«Η διαχρονική ύπαρξη της αστυνομικής βίας, με εξάρσεις και υφέσεις, δεν παραπέμπει σε συγκυριακά αλλά σε συστημικά αίτια της διαιώνισής της» τονίζει η συγγραφέας με συνέντευξή της στο Dnews.
«Σχεδόν τα μισά περιστατικά που αναλύονται στο βιβλίο δεν διερευνήθηκαν ποτέ από την ΕΛ.ΑΣ – κατ’ επέκταση ούτε από τον Συνήγορο του Πολίτη. Η απουσία διερεύνησης φτάνει στο 76,6% για τα περιστατικά σε βάρος δημοσιογράφων. Η πειθαρχική αδράνεια δεν συνεπάγεται απουσία σοβαρών τραυματισμών, ισχυρών αποδεικτικών στοιχείων ή σοβαρών παραβιάσεων των κανόνων εμπλοκής».
Τα παραπάνω τονίζει μεταξύ άλλων η Αναστασία Τσουκαλά μιλώντας στο Dnews για το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο της «Η συστημική φύση της αστυνομικής βίας στην Ελλάδα» που κυκλοφορεί εδώ και λίγες ημέρες στα περίπτερα. Η ανάλυση της εκδήλωσης και διαχείρισης της αστυνομικής βίας σε 136 περιστατικά βασίζεται, μεταξύ άλλων, σε 128 συνεντεύξεις που έγιναν με τους καταγγέλλοντες -βουλευτές, δημοσιογράφους, δικηγόρους, διαδηλωτές, απλούς πολίτες, μέλη κοινωνικά ευάλωτων ομάδων- ή τους συνήγορούς τους και αυτόπτες μάρτυρες.
«Σχεδόν κανένα από τα άτομα αυτά δεν δικαιώθηκε από την ποινική δικαιοσύνη ούτε από τα πειθαρχικά όργανα της ΕΛ.ΑΣ. Ορισμένα δικαιώθηκαν από τα διοικητικά δικαστήρια. Όταν βιώνεις την ουσιαστική απουσία δικαιοσύνης δεν διασαλεύεται μόνο η δικαιική και πολιτειακή τάξη. Κλονίζεται η ηθική τάξη πραγμάτων και αμφισβητείται έμπρακτα το ανήκειν στην πολιτεία. Κανένα από αυτά τα άτομα δεν έχει πλέον εμπιστοσύνη στο θεσμό της δικαιοσύνης», αναφέρει μεταξύ άλλων η συγγραφέας.
Στο βιβλίο σας «Η συστημική φύση της αστυνομικής βίας στην Ελλάδα» (Εκδόσεις “ΤΟΠΟΣ”) μιλάτε για «κοινωνικές ομάδες που βάλλονται». Υπάρχουν τέτοιες ομάδες; Και πρόσωπα που βάλλονται χωρίς να συμμετέχουν σε εγκληματική βία; Θα μας αναφέρετε κάποια παραδείγματα;
Η έρευνα εστιάζει στην παράνομη αστυνομική βία που κατ’ αρχήν αποκλείει τις περιπτώσεις όπου τα θύματα παρανομούν βίαια. Τα 136 περιστατικά των τελευταίων ετών που αναλύονται στο βιβλίο αφορούν διαδηλώσεις/συγκεντρώσεις και την καθημερινή αστυνόμευση. Στην πρώτη περίπτωση, οι καταγγέλλοντες είναι βουλευτές, δημοσιογράφοι, δικηγόροι, και διαδηλωτές που συνήθως προέρχονται από (ακρο)αριστερούς, αντιεξουσιαστικούς και αναρχικούς χώρους. Στη δεύτερη περίπτωση, υπάρχουν περιστατικά που αφορούν τον μέσο πολίτη και περιστατικά που αφορούν μέλη κοινωνικά ευάλωτων ομάδων – Ρομά, μετανάστες, αιτούντες άσυλο. Παρότι τα περιστατικά που αφορούν τον μέσο πολίτη δηλώνουν σαφώς ότι οποιοδήποτε μέλος της κοινωνίας μπορεί ανά πάσα στιγμή να υποστεί παράνομη αστυνομική βία, ο όγκος των υπόλοιπων περιστατικών καθιστά εμφανές ότι αυτή η βία στρέφεται πρωτίστως κατά συγκεκριμένων ομάδων που στοχοποιούνται με βάση πολιτικά και κοινωνικά στερεότυπα τα οποία διέπονται από μια καθαρά εξουσιαστική λογική.
Μιλάτε επίσης -είναι και ο τίτλος του βιβλίου- για «συστημική φύση της αστυνομικής βίας στην Ελλάδα». Θα θέλατε να μας το αναλύσετε λίγο;
Η διαχρονική ύπαρξη της αστυνομικής βίας, με εξάρσεις και υφέσεις, δεν παραπέμπει σε συγκυριακά αλλά σε συστημικά αίτια της διαιώνισής της. Η έρευνα αναδεικνύει ένα σύνθετο και πολυεπίπεδο πλέγμα σχέσεων αστυνομίας-κυβέρνησης-δικαιοσύνης σε συνεχή αλληλεπίδραση, άλλοτε εμφανώς και άλλοτε αφανώς, η δυναμική του οποίου ενισχύει την αστυνομική βία, υπονομεύει τις απόπειρες ελέγχου της και δημιουργεί πολιτική και δικαιική αταξία δεδομένου ότι επιτρέπει την εδραίωση μιας αντισυνταγματικής και παράνομης εξουσιαστικής στάσης της ΕΛ.ΑΣ προς την κοινωνία και την πολιτεία. Τα ευρήματα της έρευνας προκύπτουν από τη διασταύρωση των κινήτρων της αστυνομικής συμπεριφοράς με τον θεσμικό δημόσιο λόγο ή τη θεσμική σιωπή, το σκεπτικό των πειθαρχικών και εισαγγελικών ερευνών ή την απουσία διερεύνησης, τις δικαστικές αποφάσεις και τις αστυνομικές πρακτικές αποφυγής λογοδοσίας.
Είναι εντυπωσιακό πως για τη συγγραφή του βιβλίου μιλήσατε αυτοπροσώπως με όλες τις περιπτώσεις που έχουν χαρακτηριστεί ως αστυνομική βία. Τι πιστεύουν οι άνθρωποι αυτοί;
Σχεδόν κανένα από τα άτομα αυτά δεν δικαιώθηκε από την ποινική δικαιοσύνη ούτε από τα πειθαρχικά όργανα της ΕΛ.ΑΣ. Ορισμένα δικαιώθηκαν από τα διοικητικά δικαστήρια. Όταν βιώνεις την ουσιαστική απουσία δικαιοσύνης δεν διασαλεύεται μόνο η δικαιική και πολιτειακή τάξη. Κλονίζεται η ηθική τάξη πραγμάτων και αμφισβητείται έμπρακτα το ανήκειν στην πολιτεία. Κανένα από αυτά τα άτομα δεν έχει πλέον εμπιστοσύνη στο θεσμό της δικαιοσύνης. Ταυτόχρονα όμως, αρνούνται να αποδεχτούν νομοτελειακά αυτή την πολιτειακή νοσηρότητα. Συνεχίζουν να διεκδικούν τη θέση που δικαιούνται εντός της πολιτείας δηλώνοντας ρητά ότι, αν ποτέ υποστούν ξανά αστυνομική βία, θα προσφύγουν ξανά στη δικαιοσύνη επειδή το αντίθετο θα ισοδυναμούσε με αποδοχή συλλογικής ήττας.
Γιατί μιλάτε για ατιμωρησία; Υπάρχουν ΕΔΕ που μάλιστα ελέγχονται από τον Συνήγορο του Πολίτη. Υπάρχει και η δικαιοσύνη, η οποία μάλιστα πολλές φορές κατηγορείται από αστυνομικούς κύκλους πως αφήνει ελεύθερους τους παραβάτες που συλλαμβάνονται…
Σχεδόν τα μισά περιστατικά που αναλύονται στο βιβλίο δεν διερευνήθηκαν ποτέ από την ΕΛ.ΑΣ – κατ’ επέκταση ούτε από τον Συνήγορο του Πολίτη. Η απουσία διερεύνησης φτάνει στο 76,6% για τα περιστατικά σε βάρος δημοσιογράφων. Η πειθαρχική αδράνεια δεν συνεπάγεται απουσία σοβαρών τραυματισμών, ισχυρών αποδεικτικών στοιχείων ή σοβαρών παραβιάσεων των κανόνων εμπλοκής. Αντανακλά μόνο σχέσεις εξουσίας. Από τα υπόλοιπα περιστατικά, ελάχιστα κατέληξαν στην επιβολή πειθαρχικών ποινών. Οι ελεγκτικές εξουσίες του Συνήγορου του Πολίτη είναι υπονομευμένες λόγω της υποστελέχωσής του και μιας σειράς αποτελεσματικών πρακτικών αποφυγής λογοδοσίας εκ μέρους τόσο των επιφορτισμένων με τη διενέργεια πειθαρχικών ερευνών όσο και των καταγγελλόμενων αστυνομικών. Οι εισαγγελικές διερευνήσεις δεν είναι πάντα αμερόληπτες, οι δε δικαστές χαρακτηρίζονται από μια ιδιαίτερα επιεική στάση προς τους ελάχιστους τελικά αστυνομικούς που διώκονται για παράνομη αστυνομική βία. Η συχνή αθώωση συλληφθέντων διαδηλωτών οφείλεται στο γεγονός ότι, τις περισσότερες φορές, οι συλλήψεις είχαν γίνει καταχρηστικά για να νομιμοποιηθεί η αρχική αστυνομική βία.
Εκτιμάτε ότι η αστυνομία ότι αντιμετωπίζει περίπου ως «εχθρούς» τους διαδηλωτές. Πού το στηρίζετε;
Η ΕΛ.ΑΣ δεν υιοθέτησε ποτέ μια συνεπή στρατηγική βελτίωσης των σχέσεων της με την κοινωνία. Η απόσταση από την κοινωνία, που υποτείνεται από τη διεκδίκηση μιας φαντασιακής αστυνομικής παντοδυναμίας, είναι ορατή στην αστυνόμευση διαδηλώσεων όπου, αντίθετα από τις κυρίαρχες πρακτικές σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, η ΕΛ.ΑΣ δεν μετέβη ποτέ από την κλιμακούμενη ένταση στη διαπραγμάτευση και την αυτοσυγκράτηση. Ακόμα χειρότερα, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιστατικών που αναλύονται στο βιβλίο η αστυνομική βία εκδηλώθηκε σε βάρος ειρηνικών διαδηλωτών. Στα περισσότερα από αυτά, η εκδήλωσή της φαίνεται να καθορίζεται από ιδεολογική εχθρότητα προς τους διαδηλωτές.
Και οι κυβερνήσεις;
Οι κυβερνήσεις είναι αναπόσπαστο μέρος του πλέγματος των σχέσεων που ανέφερα παραπάνω, οι οποίες επιτρέπουν τη διαιώνιση της αστυνομικής βίας. Είναι ενδεικτικό ότι τα τελευταία χρόνια κανένα κοινοβουλευτικό κόμμα δεν πρότεινε συγκεκριμένες μεταρρυθμίσεις ούτε προέβη σε άλλες εφικτές νομικές ενέργειες που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τη διαφάνεια και τη λογοδοσία της ΕΛ.ΑΣ. Η κοινοβουλευτική διαχείριση της αστυνομικής βίας έχει περιοριστεί στο επικοινωνιακό επίπεδο, μέσω ενός ορθού καταγγελτικού λόγου χωρίς όμως ουσιαστικό αντίκτυπο στην υπαρκτή πραγματικότητα.
Βασίλης Σκουρής
