Η ιδιωτικοποίηση του νερού είναι διαχρονικός στόχος της Δεξιάς και της νεοφιλελεύθερης πολιτικής της κυβέρνησης. Επικεντρώνεται σε θέματα οργάνωσης και διαχείρισης των υπηρεσιών παροχής ύδατος και βασίζεται στη θέση «λειτουργία σύμφωνα με τους κανόνες της αγοράς». Με ενδιάμεσους σταθμούς α) τη δημιουργία της Ρυθμιστικής Αρχής Υδάτων και β) τη συνένωση/συγχώνευση των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης-Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ).
Η επέκταση της ΡΑΕ σε ΡΑΑΕΥ, ώστε να περιλαμβάνει και τα νερά, έγινε σε αντίθεση με τις αποφάσεις του ΣτΕ που προέβλεπαν ότι α) το δημόσιο πρέπει να ελέγχει μετοχικά και λειτουργικά το σύνολο του συστήματος ύδρευσης και αποχέτευσης, β) ο κύκλος του νερού είναι ενιαίος, από την πηγή έως τη βρύση, και απαγορεύεται η μερική ιδιωτικοποίηση. Απώτερος στόχος η δημιουργία «αγοράς» για τις υπηρεσίες ύδατος, η εποπτεία και ρύθμιση της οποίας εκχωρείται στη ρυθμιστική αρχή.
Διασπάται ο ενιαίος κύκλος ελέγχου, εποπτείας και διαχείρισης του νερού και μέρος του, η εποπτεία και ο έλεγχος εκχωρείται στη ρυθμιστική αρχή. Ταυτόχρονα, δεν αποκλείεται η ύπαρξη και άλλων νομικών προσώπων που θα αναλάβουν υπηρεσίες ύδατος, ενώ η ΡΑΑΕΥ μπορεί να προτείνει συγχωνεύσεις των παρόχων υπηρεσιών ύδατος. Γι’ αυτό καθιερώνεται διαδικασία πιστοποίησης των παρόχων με βασικά κριτήρια α) την οικονομική τους βιωσιμότητα, αν και παρέχουν υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, και (β) την πλήρη ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών ύδατος.
Η αντιμετώπιση των καταστροφών από τις πλημμύρες στη Θεσσαλία, που θα μπορούσαν να είχαν, έστω μερικά, αποφευχθεί αν υπήρχε η κατάλληλη και έγκαιρη κρατική μέριμνα, δίνει την ευκαιρία στην κυβέρνηση να περάσει στο επόμενο βήμα ιδιωτικοποίησης του κύκλου του νερού. Και αυτό είναι η δημιουργία του Οργανισμού Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας, της ΑΕ διαχείρισης του συνόλου των υδάτων και των υδατικών έργων της Θεσσαλίας.
Η fast-track διαδικασία δημιουργίας του ΟΔΥΘ (εύρεση δωρητή/χρηματοδότη, απευθείας ανάθεση μελέτης διαχειριστικού σχεδίου και μετά νομοθέτηση) αποτέλεσε πρότυπο που ακολουθείται στην Κρήτη, ενώ έπονται και άλλες περιφέρειες.
Όπως οι πλημμύρες ήταν «πρόσχημα» για την υλοποίηση σχεδίων ιδιωτικοποίησης, έτσι και η λειψυδρία ήταν αφορμή για το επόμενο βήμα. Και ενώ η λειψυδρία συνδέεται με το ισοζύγιο προσφοράς και ζήτησης του νερού, την υπερκατανάλωση, τις μεθόδους άρδευσης, την έλλειψη υποδομών, και εν τέλει το παραγωγικό μοντέλο, αποδίδεται (εξαγγελίες ΥΠΕΝ) μόνον στην κλιματική κρίση. Και αγνοείται ότι στην άρδευση γίνεται η μεγαλύτερη σπατάλη νερού και εκεί υπάρχει ανάγκη άλλης υδατικής πολιτικής και έργων.
Στο «σχεδιασμό» για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας επαναφέρεται η συγχώνευση ΔΕΥΑ, με πρόθεση τη δημιουργία ενός παρόχου υπηρεσιών ύδατος ανά περιφέρεια και επέκταση των περιοχών της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ. Στόχος η δημιουργία μεγάλων «παικτών» στη αγορά υπηρεσιών ύδατος, ώστε να υπάρξει ενδιαφέρον από «επενδυτές» που θα προστρέξουν να υλοποιήσουν σχετικά ΣΔΙΤ.
Παράλληλα, παρουσιάζεται η τιμολόγηση του νερού ως «εργαλείο» για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας. Ενώ το ζητούμενο είναι η αποτελεσματική διαχείριση της ζήτησης νερού, και αυτό μπορεί να γίνει και χωρίς αύξηση των τιμολογίων. Με τη νέα ΚΥΑ κοστολόγησης και τιμολόγησης των υπηρεσιών ύδατος, το τιμολόγιο πρέπει να εξασφαλίζει την ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών ύδατος. Και στην πρόσφατη 2η αναθεώρηση των Σχεδίων Διαχείρισης Λεκάνης Απορροής Ποταμού των διαφόρων υδατικών διαμερισμάτων, παρουσιάζεται ότι ελάχιστοι πάροχοι υπηρεσιών ύδατος ανακτούν το 100% του κόστους. Άρα, έχουν «τεκμηριωθεί» οι αυξήσεις στα τιμολόγια, και αυτό είναι ευκολότερο να εφαρμοστεί από τα νέα νομικά πρόσωπα που θα προκύψουν με τη συνένωση των ΔΕΥΑ.
Συμπερασματικά, το νομοθετικό πλαίσιο που διαμόρφωσε η κυβέρνηση πράγματι δεν ιδιωτικοποίησε κάποια πηγή, λίμνη ή ποταμό, αλλά δεν εξασφαλίζει ενιαία δημόσια διαχείριση, εποπτεία και έλεγχο του νερού, ενώ προσπαθεί να δημιουργήσει συνθήκες αγοράς υπηρεσιών ύδατος. Εναπόκειται, επομένως, στην κοινωνία των πολιτών και τους φορείς της να περιφρουρήσουν και να επιβάλλουν τον ουσιαστικό χαρακτήρα του νερού ως κοινού αγαθού.
Ο Ιωάννης Κρεστενίτης είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ
