Ήταν γνωστή η εξαγγελία της κυβέρνησης να υφαρπάξει το νερό και τις υποδομές ύδρευσης των Κυκλάδων, μέσα από την συγχώνευση των δημοτικών επιχειρήσεων ύδρευσης-αποχέτευσης στην ΕΥΔΑΠ Νήσων. Προχθές η κυβέρνηση έκανε πίσω στη συγχώνευση, αλλά κράτησε για τον εαυτό της την οργάνωση των έργων που θα χρηματοδοτηθούν με 250 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Απανθρακοποίησης. Ο υπουργός ΥΠΕΝ Θ. Σκυλακάκης δήλωσε ότι το κράτος δεν πρόκειται να εμπιστευθεί στους δήμους τα μεγάλα έργα ύδρευσης ύψους 250 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Απανθρακοποίησης.
Συγχρόνως στήθηκε στη Νάξο την Πέμπτη 21 Νοεμβρίου, η φιέστα ίδρυσης του Ταμείου Απανθρακοποίησης των Ελληνικών Νησιών, παρουσία του πρωθυπουργού, παραγόντων της ΕΕ και της αγοράς. Εξήγγειλαν τα μεγάλα έργα κυρίως στους μεγαλοεργολάβους και τα μικρά στους νησιωτικούς δήμους και στα νοικοκυριά. Ο υπουργός δήλωσε ότι τα έργα στην πραγματικότητα αφορούν μόνο ιδιώτες.
Στον Εθνικό Κλιματικό Νόμο με το άρθρο 21 θεσπίζεται Αναπτυξιακό Στρατηγικό Πλαίσιο για τα ελληνικά νησιά «GR-eco islands» με σκοπό: τη μετάβαση των ελληνικών νησιών προς την κλιματική ουδετερότητα, την άρση της ενεργειακής απομόνωσης και την αυτάρκεια με ΑΠΕ, την ορθολογική και αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων, την ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος κτλ. Το Ταμείο Απανθρακοποίησης των Νησιών θα αποτελεί το βασικό εργαλείο για την επίτευξη των στόχων του άρθρου 21. Το κεφάλαιο του Ταμείου θα προέλθει από αναμενόμενα έσοδα 1,6 δισ. της δημοπράτησης 25 εκατ. δικαιωμάτων ρύπων του Ευρωπαϊκού Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών Ρύπων. Υπολογίζεται ότι οι πόροι θα φθάσουν τα 5 δισ.
Για την ιστορία, τα 25 εκατ. δικαιώματα των ρύπων αποκτήθηκαν από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ και την τότε κρατική ΔΕΗ, μετά από αγώνα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Κομισιόν, διορθώνοντας τις παραλείψεις της κυβέρνησης Σαμαρά, αφορούν δε αποκλειστικά τα νησιά μας. Παρέμειναν αναξιοποίητα για πέντε χρόνια μέχρι που συστάθηκε το σχήμα των ιδιωτών επενδυτών που θα τα απορροφήσει. Ήδη έχουν ενταχθεί projects για χρηματοδότηση στο ΥΠΕΝ και «τρέχει» με εντατικούς ρυθμούς η απαραίτητη προεργασία ώστε να ωριμάσουν το ταχύτερο δυνατό.
Συγχρόνως με την απανθρακοποίηση πρέπει να σταματήσει η καταστροφή των οικοσυστημάτων. Αναγνωρίζει αλήθεια η κυβέρνηση τα περιβαλλοντικά εγκλήματα που έχουν υποστεί τα νησιά, η Νάξος και τα άλλα, από την πολιτική της; Μήπως σκέπτεται να τα ξεπλύνει με την ελάττωση του ανθρακικού τους αποτυπώματος; Αναγνωρίζει τις ευθύνες της για την καταστροφή των αμμοθινών, των παράκτιων οικοσυστημάτων, των υγροτόπων, την ανάλωση της γεωργικής γης και των λιγοστών πόρων χάριν της υπερδόμησης τουριστικών καταλυμάτων, την αλλοίωση των πολιτιστικών τοπίων, την βεβήλωση μνημείων, την υφαλμύρωση και νιτρορύπανση του υδροφόρου ορίζοντα, την κατάληψη των παραλιών, το βαθύ όργωμα των αμμουδιών, τις πυρκαγιές, τη διάβρωση της γης των αναβαθμίδων και των ακτών, τις παράνομες αφαλατώσεις που καταστρέφουν τις ποσειδωνίες;
Αναγνωρίζει τις ευθύνες της για τη παύση εργασιών στα φράγματα στη Νάξο και Ρόδο;
Αναγνωρίζει ότι το μοντέλο τουρισμού στο οποίο στηρίζει την ανάπτυξη της χώρας και πανηγυρίζει για τους αυξανόμενους ρυθμούς του, παράγει στα νησιά πολλαπλάσιους ρύπους άνθρακα από τους πόρους του Ταμείου;
Αν πραγματικά ο κ. Μητσοτάκης ενδιαφερόταν για τη δίκαια πράσινη μετάβαση, θα αρκούσε η πολιτική βούληση να σταματήσουν οι επεμβάσεις στο περιβάλλον, να αλλάξει το ενεργοβόρο – υδροβόρο – οικοκτόνο μοντέλο του μαζικού τουρισμού, να σταματήσει τις στρατηγικές επενδύσεις, την υπερδόμηση, να διατηρηθεί η ηπία ανθρώπινη παρουσία στη φύση, με κίνητρα καλλιέργειας στα λιβάδια και στις αναβαθμίδες. Θα έλεγχε την τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας και του νερού.
Το Ταμείο δίνει ψίχουλα (135 εκατ.) στην τοπική κοινωνία και τους φορείς της για ιδιοπαραγωγή ενέργειας. Στην παρουσίαση δεν ακούστηκε λέξη για ενεργειακές κοινότητες – συνεταιρισμούς, για την ενεργειακή αναβάθμιση των παλαιών κατοικιών.
Το Ταμείο θα χρηματοδοτήσει τον ΑΔΜΗΕ για την ηλεκτρική διασύνδεση των Δωδεκανήσων και των νησιών του Βορείου Αιγαίου, που είναι ένα μεγαλόπνοο έργο με θετικό αποτύπωμα, αλλά θα μπορούσε να χρηματοδοτηθούν από τις μέχρι τώρα πηγές των διασυνδέσεων και να μην επιβαρύνουν το Ταμείο.
Δυστυχώς το μοντέλο που παρουσιάστηκε περιλαμβάνει τις πράσινες υποδομές: μεγάλα αιολικά πάρκα στα βουνά των νησιών και στη θάλασσα, φράγματα αντλιοταμίευσης, μπαταρίες, υβριδικά έργα, εγκαταστάσεις Cold ironing στα λιμάνια και φόρτισης οχημάτων. Χωρίς όμως Ειδικό Χωροταξικό για τις ΑΠΕ και Περιφερειακό Χωροταξικό για το Νότιο Αιγαίο, οι επιπτώσεις στο πολιτιστικό τοπίο και στα οικοσυστήματα των νησιών θα είναι μη αναστρέψιμες. Αντ’ αυτών, ο κ. Μητσοτάκης δεν παράλειψε να χαρακτηρίσει ως εχθρούς της πατρίδας όσους αντιδρούν στις ανεμογεννήτριες. Η παραγόμενη ενέργεια μπορεί να τροφοδοτήσει τις αφαλατώσεις που θα γεμίζουν πισίνες και θα αρδεύουν καλλιέργειες. Έργα για τη λειψυδρία δεν ανακοινώθηκαν, αφού δεν σχετίζονται με ηλεκτρική ενέργεια.
Στην πράσινη μετάβαση αντιπαρατίθενται τα διαφορετικά σχέδια της Δεξιάς και της Αριστεράς. Το επίμαχο θέμα είναι αν η μετάβαση θα γίνει αποκλειστικά μέσα από τις δυνάμεις της αγοράς ή με την κοινωνία παρούσα.
Στην καρδιά της πράσινης μετάβασης πρέπει να είναι η έννοια της ενεργειακής δημοκρατίας. Ζητούμενο η διαφάνεια στη διαχείριση, η συμμετοχή των Δήμων – Περιφέρειας στο σχεδιασμό των έργων, η συμβολή των έργων στην πραγματική βιώσιμη ανάπτυξη των νησιών και στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Η κοινωνία των νησιών και το περιβάλλον να έχουν τα κύρια οφέλη.
Η επικοινωνιακή φιέστα που στήθηκε στη Νάξο δεν ήταν παρά το επιδόρπιο των αγορών στο μεγάλο φαγοπότι της ευρωπαϊκής πράσινης μετάβασης.
Ο Μιχάλης Φραγκίσκος είναι μεταλλουργός μηχανικός ΕΜΠ, δρ Μηχανικού ΕΜΠ.
