Στην προσωπική μου εμπειρία, τα σημαντικά των ημερών που πέρασαν ήταν η απώλεια ενός φίλου, αντιπροσωπευτικού για έναν φθίνοντα κόσμο και μια απερχόμενη εποχή, και η συνεχιζόμενη λειψυδρία στις Κυκλάδες, ένας εφιάλτης που μάλλον δεν θα είναι παροδικός.
Στον φεϊσμπουκικό κόσμο που παρεπιδημώ, το σημαντικό των ημερών ήταν η Καραγατσιάδα, αν ο συγγραφέας Καραγάτσης είναι/ήταν σεξιστής και κυνικός, μαναφούκι και ντιμπέιτ, με πλειοψηφούντα επιχειρήματα ποια είσαι που μιλάς, άσε μας κουκλίτσα μας, σιγά το κάνσελ κ.λπ.
Για τον εκδημήσαντα φίλο, τον Γιώργο Τσάκαλο, γράφτηκαν αρκετά, όλα θερμά και ειλικρινή, όλα ομόθυμα. Λίγα πάντως, ένα πολλοστημόριο της Καραγατσιάδας. Για την τρομακτική λειψυδρία, συνοδό της κλιματικής κρίσης αλλά και του υπερτουρισμού, τι γράφτηκε; Ενα υπέροχο και ανησυχητικό κείμενο του πρωτοπόρου της γεωγραφίας εν Ελλάδι, του Κυκλαδίτη καθηγητή Κωστή Χατζημιχάλη, με τίτλο «Κυκλάδες / Υφαρπαγή νερού και γης», στο tvxs.gr. Είναι long read που λένε, αλλά αξίζει κάθε δευτερόλεπτο ανάγνωσης, διότι ο Χατζημιχάλης δεν μιλά μόνο για τη γη και το νερό που υφαρπάζονται κάτω απ’ τη μύτη μας, μες στην αδιαφορία ή και τη συναίνεση πάντων ημών των θυμάτων, μιλά για τις ζωές μας που υφαρπάζονται σε αυτό τον τόπο, σε αυτόν τον χρόνο.
Μιλά για τη λειψυδρία στο Αρχιπέλαγος που ρημάζει κάθε λεμονιά και ροδιά, που εξαφανίζει μποστάνια και κηπάρια, με τις λιμνοδεξαμενές-φράγματα στεγνές, τις γεωτρήσεις να αντλούν λασπόνερο και τις πανάκριβες αφαλατώσεις να μην αρκούν, ενώ ταυτοχρόνως τα βυτιοφόρα γεμίζουν κατά προτεραιότητα πισίνες στις βίλες και τα πεντάστερα…
Μιλά για την κατάρα και τη φούσκα του υπερτουρισμού, για την κατάρα και τη φούσκα του real estate· μιλάμε για τις μαζικές μεταβιβάσεις γης και την υπερσυγκέντρωση κεφαλαίου, μιλάμε για τα πλυντήρια χρήματος και τον σταδιακό έλεγχο ολόκληρων νησιών από εξωχώρια funds.
Για την Καραγατσιάδα γράφτηκαν εκατοντάδες κείμενα, αναλύσεις, σχόλια, αντεγκλήσεις. Ελάχιστος λόγος, σχεδόν περιθωριακός, για τη λειψυδρία και την υφαρπαγή γης, ένα μείζον φαινόμενο που επηρεάζει άμεσα τις ζωές μας.
Μικροπυρκαγιές και κοσμάρες
Σκέφτομαι λοιπόν ότι το φάσωμα περί Καραγάτση τελείται σε έναν ανηχοϊκό θάλαμο, χωρίς να ακούγεται πέραν του Facebook (παγερή σιωπή στα Τικ-Τοκ και Τουίτερ), και μάλιστα όχι πέραν κάποιων ψαγμένων timelines που ανατροφοδοτούνται· ας πούμε, οι τοίχοι των ανυποψίαστων περί woke και cancel, με τα καφεδάκια, τα γατάκια και τις πατουσίτσες σε παραλίες συνέχισαν μακάρια να αναπαράγονται προς τη δική τους Μεγάλη Χίμαιρα.
Είναι σαν να αυτοπυροδοτείται ένας ολόκληρος μικρόκοσμος, πρωτίστως σε ζητήματα ταυτοτικά, σεξισμού, πατριαρχίας, τοξικής αρρενωπότητας, με πλούτο επιχειρημάτων, με σφοδρότητα, να ξεσπά μια μικροπυρκαγιά, να καταλαγιάζει και ύστερα μια άλλη ν’ ανάβει πάνω στ’ αποκαΐδια της προηγούμενης κ.ο.κ. Εcho chamber, Group thinking/debating, υπάρχουν διάφοροι όροι από την κοινωνική ψυχολογία που περιγράφουν το φαινόμενο.
Αλλά μου φαίνεται είναι και κάτι άλλο: Ολο και περισσότερο ο δημόσιος λόγος κατακερματίζεται, η δημόσια σφαίρα δεν υφίσταται ενιαία, έστω με συνεχή διαμερίσματα· οι συζητήσεις, τα ντισκούρ, οι αντιπαραθέσεις είναι όλο και πιο μερικά, σε διαμερίσματα στεγανά μεταξύ τους, «φυλετικά» χτισμένα. Κάθε φυλή συζητά τα δικά της, με τη δική της ιδιόλεκτο, χωρίς να συναντιούνται ποτέ μεταξύ τους, χωρίς εφαπτόμενες, χωρίς τομές.
Και οι συγκρούσεις; Σχεδόν όλες τελούνται στη σφαίρα του ταυτοτικού, από ταυτότητες φύλου έως ταυτότητες οπαδικές, όλες εκτός των υλικών και κοινωνικών διακρίσεων, συγκρούσεις που σπανίως ή ποτέ δεν απειλούν τις παγιωμένες τάξεις κυριαρχίας. Σαν να ορίζονται ακόμη και η διαφοροποίηση, η αντιπαράθεση, η σύγκρουση, από έναν αλγόριθμο, από την αόρατο χείρα της αγοράς των ιδεών, που επιτρέπει ή προτρέπει μια Καραγατσιάδα ή μια Σαττιάδα, έναν αλγόριθμο που προτρέπει προς τα «juicy» θέματα. Oμως αυτός ο αλγόριθμος αποτρέπει μια αναλόγως θερμή, επικίνδυνη συζήτηση για τη στέγη, τη γη, την ακρογιαλιά, το νερό· ως εάν αυτά να αφορούν μόνο τους οσίους επενδυτές, την αγία επιχειρηματικότητα και την υπηρέτρα τους την κυβέρνηση, και όχι τις ζωές μας.
Υπάρχει άρα δημόσια σφαίρα, κοινός χώρος; Υπάρχουν δημόσια αγαθά που μας ενδιαφέρουν το ίδιο, σχεδόν όλους; Υπάρχουν τα κοινά; Ναι, υπάρχουν. Αλλά δεν υπάρχει συναντίληψη, έχει σπάσει, έχει φθαρεί, η από κοινού αντίληψη· ίσως να έχει φθαρεί καίρια και η ικανότητα αντίληψης της έννοιας του κοινού, η ικανότητα αναγνώρισης του κύριου και εντοπισμού του ουσιώδους.
Ο καθείς, αφέντης στη μικροκοσμάρα του – και δούλος σε όλους τους έξω κόσμους.
Νίκος Ξυδάκης
