«Ω ανθρώπινο γένος! Πώς είναι δυνατόν να λιμνάζεις…μέσα σ’ αυτόν τον βούρκο; Να σε κυβερνούν σημαίνει…να σου φτιάχνουν νόμους, …να σε διατάζουν άνθρωποι που δεν έχουν…ούτε γνώσεις ούτε αρετή, …να σε φορολογούν,…να σου απαγορεύουν,…με το πρόσχημα της κοινής ωφέλειας και στο όνομα του γενικού συμφέροντος να σου αρπάζουν ό,τι έχεις και δεν έχεις…με την παραμικρή αντίσταση…να σου βάζουν πρόστιμα,…να σε καταδιώκουν, να σε δικάζουν, να σε καταδικάζουν,…να σε προδίδουν και σαν μη έφταναν όλα αυτά, να σε περιπαίζουν,… να σε προσβάλλουν, να σε ατιμάζουν».
Στο χωρίο που υπάρχει στο «Idee genarale de la revolution au XIXe siècle» του Προυντόν, κάθε ρήμα είναι ψηφίδα στο ψηφιδωτό της «οικονομίας των αυθαιρέτων».
Το Μάτι κάηκε όχι -μόνο- από τους ανέμους αλλά και από νόμους, με απαγορεύσεις και «φεγγίτες». Νόμους που αδιαφόρησαν για τις ανάγκες των πολλών καθώς συντάχθηκαν για το όφελος αυτών που κυβερνούν και εκείνων που κερδοσκοπούν.
Η αυθαίρετη δόμηση ξεκίνησε στην Αττική το 1922. Σύμφωνα με τον Μπίρη, η αυθαίρετη δόμηση ξεκίνησε από γειτονιές της Αθήνας: Κυψέλη, Πατήσια, Αγ. Αρτέμιος, Νέος Κόσμος, Πετράλωνα. Παράνομοι καρποί ενός πολιτικού συστήματος που αδυνατούσε να αντιμετωπίσει τις διογκούμενες και πιεστικές ανάγκες στέγασης των προσφύγων.
Με τα χρόνια η αυθαίρετη δόμηση μετακινούνταν προς τα προάστια και μετά στις εσχατιές των μεγάλων πόλεων. Πιθανόν τότε το πολιτικό σύστημα να αντιλήφθηκε τα θέλγητρα και τις κρυφές -οικονομικές και πολιτικές- χάρες της και έτσι τη… σπίτωσε. Νόθο τέκνο της, το οικονομικό θαύμα της δεκαετίας του ’60. Καρποί, τα δισ. των φόρων, τα μεροκάματα στα αυθαίρετα και στις υποδομές και πολλοί ακόμη. Η αυθαίρετη δόμηση ωρίμαζε και οι πολιτικοί όχι μόνο δεν τη «λευτέρωσαν», αλλά την «έβγαλαν στο κλαρί» για να απαλλαχθούν από το δημοσιονομικό βάρος της στεγαστικής πολιτικής.
Η βιβλιογραφία δεν προσφέρει πλήρεις ποσοτικές μετρήσεις (κύκλος εργασιών και πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις σε δημοσιονομικό και εθνικολογιστικό επίπεδο) της «οικονομίας των αυθαιρέτων» από το 1922 μέχρι σήμερα. Κάποιοι υπολογισμοί εμφανίζουν ένα ποσό που σε σημερινές τιμές προσεγγίζει το 1 τρισ. ευρώ. Από αυτά, ο κύκλος εργασιών για την αγορά οικοπέδων, την κατασκευή και τον εξοπλισμό κινείται -σε σημερινές αξίες- σε 100-200 δισ. Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν και: οι επενδύσεις σε υποδομές, τα φορολογικά έσοδα (κεφαλαίου, εισοδήματος, έμμεση φορολογία, ρυθμίσεων), τα έσοδα των ΔΕΚΟ, οι εισπράξεις και δαπάνες των ΟΤΑ… Σε μια πολλαπλασιαστική προσέγγιση θα πρέπει να συνυπολογιστούν δεκάδες κατηγορίες δαπανών και εσόδων: από τα ένσημα των οικοδόμων μέχρι τη βενζίνη για το πήγαινε-έλα στις «αυθαιρετουπόλεις».
Κάθε «αυθαιρετούπολη» κρύβει ιστορίες πλουτισμού, πολιτικής εκμετάλλευσης, διαπλοκής και διαφθοράς. Ολοι κέρδιζαν από τα αυθαίρετα: οικοπεδούχοι, εργολάβοι, γραφειοκράτες και πολιτικοί. Ποτέ δεν θα μάθουμε πόσες πολιτικές καριέρες, πόσες πολιτικές φαμίλιες, πόσοι επιχειρηματικοί κολοσσοί και πόσοι προϋπολογισμοί οικοδομήθηκαν πάνω σε… αυθαίρετα. Δεν θα το μάθουμε γιατί όλοι -και το κράτος- τηρούσαν «διπλά βιβλία». Οι επενδύσεις στις αυθαίρετες κατασκευές ποτέ δεν καταγράφηκαν στο ΑΕΠ, αλλά οι φόροι βεβαιώνονταν. Η διαπλοκή και η διαφθορά καταγράφονται σε… τσακαλωμένα και θαμμένα σημειωματάρια, αλλά οι ψήφοι έκριναν εκλογικά αποτελέσματα. Τα έσοδα από τις νομιμοποιήσεις περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό, αλλά τα κέρδη των εμπλεκομένων στη βιομηχανία των αυθαιρέτων είναι άγνωστα: 20, 30, 40 δισ. σε σημερινές αξίες;
Ηταν ένα «κούρσο» από όλο το πολιτικό σύστημα. Δεν είχαν όλοι τον ίδιο βαθμό εμπλοκής ούτε οικονομικά οφέλη. Ομως όλοι συνέβαλαν στο να βρεθούν οι αυθαιρετούχοι σε ομηρία από ένα κράτος που εξακολουθεί να τους καταδικάζει, να τους περιπαίζει, να τους ατιμάζει και να τους προσβάλλει κάθε φορά που μιλά για βοηθήματα αντί να απολογείται με… επανορθώσεις.
- ΥΓ.1 Υπάρχουν -και- ιστορίες: νεόπλουτων, «έχω τα μέσα», «αγοράζω τα πάντα», «ξέρεις ποιος είμαι εγώ», αλλά δεν είναι ο κανόνας.
- ΥΓ.2 Θα ήταν λειψή η ιστορία των αυθαιρέτων αν αποσυνδεόταν από τον συνδικαλισμό των οικοδόμων, τις κατεδαφίσεις παραγκουπόλεων, τις διεκδικήσεις αστικής γης από αστέγους, αλλά και από τις θέσεις ρυθμίσεων για τα αυθαίρετα.
Ο Γιάννης Σιώτος είναι δημοσιογράφος, συγγραφέας
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
