Το μέγιστο ζήτημα με την ίδρυση καταστημάτων ανώτατης παραπαιδείας και ενός ευτελούς παζαριού «πανεπιστημιακών τίτλων» από την νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση δεν είναι η αμφιλεγομένη συνταγματικότητα, η προχειρότητα, οι παρατυπίες, το ασυμβίβαστο των αξιολογητών ή η διαπλοκή πρώην πανεπιστημιακών. Είναι ότι συνιστά ακραίο σύμπτωμα μιας ριζικής πολιτιστικής ισοπέδωσης και εκβαρβαρισμού της νεοελληνικής κοινωνίας στην όψιμη «Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία».
Γίναμε πλέον με τη βούλα μια κοινωνία όπου δεν υπάρχει σχεδόν κανένα συλλογικό αγαθό, καμία κοινωνική αυταξία, πέρα από το χρήμα που απορροφά και ισοπεδώνει όλες τις άλλες αξίες ως ισοδύναμα ποσά στην αγορά, κάνοντας τα πάντα βορά στις λογικές του κέρδους και της δύναμης του πλούτου, σε μια μη-κοινωνία ανταγωνισμού όπου το ένα σκυλί τρώει το άλλο. Μετά την εργασία, την υγεία, τις συγκοινωνίες, τα λιμάνια, τα δάση, τα ποτάμια, τις ακτές, και η ανώτατη παιδεία γίνεται απλώς κάτι που πωλείται και αγοράζεται με τους πιο χυδαίους τρόπους, που δεν πληρούν καν τα αξιολογικά κριτήρια των ελάχιστων αγοραίων ISO ποιότητας.
Αναμφίβολα, η αγοραία αντίληψη για την πανεπιστημιακή παιδεία προϋπάρχει. Έχει περάσει και τις πύλες των δημόσιων πανεπιστημίων, ενώ διαπνέει από παλιότερα κοινωνικές μερίδες που, λίγο-πολύ, αγόραζαν πτυχία από ξένα πανεπιστήμια. Αλλά δεν ήταν ηγεμονική. Η ανώτατη εκπαίδευση αντιμετωπιζόταν ευρύτερα ως ένα πολύτιμο, αξιοσέβαστο αγαθό που δημιουργεί μια άλλη ποιότητα βίου για το πρόσωπο και την κοινωνία -και όχι μόνον ως μοχλός κοινωνικής κινητικότητας. Ακόμη και αυτή η πιο υλική-οικονομική πτυχή δεν ήταν στενά αγοραία, γιατί το πανεπιστήμιο αποτελούσε παράγοντα δημοκρατικής ενδυνάμωσης κατώτερων στρωμάτων και γιατί η παιδεία ως επιστημονική γνώση, καλλιέργεια του στοχασμού και ανάπτυξη ερευνητικών δεξιοτήτων είναι θεμέλιο μιας δημοκρατικής πολιτείας όπου το σώμα των πολιτών διαμορφώνει τη δική του τεκμηριωμένη αντίληψη, κρίνει αναστοχαστικά και αποφασίζει αυτόνομα. Η πανεπιστημιακή παιδεία ως κρίσιμο πολιτιστικό κεφάλαιο στον (σοσιαλ-)δημοκρατικό καπιταλισμό είναι καθοριστικό πολιτικό κεφάλαιο και σε κάθε δημοκρατικό πολιτισμό.
Πίσω, δίπλα και πάνω από αυτόν τον ευτελισμό θεμελιωδών πολιτιστικών αξιών και τη διάλυση της δημοκρατίας των πολλών βρίσκεται η απαξίωση της ίδιας της ανθρώπινης ζωής. Την είδαμε στην Πύλο για τους «ξένους», αλλά και στα Τέμπη για τα «δικά μας» παιδιά. Και στην υποστήριξη της πιο βάρβαρης γενοκτονίας στη Γάζα στο όνομα οικονομικών και στρατηγικών συμφερόντων που τίθενται πάνω από τις ζωές καταπιεζόμενων, βιαζόμενων ανθρώπων. Τα πάντα αγοράζονται και πωλούνται άνευ όρων, η ισχύς του χρήματος και των όπλων διαφεντεύει τον πλανήτη. Τίποτε δεν έχει τη δική του αξία, δεν υπάρχει πολιτισμός. Αυτή είναι η ιστορική μας κατάσταση της μηδενιστικής ισοπέδωσης που πλησιάζει τη βαρβαρότητα. Και ο εξευτελισμός της ανώτατης παιδείας είναι ένα από τα τελικά και πολύ εύγλωττα συμπτώματα.
«Πολιτιστικός μηδενισμός», «χυδαία βαρβαρότητα», «ευτελισμός των αξιών» είναι ιστορικά κραυγές πολέμου της συντηρητικής παράταξης. Δεν τα εννοούμε έτσι. Δεν αναφερόμαστε σε ένα εξιδανικευμένο παρελθόν που χάνεται, αλλά σε μια δυναμική πολιτισμού που μπορούσε να μας οδηγήσει στο μέλλον μιας ισότιμης και ελεύθερης ευζωίας όλων -ανθρώπων και μη- στον πλανήτη. Το ζητούμενο δεν είναι να σώσουμε το παρελθόν, αλλά το μέλλον μας.
