«Θα τους ξέσκιζα στους βομβαρδισμούς. Απλά θα τα βομβάρδιζα τα κορόιδα.» Αυτή τη δήλωση έκανε ο Ντόναλντ Τραμπ, μιλώντας για το Ισλαμικό Κράτος σε προεκλογική συγκέντρωση στο στρατόπεδο Ντοτζ στην Άιοβα. Κατά τη διάρκεια της σύντομης θητείας του Τραμπ ως αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων, οι αεροπορικές επιδρομές που έχει διεξαγάγει η υπό τις ΗΠΑ συμμαχία, στο Ιράκ και στη Συρία, έχουν αυξηθεί, όπως και οι απώλειες ανάμεσα στους αμάχους: οι συμμαχικές επιθέσεις σκότωσαν περισσότερους αμάχους τον Μάρτη, σε σχέση με κάθε άλλο μήνα από την αρχή του κυρίως αεροπορικού πολέμου εναντίον του Ισλαμικού Κράτους το 2014. Πριν από μερικές μέρες, ο στρατός των ΗΠΑ αναγνώρισε ότι, σε μια αεροπορική επιδρομή, σκότωσε, κατά λάθος, δεκαοκτώ από τους ντόπιους συμμάχους του στη Συρία. Τα θύματα ανήκαν στις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, μια συμμαχία Αράβων και Κούρδων μαχητών που συνεργάζονται στενά με τις Ειδικές Δυνάμεις των ΗΠΑ και ετοιμάζονται εδώ και μήνες για να επιτεθούν στο προπύργιο του Ισλαμικού Κράτους, τη Ράκα. Το περιστατικό παρουσιάστηκε ως απόδειξη ότι ο πρόεδρος Τραμπ εκπληρώνει την υπόσχεση που έδωσε στο στρατόπεδο Ντοτζ, αλλά και ως ένδειξη των κινδύνων που μπορεί να συνοδεύουν τέτοιες στρατηγικές. Ένα πρωτοσέλιδο άρθρο στους Τάιμς την επόμενη μέρα έγραφε ότι η γκάφα προκαλούσε «ανησυχία για το κατά πόσο ο Λευκός Οίκος επεδείκνυε σχολαστικότητα κατά τη διαδικασία έγκρισης αεροπορικών επιδρομών», ενώ και το πρωτοσέλιδο της Ουάσινγκτον Ποστ το χαρακτήρισε ως «το χειρότερο περιστατικό με φίλια πυρά, του πολέμου ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος».
Δεν είναι σαφές παρόλα αυτά αν έχει αλλάξει κάτι, πέρα από τις μεταβαλλόμενες αναγκαιότητες του πεδίου της μάχης στο Ιράκ και στη Συρία. Σύμφωνα με τον αμερικανικό στρατό, οι κανόνες εμπλοκής δεν έχουν αναθεωρηθεί από τον Τραμπ, και είναι αδύνατο να υπολογιστεί η ακριβής εμπρηστική επιρροή της ρητορικής του Τραμπ πάνω στους άνδρες και στις γυναίκες που εργάζονται σε δωμάτια όπου αναλύονται τα αιτήματα για στοχοθέτηση. Αν και γενικά ο Τραμπ έχει επιτρέψει μεγαλύτερη αυτονομία στους επιτελάρχες, ο Τζέιμς Μάτις, ο Χ.Ρ. Μακ Μάστερ, ο Τζόσεφ Βότελ και ο Τζον Νίκολσον σχεδιάζουν αυτούς τους πολέμους εδώ και δεκαπέντε χρόνια. Ξεσκίζουν στους βομβαρδισμούς τον έναν και τον άλλο, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια αυτού του χρονικού διαστήματος.
Ο εξονυχιστικός έλεγχος που εφαρμόζεται στην αμερικανική πολεμική αεροπορία κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Τραμπ είναι ευπρόσδεκτος, και τα αποτελέσματά του είναι βασανιστικά. Ακόμα και στους τρεις μήνες που προηγήθηκαν της ορκωμοσίας του Τραμπ, η οργάνωση Airwars κατέγραψε ανησυχητική κλιμάκωση και στις συμμαχικές αεροπορικές επιδρομές και στις παράπλευρες απώλειες που αυτές προκαλούσαν: περισσότεροι από τριακόσιοι θάνατοι αμάχων στην περιοχή της Μοσούλης και περισσότεροι από διακόσιοι στην περιοχή της Ράκα. «Με τις αναφορές για θανάτους από συμμαχικά χτυπήματα να φτάνουν σε επίπεδα ρεκόρ, θα περιμέναμε περισσότερο ενδιαφέρον από τα ΜΜΕ» δήλωσε ο Κρις Γουντς, διευθυντής του Airwars, την τελευταία μέρα του Μπάρακ Ομπάμα στη θέση του Προέδρου. «Αντ’ αυτού, δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα εκτός από τοπικό ρεπορτάζ».
Τον Οκτώβρη επισκέφθηκα ένα Ιρακινό χωριό, το πρωί αφότου είχε χτυπηθεί από μια συμμαχική αεροπορική επιδρομή που έμοιαζε πάρα πολύ με εκείνη στη Ράκα: ένα χτύπημα που αθέλητα σκότωσε ντόπιες δυνάμεις-συμμάχους των ΗΠΑ, πολύ σημαντικές για τη μεγάλη μάχη εναντίον του Ισλαμικού Κράτους ή ISIS, και με αυτό τον τρόπο κλόνισε ακόμα περισσότερο την ήδη επισφαλή συμμαχία στην οποία ανήκαν αυτές οι δυνάμεις. Το χωριό, το Χατζ Αλί, βρίσκεται κάπου 45 χιλιόμετρα νότια της Μοσούλης, είναι κατά βάση Σουνιτικό, και ηγέτης του είναι ένας λιγομίλητος, μεσήλικας σεΐχης ονόματι Ναζάν Σαχάρ Σαλμάν. Ο Ναζάν είναι σύμμαχος με την Αμερική από το 2007, όταν συμμετείχε με τη φυλή του στο κίνημα του «Ξυπνήματος», μια πρωτοβουλία στο πλαίσιο της οποίας Σουνίτες πληρώνονταν για να βοηθούν τον αμερικανικό στρατό εναντίον της Αλ Κάιντα στα χειρότερα χρόνια του αντάρτικου. Είχα ξαναγράψει για τον Ναζάν όταν το Χατζ Αλί βρισκόταν ακόμα υπό τον έλεγχο του ISIS. Εκείνο τον καιρό ο Ναζάν είχε υπό τις εντολές του κάπου τριακόσιους μαχητές, προερχόμενους από το «Ξύπνημα», που κατείχαν θέσεις σε ένα Κουρδικό όρυγμα λίγα χιλιόμετρα έξω από το χωριό. Το περασμένο καλοκαίρι, δύο χρόνια αφότου το ISIS εξόρισε τον Ναζάν, επιτράπηκε στη στρατιωτική του μονάδα, να αφήσει το όρυγμά της και να επιτεθεί στο Χατζ Αλί, σε συνεργασία με τον Ιρακινό Στρατό και τις Αμερικανικές Ειδικές Δυνάμεις. Η πολυαναμενόμενη μάχη είχε τελειώσει σε μερικές ώρες και μόνο ένας άνδρας του Ναζάν σκοτώθηκε.
Ο σκοπός του ταξιδιού μου στο Ιράκ τον Οκτώβρη, ήταν να καλύψω την επίθεση στη Μοσούλη. Λίγο μετά την άφιξή μου, ζήτησα από τον μεταφραστή μου να φωνάξει τον Ναζάν να τον χαιρετήσω. Ο σεΐχης μας είπε ότι θα παντρευόταν την επόμενη μέρα, και μας κάλεσε στον γάμο. Η τελετή θα γινόταν σε μια τεράστια αίθουσα σε μια καλή γειτονιά της Ερμπίλ, της πρωτεύουσας του Ιρακινού Κουρδιστάν. Όταν φτάσαμε εκεί, είχαν μαζευτεί ήδη χίλια άτομα. Είχα συνηθίσει να βλέπω τον Ναζάν είτε με χακί φόρμα αγγαρείας είτε με αστραφτερά κοστούμια, απόψε όμως φορούσε ένα μακρύ ρούχο ως τον αστράγαλο με ασορτί κάλυμμα στο κεφάλι. Η νύφη –η τρίτη του Ναζάν- καθόταν δίπλα του, σε έναν υπερυψωμένο θρόνο, και φορούσε ένα ανοιχτόχρωμο φόρεμα που άστραφτε στα νέον μοβ φώτα της αίθουσας. Όταν ήρθε μια πενταόροφη στολισμένη τούρτα, το ζευγάρι κατέβηκε για να κόψει το πρώτο κομμάτι με ένα σπαθί. Μια βιντεοκάμερα πάνω σε ένα εξάμετρο κοντάρι υπερίπτατο. Οι καλεσμένοι, άντρες από τη μία, γυναίκες από την άλλη, συνωστίζονταν για να απαθανατίσουν τη στιγμή με τα τηλέφωνά τους.
Οι περισσότεροι ήταν από το Χατζ Αλί. Αφότου το ISIS εκδιώχθηκε από το χωριό, σχεδόν όλοι όσοι είχαν ξεμείνει εκεί είχαν μετακομίσει σε ένα στρατόπεδο για ανθρώπους που είχαν εκτοπιστεί στο Κουρδιστάν, κι αυτή ήταν η πρώτη φορά, αφότου χωρίστηκαν για δύο χρόνια από το όρυγμα, που τόσοι πολλοί από τους χωρικούς μαζεύτηκαν κάτω από την ίδια στέγη. Η διάθεση ήταν γιορταστική. Η αντρική και η γυναικεία πλευρά της αίθουσας ένωσαν τα χέρια τους και χόρευαν ηλεκτρικές εκδοχές παραδοσιακών τραγουδιών. Όταν επισκεπτόμουν τους μαχητές του Ναζάν στο όρυγμα, έπαιζαν συνέχεια αυτά τα τραγούδια ή παρόμοια στα φορτηγά τους και στα τηλέφωνά τους. Κάποια μέρα ο Ναζάν μου είχε πει ότι ο τραγουδιστής, ο Αμπντουλά Μουσταφέρ, είχε ξεμείνει στο Χατζ Αλί. Σύμφωνα με τον Ναζάμ, το ISIS είχε υποχρεώσει τον Μουσταφέρ να υπογράψει συμβόλαιο όπου δεσμευόταν ότι δε θα ξανατραγουδούσε. Τώρα ένας φίλος με οδηγούσε μέσα από το πλήθος στην άλλη άκρη της αίθουσας, στη σκηνή, την οποία πλαισίωναν ψεύτικες χρυσές κολώνες. Ο Μουσταφέρ είχε χτενίσει τα μαλλιά του προς τα πίσω με ζελέ, είχε ένα τριγωνικό γενάκι κάτω από τα χείλια του, και κρατούσε το μικρόφωνο ψηλά και ανάποδα – χόρταινε τη δίψα του. «Χατζ Αλί, σε ελευθερώσαμε!» φώναζε. «Χατζ Αλί, είσαι ελεύθερο! Μοσούλη θα σε ελευθερώσουμε! Μοσούλη ερχόμαστε!».
Πριν αφήσω τη γιορτή, υποσχέθηκα στον Ναζάν ότι θα πήγαινα να τον δω στο Χατζ Αλί σύντομα. Μερικές μέρες αργότερα, ο μεταφραστής μου κι εγώ κατεβήκαμε εκεί με το αυτοκίνητο. Το χωριό ήταν ερημωμένο. Η μονάδα του Ναζάν ήταν υπεύθυνη για τη νέα πρώτη γραμμή, στα περίχωρα της πόλης. Ο Ιρακινός Στρατός είχε μπλόκα –πολλοί από αυτούς είχαν σηκωμένες μεγάλες σιιτικές σημαίες –μέσα στο χωριό και κατά μήκος του κύριου δρόμου. Οι στρατιώτες στα μπλόκα μιλούσαν για την αεροπορική επιδρομή. Ήταν άσχημη, έλεγαν, αν και κανείς δεν ήξερε πόσο άσχημη.
Όταν φτάσαμε στο πρόχειρο αρχηγείο, ένα σπίτι από κυβόλιθους βομβαρδισμένο και διάτρητο από σφαίρες, είδαμε άντρες να σκάβουν τάφους σε ένα μικρό χωματένιο νεκροταφείο. Μέτρησα τουλάχιστον δώδεκα φρέσκους λάκους. Οι μαχητές είχαν μαζευτεί, σε μια τσιμεντένια βεράντα. Μερικοί έκλαιγαν κρύβοντας τα πρόσωπά τους μέσα στα χέρια τους, μερικοί κοίταζαν χάμω. Αναγνώρισα έναν νεαρό μαχητή ονόματι Αλί, που οι άλλοι αποκαλούσαν Μουστάκια. Ο Αλί μιλούσε καλά Αγγλικά, ήταν από τους αγαπημένους του Ναζάν. Παρά την ηλικία και την απειρία του, είχε ανέλθει σε ηγετική θέση ήδη από τότε που βρίσκονταν στο Κουρδικό όρυγμα. Όταν τον χαιρετήσαμε γύρισε κι έφυγε. Μας πήρε λίγο να καταλάβουμε ότι δεν ήταν ο Αλί. Ο Αλί είχε σκοτωθεί στην επιδρομή, κι αυτός ήταν ο αδερφός του.
Μέσα, κατά μήκος του τοίχου ενός στενού δωματίου, ηλικιωμένοι άντρες κάθονταν σε φθαρμένους καναπέδες απέναντι σε Ιρακινούς αξιωματικούς. Ο Ναζάν βρισκόταν στο Κιρκούκ όπου είχε πάει τους νεκρούς για να ταυτοποιηθούν επίσημα και να καταγραφούν, έτσι ώστε να μπορέσουν να πάρουν επιδόματα τα παιδιά τους. Ο αδερφός του ο Ισντέντ, καθόταν σε μια μεταλλική πτυσσόμενη καρέκλα στην άλλη άκρη του δωματίου. Ο μεταφραστής μου κι εγώ τον χαιρετήσαμε, εκφράσαμε τα συλλυπητήριά μας, και καθίσαμε σε έναν από τους καναπέδες.
«Σεΐχη, επισκέφθηκα όλες τις θέσεις μας» είπε ο στρατιωτικός διοικητής στον Ισντέντ. «Το πιο σημαντικό είναι…»
«Αυτά δεν έχουν σημασία τώρα» τον διέκοψε ο Ισντέντ. Κοίταζε χωρίς σεβασμό τον διοικητή, ο οποίος άνοιξε τα χέρια του σε μια χειρονομία επίκλησης και συνέχισε να αναφέρει με λεπτομέρεια τα μέτρα που σχεδίαζε να πάρει, τα πρόσθετα όπλα, πυρομαχικά και λοιπά.
Ένας από τους γηραιότερους χειρονομούσε ανυπόμονα. «Ήταν έγκλημα. Όλοι οι μαχητές ήταν συγγενείς μας».
«Δύο αδέρφια σκοτώθηκαν» είπε ο Ισντέντ.
«Αντιμετώπισαν τον θάνατο πολλές φορές», είπε ο γέροντας. «Πολέμησαν σε πολλές μάχες. Καταφέρνουν τελικά να γυρίσουν στο σπίτι τους και σκοτώνονται από τους φίλους μας.»
«Είναι απώλεια και για μας» επέμεινε ο διοικητής, όχι και τόσο πειστικά.
Τις μέρες που ακολούθησαν μίλησα με τον Ισντέντ κατ’ ιδίαν, συνάντησα τον Ναζάν, και ρώτησα πολλούς μάρτυρες της μάχης εκείνης της νύχτας. Όλοι έδωσαν την ίδια περιγραφή: γύρω στις 10:30 μμ, κάπου σαράντα μαχητές του ISIS επιτέθηκαν στη γραμμή του Ναζάν στην άκρη του Χατζ Αλί, συμπλεκόμενοι υπό έντονα πυρά με μαχητές για δύο περίπου ώρες. Ο Αλί που ήταν επικεφαλής στον τομέα, ζήτησε επανειλημμένα μέσω ασυρμάτου ενισχύσεις από τις μονάδες του Ιρακινού Στρατού στο χωριό. Κανείς δεν ήρθε. Δύο μαχητές του σκοτώθηκαν στην ενέδρα, αλλά τελικά οι μαχητές του ISIS αποσύρθηκαν και ο Αλί μάζεψε τους άντρες του στο εγκαταλελειμμένο σπίτι που χρησιμοποιούσαν ως βάση από τότε που απελευθέρωσαν την περιοχή. Σύμφωνα με όλους τους μαχητές με τους οποίους μίλησα, το σπίτι είχε μια Ιρακινή σημαία στη στέγη, και οι Αμερικανικές Ειδικές Δυνάμεις το είχαν επισκεφθεί πολλές φορές για να συναντηθούν με τον Αλί. Ο Ναζάν μου είπε επίσης ότι είχε δώσει τις συντεταγμένες του σπιτιού και στον Ιρακινό Στρατό και στους Αμερικανούς για να το καταγράψουν ως φίλια θέση. Παρόλα αυτά, κάπου δεκαπέντε λεπτά αφότου αποκρούστηκε η επίθεση, ένας πύραυλος που εκτοξεύθηκε από συμμαχικό αεροπλάνο κατέστρεψε το σπίτι, σκοτώνοντας τους πάντες εκτός από έναν και μοναδικό επιζήσαντα. Δεκαεννιά νεκροί ο απολογισμός.
Αργότερα επέστρεψα στο Χατζ Αλί κι επισκέφθηκα το σπίτι. Ήταν σαν σκουπιδότοπος με σπασμένα τσιμέντα και μέταλλα για σκραπ. Στο τέλος δεν έγραψα για το χτύπημα, έδωσα έμφαση στην επερχόμενη επίθεση για την απελευθέρωση της Μοσούλης. Τα πρακτορεία ειδήσεων κάλυψαν το περιστατικό από τη Βαγδάτη, λίγη προσοχή δόθηκε όμως από μεγάλα ειδησεογραφικά δίκτυα, τα περισσότερα δεν το ανέφεραν καν. Η Αμερικανική Κεντρική Διοίκηση έβγαλε μια ανακοίνωση τη μέρα του χτυπήματος, ισχυριζόμενη ότι είχε κληθεί από τις Ιρακινές δυνάμεις ασφαλείας, κι ότι οκτώ μαχητές του ISIS ήταν μέσα στο σπίτι όταν χτυπήθηκε. (Ένας εκπρόσωπος του Αμερικανικού Στρατού μου είπε την περασμένη εβδομάδα ότι δεν έγινε ποτέ γνωστό αν τελικώς είχαν σκοτωθεί μαχητές του ISIS στο χτύπημα, επιβεβαίωσε όμως ότι «είχε ως αποτέλεσμα τον αθέλητο θάνατο ντόπιων συμμαχικών δυνάμεων»).
Σε ένα νοσοκομείο στο Κιρκούκ, βρήκα έναν άνδρα που είχε τραυματιστεί κατά τη διάρκεια της ανταλλαγής πυρών εκείνη τη νύχτα πριν το χτύπημα. Ξαπλωμένος σε ένα ράντζο με ένα σωληνάκι να βγαίνει από το στήθος του και να σουρώνει σε ένα δοχείο στο πάτωμα, ο Αμπντουλατίφ Χουσεΐν μου είπε «Ήμουν εκεί. Τα είδα όλα. Ο αδερφός μου σκοτώθηκε. Όποιος λέει ότι υπήρχαν μαχητές του ISIS σε κείνο το σπίτι είναι ψεύτης. Ούτε καν πλησίασαν εκείνο το σπίτι». Ο Χουσεΐν είπε ότι βρισκόταν σε ένα άλλο σπίτι καμιά εκατοστή μέτρα από το σπίτι του Αλί. «Η μάχη είχε ήδη σταματήσει» είπε. «Όλοι οι μαχητές του ISIS είχαν αποσυρθεί από κει που’ρθαν. Πανηγυρίζαμε. Ο Άλι συνέχαιρε τους πάντες στον ασύρματο».
Ρώτησα για τον μοναδικό επιζώντα. Είπα ότι ήθελα οπωσδήποτε να του μιλήσω. «Ακόμα δεν ξέρει τι έχει γίνει» είπε ο Χουσεΐν. «Δεν θυμάται, και κανείς δεν του το ’χει πει. Του είπαν ότι ήταν χειροβομβίδα, οπότε νομίζει ότι είναι ο μοναδικός που τραυματίστηκε. Κανείς δεν ξέρει πώς να του πει ότι όλοι οι φίλοι του είναι νεκροί».
Τα νέα από τη Ράκα συνέπεσαν με την έκρηξη μιας «Μητέρας όλων των Βομβών» δέκα τόνων, σε μια απομακρυσμένη ορεινή περιοχή του ανατολικού Αφγανιστάν. Ο Τζον Νίκολσον, γενικός διοικητής των Αμερικανικών δυνάμεων στη χώρα είπε ότι, «Ήταν η σωστή στιγμή, από τακτική άποψη, να τη χρησιμοποιήσουμε εναντίον του σωστού στόχου στο πεδίο της μάχης». Ο στόχος έτυχε να βρίσκεται στην ίδια περιοχή όπου μερικές μέρες νωρίτερα είχε σκοτωθεί ένας καταδρομέας. Σύμφωνα με έναν ανταποκριτή της Wall Street Journal μια επίσημη επιστολή έγραφε εκ των υστέρων «Πιστεύω ότι η απώλεια του στρατιώτη μας, έδωσε στους ηγέτες μας το κίνητρο για να δώσουν την έγκριση». Το ότι θα απαντούσαμε στην απώλεια ενός και μόνο Αμερικανού στρατιώτη με δέκα τόνους εκρηκτικών και ενάμισι χιλιόμετρο ακτίνα έκρηξης είναι πιθανώς κατανοητό. Όμως, η αυξανόμενη προτίμησή μας στα από αέρος χτυπήματα αντιστοιχεί στη μειούμενη ανοχή για θανάτους Δυτικών παράλληλα με το μειούμενο ενδιαφέρον για μη-Δυτικές ζωές. Πρόκειται για μια τάση που ο Τραμπ δείχνει πρόθυμος να επιταχύνει. Υπήρχε όμως βέβαια και πριν από αυτόν.
Ο Ομπάμα ήταν υπεύθυνος για δέκα φορές περισσότερα χτυπήματα από τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη από ότι ο Τζορτζ Μπους –περισσότερα κατά τη διάρκεια της πρώτης του χρονιάς στο Οβάλ Γραφείο από ότι ο Μπους κατά τη διάρκεια ολόκληρης της προεδρικής του θητείας. Η πλειοψηφία αυτών των χτυπημάτων έγινε σε απομονωμένες περιοχές της Υεμένης και του Πακιστάν, όπου ο προσδιορισμός του αριθμού των νεκρών αμάχων είναι εξαιρετικά δύσκολος. Στο Αφγανιστάν, ο αριθμός των πυρομαχικών που χρησιμοποίησε η Αμερικανική Πολεμική Αεροπορία εκτινάχθηκε κατά 40% το 2016, άμεσο αποτέλεσμα της διεύρυνσης των πολεμικών επιχειρήσεων για τις οποίες εγγυόταν ο Ομπάμα. Αυτό, αφότου ένα Αμερικανικό αεροσκάφος κατέστρεψε ένα νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, σκοτώνοντας περισσότερα από σαράντα μέλη του προσωπικού και ασθενείς.
Ενώ διαχειριζόταν τις επιπτώσεις της καταστροφής, ο τότε υπουργός Άμυνας Ας Κάρτερ, αναγνώρισε ότι «Υπήρχε Αμερικανική αεροπορική παρουσία στην περιοχή… υπήρξε οπωσδήποτε καταστροφή σε εκείνα τα κτίσματα». Θύμιζε το σχόλιο του πρώην υπουργού Άμυνας Ντόναλντ Ράμσφελντ μετά την πρώτη από αέρος δολοφονική απόπειρα της Αμερικής. Στις αρχές του 2002, αφού ένας πύραυλος Χέλφαϊαρ, που εκτόξευσε ένα τηλεκατευθυνόμενο αεροσκάφος Πρέντατορ, κατά λάθος σκότωσε τρεις πολίτες αντί για το στόχο του, τον Οσάμα μπιν Λάντεν, ο Ράμσφελντ εξήγησε «Πάρθηκε η απόφαση να εξαπολυθεί ο πύραυλος Χέλφαϊαρ. Εξαπολύθηκε». Τότε, ο κατά λάθος φόνος τριών χωρικών από αμερικανικό αεροσκάφος άξιζε εκτενές αφιέρωμα στους Τάιμς. Τα θύματα, όπως μαθεύτηκε, ήταν πάμφτωχα. Είχαν ταξιδέψει στο σημείο της επίθεσης –μια απόμακρη ορεινή περιοχή του Αφγανιστάν- για να συλλέξουν μέταλλο για σκραπ από προηγούμενες Αμερικανικές εναέριες επιθέσεις.
Μερικές μέρες μετά το χτύπημα στο Χατζ Αλί, πήγα να δω τον Αμπντουλά Μουσταφέρ, τον τραγουδιστή του γάμου, στο στρατόπεδο που έμενε. Καθίσαμε στο πάτωμα μιας μικρής σκηνής που διέθετε κλιματισμό. Ενώ μιλούσαμε, οι τρεις μικρές κόρες του Μουσταφέρ έχωναν τα κεφάλια τους μέσα. Ο δεκαοχτάμηνος γιος του κοιμόταν στο πλάι του. Είπα στον Μουσταφέρ τι ωραία ήταν που μπόρεσα και τον άκουσα να τραγουδάει στο γάμο του Ναζάν, μιας και είχα ακούσει τόσα πολλά τραγούδια του στο όρυγμα. «Πρέπει να εξασκηθώ για να ξαναβρώ τη φόρμα μου» είπε. «Δεν τραγούδησα καθόλου εκείνα τα δύο χρόνια, ούτε καν όταν ήμουν μόνος στο σπίτι. Φοβόμουν πολύ».
Ο Μουσταφέρ μου είπε για την καριέρα του ως περιοδεύοντως τραγουδιστή, που έπαιζε σε κέντρα διασκέδασης σε όλο το Ιράκ πριν την άφιξη του ISIS, και την επιθυμία του να ξανατραγουδήσει επαγγελματικά. Θυμήθηκε με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες τον τρόμο που ήταν η ζωή στο Χατζ Αλί κατά την περίοδο της κατοχής: τις εκτελέσεις, τα μαστιγώματα, τις σταυρώσεις. Όταν του ζήτησα να περιγράψει τη μέρα της απελευθέρωσης του Χατζ Αλί, είπε «Γνωρίζαμε ότι ερχόταν εξαιτίας της αύξησης των αεροπορικών επιδρομών». Τότε σχεδόν αυθόρμητα αποκάλυψε ότι ο αδερφός του Ναδίρ είχε σκοτωθεί σε ένα χτύπημα τέσσερις μέρες πριν οι άνδρες του Ναζάν ξανακαταλάβουν το χωριό. Εξεπλάγην, πρώτη φορά το άκουγα. Ο Μουσταφέρ έγνεψε σε ένα από τα παιδιά που είχαν έρθει στη σκηνή για να ακούσουν τι λέγαμε. «Ήταν ο γιος του Ναδίρ», είπε, «ο Μοχάμεντ. Ήταν μαζί με τον Ναδίρ όταν συνέβη.»
Ο Μουσταφέρ είπε ότι ο Ναδίρ, ο Μοχάμεντ, κι ένας ξάδερφος έφευγαν από ένα φιλικό σπίτι με το αυτοκίνητο του Ναδίρ, όταν ένα φορτηγάκι με δύο μαχητές του ISIS τους πλησίασε στο δρόμο. Ο Ναδίρ σταμάτησε για να τους αφήσει να περάσουν. Ενώ περνούσε το φορτηγάκι, το χτύπησε ένας πύραυλος. Η έκρηξη έσπασε το παρμπρίζ του Ναδίρ, σκοτώνοντας αυτόν και τραυματίζοντας τον Μοχάμεντ και τον ξάδερφο. Ο Μοχάμεντ, που ήταν δέκα χρόνων, ανασήκωσε το παντελόνι της φόρμας του και μου έδειξε τα πολλά σημάδια στα πόδια του. Εκτός από τον Μοχάμεντ, ο Ναδίρ είχε άλλο έναν γιο και πέντε κόρες. Τώρα ο Μουσταφέρ ήταν υπεύθυνος για όλους.
Ο ξάδερφος, ο Αμπντουλά Γιούσεφ, έμενε σε άλλη σκηνή, σε άλλο μέρος του στρατοπέδου. Ο Μοχάμεντ προσφέρθηκε να μας πάει σ’ αυτόν. Βρήκαμε τον Γιούσεφ ξαπλωμένο σε ένα στρώμα, να φοράει μαγιό, ενώ το αριστερό του πόδι ήταν σηκωμένο. Τέσσερα σίδερα έβγαιναν από την κνήμη του. Άλλος ένας από τους αδερφούς του Μουσταφέρ ήταν εκεί, και είπε ότι ήταν στο σπίτι από το οποίο έφυγε ο Ναδίρ εκείνη τη μέρα. «Βγήκα τρέχοντας», μου είπε. «Ο Ναδίρ ήταν πάνω στον Μοχάμεντ και τον προστάτευε. Ήταν ακόμα ζωντανός, βογκούσε, ‘Αλλάχ, Αλλάχ’. Είχε μεγάλα τραύματα στο στήθος και στην πλάτη του». Το φορτηγάκι είχε πυρομαχικά που είχαν αρχίσει να αναφλέγονται. Ο αδερφός πήγε τον Ναδίρ και τον Γιούσεφ σε ένα νοσοκομείο σε μια γειτονική πόλη που ήλεγχε το ISIS, ο Ναδίρ όμως πέθανε πριν φτάσουν.
Ο Γιούσεφ μου είπε ότι οι γιατροί είχαν βάλει τα σίδερα σε λάθος σημεία στο πόδι του -και γι αυτό ο αστράγαλός του ήταν τόσο παραμορφωμένος. Αφού απελευθερώθηκε το Χατζ Aλί, ο Μουσταφέρ πήγε τον Γιούσεφ σε ένα Κουρδικό νοσοκομείο, όπου γιατροί αφαίρεσαν τα σίδερα κι έβαλαν άλλα. «Ήταν πολύ ακριβά» είπε ο Γιούσεφ. «Και τώρα πρέπει να βρούμε λεφτά για να βγουν τα σίδερα».
Συνέχισα να κοιτάζω τον Μοχάμεντ, που δεν είχε πει τίποτα σχεδόν από τη στιγμή που έφτασα. Προσπάθησα να τον φανταστώ σε εκείνο το αυτοκίνητο, με τον ετοιμοθάνατο πατέρα του να τον καλύπτει. Σπασμένα τζάμια, φλόγες, καπνός, βογκητά. Οι σφαίρες αναφλέγονταν. Τον ρώτησα αν τα θυμόταν. Ο Μοχάμεντ είπε «Ήρθε ένα φορτηγάκι και μετά έγινε έκρηξη. Ήταν πολύ σκοτεινά. Μου έδεσαν το πόδι».
Luke Mogelson
Επιμέλεια – Μετάφραση: Βάλια Δημοπούλου – Κώστας Ψιούρης
Πηγή: New Yorker
