών ΜΜΕ. Η αναγκαστική επαναπροώθηση σε μια τέτοια χώρα δεν είναι απλώς πολιτικά προβληματική· είναι κατάφωρη παραβίαση της ζωής και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Στις 14 Αυγούστου 2025, το ΕΔΔΑ έκανε δεκτό το αίτημα ασφαλιστικών μέτρων (Rule 39) και διέταξε την ελληνική κυβέρνηση να μην προχωρήσει στην απομάκρυνση των Σουδανών μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης. Στις, 25 Αυγούστου, το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών επιβεβαίωσε αυτήν την κατεύθυνση, χορηγώντας προσωρινή διαταγή που αναστέλλει την απέλαση των προσφύγων. Συγκεκριμένα, οι 4 σουδανοί πρόσφυγες, κρατούμενοι στο κέντρο κράτησης (ΠΡΟ.ΚΕ.Κ.Α) Αμυγδαλέζας προς επιστροφή στο Σουδάν ή στη Λιβύη, εκπροσωπούμενοι από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), είχαν καταθέσει αιτήσεις ακύρωσης και αιτήσεις αναστολής ενώπιον του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών. Πρόκειται για μια σημαντική στιγμή: η ελληνική Δικαιοσύνη ευθυγραμμίζεται με το Στρασβούργο, αναγνωρίζοντας ότι η εφαρμογή της πρόσφατης τροπολογίας του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου –που αναστέλλει για τρεις μήνες την καταγραφή αιτημάτων ασύλου από αφίξεις μέσω Βόρειας Αφρικής– δεν μπορεί να σταθεί απέναντι στο υπερεθνικό νομικό πλαίσιο προστασίας.
Η τροπολογία αυτή (ν. 5218/2025) προβλέπει ότι όσοι εισέρχονται από τη Λιβύη ή άλλες χώρες της περιοχής δεν έχουν δικαίωμα να καταγράψουν αίτημα ασύλου και επιστρέφονται αυτομάτως. Μια τέτοια διάταξη, όμως, αντιβαίνει άμεσα στην αρχή της μη επαναπροώθησης (non-refoulement), θεμέλιο λίθο του διεθνούς προσφυγικού δικαίου, του ευρωπαϊκού κεκτημένου και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Η αντίδραση δεν περιορίστηκε στα δικαστήρια. Ο Συνήγορος του Πολίτη, η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, η Ένωση Διοικητικών Δικαστών, ο Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθώς και 109 οργανώσεις δικαιωμάτων, έχουν ήδη καταδικάσει τη ρύθμιση, υπογραμμίζοντας ότι καμία διεθνής σύμβαση δεν επιτρέπει την αναστολή πρόσβασης στη διαδικασία ασύλου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από την πλευρά της, παρακολουθεί στενά την υπόθεση και έχει αφήσει να εννοηθεί ότι θα αξιολογήσει τις συνέπειες για τη συμμόρφωση της Ελλάδας με το ευρωπαϊκό δίκαιο.
Η καταδίκη από το ΕΔΔΑ δεν είναι ένα μεμονωμένο περιστατικό· εντάσσεται σε μια αλληλουχία διεθνών παρεμβάσεων που φανερώνουν ότι η αντιμεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας προκαλεί σοβαρές νομικές και πολιτικές τριβές. Αντί να ενισχύσει την αξιοπιστία της, η επιλογή της κυβέρνησης να νομοθετήσει την αναστολή του ασύλου ενισχύει την εικόνα μιας χώρας που αγνοεί συστηματικά τις διεθνείς της υποχρεώσεις.
Στην πράξη, οι τέσσερις Σουδανοί δεν είναι «ειδικές περιπτώσεις». Αντιπροσωπεύουν το τι διακυβεύεται για εκατοντάδες ανθρώπους που εγκαταλείπουν χώρες σε πολεμική και ανθρωπιστική κατάρρευση. Η Ελλάδα δεν μπορεί να επικαλείται την πίεση των αφίξεων για να αναστείλει θεμελιώδη δικαιώματα. Μια βιώσιμη πολιτική δεν είναι αυτή που υψώνει νομικά τείχη, αλλά εκείνη που διασφαλίζει τη νομιμότητα, τον σεβασμό στα δικαιώματα και την ευθυγράμμιση με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο.
Η απόφαση του ΕΔΔΑ υπενθυμίζει ότι το κράτος δικαίου δεν είναι διαπραγματεύσιμο. Το ζητούμενο, πλέον, είναι αν η Ελλάδα θα προσαρμόσει την πολιτική της στην κατεύθυνση αυτή ή αν θα συνεχίσει μια στρατηγική που την απομονώνει εντός Ευρώπης και την εκθέτει διεθνώς.
