Ο καπιταλισμός φέρει μέσα του τον πόλεμο
όπως το σύννεφο φέρει μέσα του την καταιγίδα
(Ζ. Ζωρές)
Έχουν περάσει εκατό δέκα χρόνια από τότε που στο Παρίσι ένα Γάλλος, φανατικός εθνικιστής, ο Ραούλ Βιλαίν, πυροβόλησε και σκότωσε, στις 31 Ιουλίου του 1914, στο Cafe du croissant στην Μονμάρτη τον μεγάλο σοσιαλιστή ηγέτη Ζαν Ζωρές. Ο Ζαν Ζωρές υπήρξε μια από τις πλέον εντυπωσιακές, φωτισμένες και ηθικές πολιτικές προσωπικότητες της 3ης γαλλικής δημοκρατίας, αλλά και ο πιο ανιδιοτελής, μεγαλοφυής και διορατικός εκπρόσωπος της δεξιάς πτέρυγας του γαλλικού και ευρωπαϊκού σοσιαλισμού. Δεν είχε όμως τίποτα κοινό με τους μεταλλαγμένους ηγέτες της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας. Αποτελεί ακόμα και σήμερα την πλήρη άρνηση τους.
Ο Ζ. Ζωρές αναδείχθηκε σε έναν από τους πλέον φανατικούς εχθρούς του επερχόμενου πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Συνέβαλε αποφασιστικά στο να ψηφιστεί στο συνέδριο της Διεθνούς, στην Στουτγκάρδη, στα 1907, η περίφημη αντιπολεμική απόφαση που απειλούσε τις άρχουσες τάξεις όλων των χωρών ότι σε περίπτωση πολέμου οι σοσιαλιστές θα κινητοποιούσαν τα «πλατειά λαϊκά στρώματα για να επιτύχουν την πτώση της καπιταλιστικής κυριαρχίας». Ο ίδιος ο Ζωρές δεν δίστασε να υποστηρίζει ότι για την διατήρηση της ειρήνης η εργατική τάξη μπορούσε να χρησιμοποιήσει όλα «τα μέσα δράσης που διαθέτει, ακόμα και τη διεθνή γενική απεργία, ακόμα και με την επανάσταση».1
Συμμετείχε ενεργά στο διεθνές συλλαλητήριο στη Βασιλεία της Ελβετίας, στα 1912. Την ημέρα της έναρξης του συνεδρίου οργανώθηκαν μεγάλες αντιπολεμικές διαδηλώσεις στις οποίες μίλησαν σοσιαλιστές από όλο τον κόσμο. Ο Ζωρές, σε έναν από του πιο όμορφους λόγους του, καταδίκασε τον πόλεμο χρησιμοποιώντας στίχους από την Καμπάνα του Σίλλερ: «Καλώ τους ζωντανούς να αμυνθούν εναντίον του τέρατος που προβάλει στον ορίζοντα».
Τον Ιούλιο του 1914, στη Βαίζ, προάστιο της Λυών, στο λόγο που εκφώνησε περιέγραψε με μελανά χρώματα τις επερχόμενες καταστροφές και τη βαρβαρότητα του πολέμου, ενώ ζήτησε και την ενιαία αντίδραση του ευρωπαϊκού κινήματος:
«Πολίτες, και λέγω αυτά τα πράγματα με ένα είδος απελπισίας, δεν υπάρχει πια τη στιγμή αυτή που απειλούμαστε από το φονικό και την βαρβαρότητα, παρά μια τύχη για τη διατήρηση της Ειρήνης και τη σωτηρία του πολιτισμού. Να συγκεντρώσει το προλεταριάτο όλες τις δυνάμεις του που αριθμούν ένα μεγάλο αριθμό αδελφών και όλοι οι προλετάριοι, Γάλλοι, Άγγλοι, Γερμανοί, Ιταλοί, Ρώσοι, και εμείς να ζητήσουμε από αυτές τις χιλιάδες ανθρώπων να ενωθούν και με τον ενωμένο παλμό των καρδιών μας να απομακρύνουν τον τρομερό εφιάλτη (…) το διεθνές σοσιαλιστικό Κόμμα αντιπροσωπεύει αυτή την ώρα, της καταιγίδας, τη μόνη υπόσχεση μιας δυνατότητας ειρήνης ή μιας αποκατάστασης της ειρήνης».2
Λίγες μόνον ημέρες πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, εκείνο τον Ιούλιο του 1914, δολοφονήθηκε την ώρα που δειπνούσε πρόχειρα με τους συνεργάτες του στο παρισινό καφέ Κρουασάν, επειδή όπως ισχυρίστηκε ο δολοφόνος του ήταν «εχθρός της πατρίδας».
Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος υπήρξε, αναμφίβολα, μια διαιρετική τομή η οποία διέσπασε το παγκόσμιο σοσιαλιστικό κίνημα και τα κόμματα της 2ης Διεθνούς.
Ο Λένιν, με το ξέσπασμα του πολέμου υποστήριζε ότι ο πόλεμος είχε θέσει νέες διαχωριστικές γραμμές στο κίνημα. Σε ένα άρθρο του, τον Μάιο του 1915, ανέφερε ότι «Δεν θα υπάρχει σοσιαλδημοκράτης της Ρωσίας που να μην νιώθει ότι οι παλιές διαιρέσεις και κατατάξεις –δεν θα λέγαμε πάλιωσαν αλλά- πήραν άλλη μορφή. Στην πρώτη σειρά προβάλει η κατάταξη σε “διεθνιστές” και “σοσιαλπατριώτες”, διαίρεση που γίνεται με βάση το θεμελιακό πρόβλημα που έθεσε ο πόλεμος».3
Στη βάση αυτής της εκτίμησης εκθείαζε τον ηγέτη των μενσεβίκων Γ. Μαρτόφ, ο οποίος με το ξέσπασμα του πολέμου υποστήριζε αντιπολεμικές θέσεις, ενώ αργότερα πρότεινε την ενοποίηση του κόμματος τόσο με την αριστερά των μενσεβίκων –τους μενσεβίκους-διεθνιστές- όσο και με τους Ενωμένους Σοσιαλδημοκράτες, με τους οποίους οι μπολσεβίκοι ενοποιήθηκαν τελικά το καλοκαίρι του 1917 αφού σύμφωνα με τον Λένιν οι Ενωμένοι Σοσιαλδημοκράτες «πήραν την σωστή γραμμή της ρήξης με τους αμυνίτες [τους υποστηρικτές του πολέμου]. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες οποιαδήποτε κατάτμηση των δυνάμεων δεν δικαιολογείται κατά τη γνώμη μας με κανένα τρόπο».4
Γύρω από τους πολεμικούς εξοπλισμούς
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ένα από τα πλέον θεμελιακά προβλήματα που τίθενται και πάλι στην αριστερά είναι ο πόλεμος, Η Ευρώπη μετατρέπεται, ιδιαίτερα με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, σε μια Ευρώπη της πολεμικής οικονομίας, της στρατιωτικοποίησης και των άκρατων εξοπλισμών. Ήδη η Γερμανία έχει δημιουργήσει ένα ταμείο ύψους 100 δισ. ευρώ για την ενίσχυση των ένοπλων δυνάμεων της, έχοντας μάλιστα ως στόχο οι πολεμικές δαπάνες να φτάσουν στο 2% του ΑΕΠ. Στη Γαλλία ο πρόεδρος Μακρόν ανακοίνωσε ότι 400 δισ. ευρώ θα διατεθούν την περίοδο 2024-2030 για πολεμικές δαπάνες ώστε να αντιμετωπιστούν «υψηλής έντασης συρράξεις». Δεν είναι τυχαίο ότι με την πρόσφατη περιβόητη έκθεση του για την Ευρώπη ο Ε. Λέττα αφού διαπίστωσε ότι «χρειαζόμαστε πράγματι μια νέα πυξίδα για να επιβιώσουμε» πρότεινε μια Ενιαία Αγορά «με δόντια»!
Το ΝΑΤΟ, o κατ’ εξοχήν εκφραστής του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος σε Ευρώπη και ΗΠΑ, δαπάνησε στο σύνολο του 1,341 τρισ. δολάρια, που ισοδυναμούν με το 55% των παγκόσμιων πολεμικών δαπανών.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν – οι Δημοκρατικοί στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι από τους πιο συνεπείς εκφραστές της επιθετικότητας του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού- έχουν ήδη σύρει και τις αδύναμες και ανιστόρητες κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο γαϊτανάκι του πολέμου και της στρατιωτικοποίησης της οικονομίας. Τα πάντα περιστρέφονται όλο και περισσότερο γύρω από τους πολεμικούς εξοπλισμούς. Ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός σε συνδυασμό με τον εντεινόμενο μιλιταρισμό δημιουργούν ένα εκρηκτικό μίγμα, τον καπιταλισμό με δόντια, ο οποίος θα καταστρέψει ακόμα περισσότερο τις κοινωνικές κατακτήσεις, στην υγεία, στην παιδεία, την κοινωνική πρόνοια, την κατοικία, το επίπεδο διαβίωσης εκατομμυρίων πολιτών. Το μέλλον είναι εφιαλτικό.
Το σύνθημα της ειρήνης
Είναι φανερό ότι η ιστορία του πολέμου, που αγκαλιάζει και πάλι την Ευρώπη, επαναλαμβάνεται όχι ως μια φάρσα αλλά ως μια νέα τραγωδία ασύλληπτα πιο επικίνδυνη για το μέλλον της ανθρωπότητας. Για μια ακόμη φορά όμως ο πόλεμος αποτελεί τη βασική διαχωριστική γραμμή, την διαιρετική τομή για τα κόμματα και τις οργανώσεις της αριστεράς.
Η αντίθεση στον πόλεμο και το σύνθημα της ειρήνης έχουν μια ιδιαίτερη αξία. Δεν είναι τυχαίο ότι η ρωσική επανάσταση θριάμβευσε έχοντας ως κύριο σύνθημα την ειρήνη. Ο Λένιν, ο οποίος την πρώτη περίοδο υποστήριζε την ανάγκη να μετατραπεί ο πόλεμος σε εμφύλιο αναγνώρισε αργότερα την σπουδαιότητα του συνθήματος της ειρήνης για την κατάκτηση της μεγάλης λαϊκής πλειοψηφίας: «Στις αρχές του πολέμου εμείς, οι μπολσεβίκοι, ακολουθήσαμε μόνο ένα σύνθημα – εμφύλιος πόλεμος και μάλιστα αμείλικτος. Εμείς στιγματίζαμε σαν προδότη τον καθένα που δεν τασσόταν υπέρ του εμφυλίου πολέμου. Όμως όταν το Μάρτη του 1917 επιστρέψαμε στη Ρωσία και μιλήσαμε με τους αγρότες και τους εργάτες είδαμε ότι αυτοί όλοι τάσσονταν υπέρ της υπεράσπισης της πατρίδας, όμως, φυσικά, με εντελώς άλλη έννοια απ’ ότι οι μενσεβίκοι, και δεν μπορούσαμε τους απλούς αυτούς εργάτες και αγρότες να τους αποκαλούμε παλιανθρώπους και προδότες. Αυτό το χαρακτηρίσαμε “ευσυνείδητο αμυνιτισμό” (…) Η αρχική μας θέση στις αρχές του πολέμου ήταν σωστή, τότε ήταν σπουδαίο να δημιουργηθεί ένας καθορισμένος αποφασιστικός πυρήνας. Η επόμενη θέση μας ήταν επίσης σωστή. Ξεκινούσε από το ότι χρειαζόταν να κατακτήσουμε τις μάζες».5
Σήμερα η ανάγκη της δημιουργίας ενός ισχυρού πυρήνα της ριζοσπαστικής αριστεράς και η ανάγκη της κατάκτησης της λαϊκής, κοινωνικής πλειοψηφίας ταυτίζονται χρονικά. Η μάχη κατά του πολέμου είναι μάχη για την ειρήνη.
Ως εκ τούτου, η ανάγκη να τεθούν διαχωριστικές γραμμές με τις φιλοπόλεμες δυνάμεις τόσο της ακροδεξιάς, της δεξιάς και του ακραίου κέντρου όσο και της αυτοαποκαλούμενης αριστεράς στη χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη είναι περισσότερο από κάθε άλλη φορά αναγκαία. Από την μια οι δυνάμεις του πολέμου, των εξοπλισμών και της πολεμικής οικονομίας και, από την άλλη, οι δυνάμεις κατά του πολέμου – οι δυνάμεις της ειρήνης.
Οι ηγετικές ομάδες του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, οι οποίες κατά τα άλλα διαγκωνίζονται ποια θα εκφράσει τις «προοδευτικές δυνάμεις», υποστηρίζουν πλήρως τις πολεμικές δαπάνες, τα τεράστια εξοπλιστικά προγράμματα της Νέας Δημοκρατίας και τις τυχοδιωκτικές πολιτικές του ΝΑΤΟ σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Βρίσκονται στο στρατόπεδο του πολέμου.
Δυστυχώς, ακόμα και στη Γαλλία το νεοσύστατο Νέο Λαϊκό Μέτωπο έχει στο πρόγραμμα του μια μαύρη κηλίδα. Δεν διαχωρίζεται πλήρως από την εξωτερική, φιλοπόλεμη πολιτική του Μακρόν ο οποίος πιστός στις γαλλικές ιμπεριαλιστικές παραδόσεις, υποστηρίζει την αύξηση των πολεμικών δαπανών σε δυσθεώρητα ύψη και την συμμετοχή στρατιωτικών δυνάμεων του ΝΑΤΟ στον πόλεμο της Ουκρανίας με απρόσμενα αποτελέσματα για την τύχη της ανθρωπότητας!
Στην αντιπέρα όχθη βρίσκονται δυνάμεις, κόμματα και οργανώσεις της αντιπολεμικής αριστεράς. Οι δυνάμεις αυτές οφείλουν μέσα σε αυτές τις συνθήκες να προχωρήσουν στη συγκρότηση του δικού τους αντιπολεμικού μετώπου τόσο στο εθνικό όσο και στο ευρωπαϊκό πεδίο. Οι συζητήσεις, ο διάλογος, η κοινή δράση, οι συσπειρώσεις, οι συνεργασίες και οι συμμαχίες αποτελούν τις αναγκαίες συνθήκες για να σχηματιστεί το αντίπαλο δέος. H συγκρότηση ενός πανευρωπαϊκού Αντιπολεμικού Φόρουμ θα ήταν μια ενδιαφέρουσα ιδέα.
Το αστικό σύστημα εξουσίας, οι κυρίαρχες ελίτ, εκμεταλλευόμενες την υποχώρηση του κινήματος και της αριστεράς και βασισμένες στα κόμματα της άκρας δεξιάς, της δεξιάς και του ακραίου κέντρου εκτιμούν ότι θα περάσουν σχετικά εύκολα στη νέα φάση της βάρβαρης νεοφιλελεύθερης, πολεμικής οικονομίας χωρίς μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις. Όπως είναι γνωστό όμως, η ιστορία έχει τα δικά της καπρίτσια. Ξέρει να αιφνιδιάζει τις κυρίαρχες τάξεις και μάλιστα όταν αυτές δεν το περιμένουν. Από την άποψη αυτή τα μεγάλα γεγονότα βρίσκονται μπροστά μας. Και δεν πρόκειται για αισιοδοξία της βούλησης.
Άλλωστε, δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι δεν ήταν λίγες οι φορές που ο πόλεμος υπήρξε ο πατέρας της επανάστασης.
Σημειώσεις
1. Z. Ζωρές: Πατρίδα και Σοσιαλισμός, τμήμα από το έργο Νέος Στρατός, στο βιβλίο Ζ. Ζωρές: Το πνεύμα του σοσιαλισμού, σελ. 432.
2. Ζ. Ζωρές: Λόγος στη Βαίζ, όπ.π., σελ. 242.
3. Λένιν: «Το ζήτημα της ένωσης με τους διεθνιστές», Άπαντα, τόμος 26ος, σελ. 188.
4. Λένιν: «Σχετικά με το ζήτημα της ένωσης των Διεθνιστών». Άπαντα, τόμος 32ος, σελ. 113.
5. Λένιν: «Λόγος στις 11 Ιουλίου του 1921», Άπαντα, τόμος 44ος, σελ. 57-58
Τάκης Μαστρογιαννόπουλος
