«Με τη μούρη χωμένη στο χώμα προσπαθούμε να γιορτάσουμε κάτι που θα έπρεπε αβίαστα να μας κάνει περήφανους. Την ελευθερία αυτού του τόπου […]. Εξω κουνάμε σημαιάκια και μέσα μετράμε πληγές και ήττες και ματαιώσεις και αδικίες και σιωπές που μας στοιχειώνουν. Και αναρωτιόμαστε: αυτό είναι το καλύτερο που μπορούμε; Αυτό μας αξίζει ίσως; Η βολή μας είναι τελικά τόσο βολική; Η αγάπη, η τρυφερότητα, η δημιουργία, η αλληλεγγύη πού υπάρχει σε όλο αυτό;
[…] Τα σκέφτομαι όλα μαζί και συνεχίζω να ελπίζω διά μέσω της τέχνης μου. Και μόνο. Γιατί εντέλει μόνο εκεί μπορώ να φανταστώ ότι το μούτρο μου δεν είναι χωμένο στο χώμα, αλλά ακουμπισμένο σε έναν τοίχο του θεάτρου, φωτισμένο μαγικά από μια λάμπα εθνικής οδού…»
Εγραφε στις 25 Μαρτίου 2024 ο λαμπρός καλλιτέχνης Αργύρης Ξάφης, ο σκεπτόμενος ηθοποιός. Τις μέρες ακριβώς που ο κυνισμός και το ψέμα της εγκληματικής εξουσίας ξεχείλιζε πάλι τα μίντια, μέρες που ο λιβανωτός των άκλαυτων ψυχών στα Τέμπη διαπερνά χώμα, ουρανό, σώματα και τοίχους.
Με τη μούρη χωμένη στο χώμα. Στη λάσπη της ματαίωσης και της αδικίας. Για να ακουστεί μια αναγνώριση όχι του δίκιου, αλλά της αναζήτησης του δίκιου, ο Ελληνας το 2024, μετά δύο αιώνες κράτος, προσφεύγει ικέτης στην Ευρώπη. Οπως επί χούντας προσέφευγαν οι μάρτυρες των βασανιστηρίων.
[Kάθε υπογραφή που μπαίνει για τα Τέμπη είναι αντίσταση στην αυτοδικία, μου λέει πολύπειρος νομικός, διότι κάθε ενέργεια αυτής της εξουσίας είναι παρακίνηση για αυτοδικία.]
Μισός αιώνας Γ’ Δημοκρατίας δεν ήταν αρκετός να αποκαθάρει τους θεσμούς της πολιτείας, τη Δικαιοσύνη, το Βουλευτικό, το Εκτελεστικό, να τους ανανεώσει και να τους στερεώσει. Ξεπέσαμε πάλι στην πειθαρχημένη διαβίωση, τώρα αλλιώς, βυθιζόμαστε στη διαβίωση του αλγόριθμου, του γενικευμένου ψεύδους, της αναπλαισίωσης του πραγματικού: όπου το εκάστοτε πραγματικό επανορίζεται με εξαγορά, με προπαγάνδα, με εκφοβισμό. Οπου πια το πραγματικό είναι μία μόνο στιγμή του γενικευμένου ψέματος.
Δεν είμαστε χούντα, μου είπε προχθές μια συνετή, συγκροτημένη φίλη. Με τη νηφάλια ακρίβεια πολιτικού κοινωνιολόγου, συμπλήρωσε: Είμαστε όμως μια αυταρχική δημοκρατία, κι αυτό είναι ήδη τεράστια ζημιά. Συμφώνησα· δεν πετάνε ανθρώπους από ελικόπτερα όπως έκαναν οι δικτατορίες στην Αργεντινή ή τη Χιλή. Ισως επειδή τώρα χρησιμοποιούνται άλλα εργαλεία για συμμόρφωση και υποταγή: η φτώχεια, η ανασφάλεια, ο βιοπολιτικός φόβος. Αλλά και κάποια πιο παραδοσιακά μέσα, όμοια με τα μέσα μιας δικτατορίας ή μιας μαφίας: η καταστροφή στοιχείων, η αλλοίωση στοιχείων, η κατασκευή στοιχείων, η υποκλοπή στοιχείων, o εκβιασμός.
Η βιοπολιτική συμμόρφωση και η φυσικοποίηση των ανισοτήτων επιβάλλονται με πολλούς τρόπους· κυρίως με την αδιάκοπη διασπορά ενός ορισμένου λόγου-discourse, που εκτείνεται από την απαξίωση (προς λαφυραγώγηση) των δημόσιων αγαθών έως την ενοχοποίηση του φτωχού και την τεχνικοποίηση της πολιτικής. Η προωθούμενη καθημερινή εξαθλίωση, μόλις φτιασιδωμένη, είναι για να «αποδεικνύει» σαν φυσικό νόμο την υπεροχή του πλούσιου, του κληρονόμου, του τιμοκράτη.
Αδίστακτοι τιμοκράτες εφαρμόζουν μια μηχανική των συναισθημάτων, ώστε ο φτωχός να αισθάνεται όχι μόνο κατώτερος, αλλά άξιος της μοίρας του, οποιασδήποτε μοίρας, ακόμη και του αφανισμού του. Είναι οι κυρίαρχοι των παρόντων συναισθηματικών καθεστώτων (emotional regimes τα ονομάζει η πολιτιστική ανθρωπολογία), με τα οποία ορίζονται κώδικες έκφρασης και απώθησης. Στο ισχύον συναισθηματικό καθεστώς δεν χωρεί το αίσθημα δικαίου, δεν χωρεί καν το πένθος ως επιτέλεση, ως ατομική ανακούφιση και συλλογική κάθαρση· το πένθος χρησιμοποιείται μόνο σαν τηλεοπτική μάσκα άπαξ φορεμένη σε υπουργικό συμβούλιο, ακόμη και το πένθος το ιδιοποιείται και το εκτρέπει ο κυρίαρχος τιμοκράτης.
Τα Τέμπη διέρρηξαν αυτό το συναισθηματικό καθεστώς της απάθειας και της υποταγής. Το νεανικό αίμα συνήγειρε τους νέους και τους γονείς τους. Η αμορφοποίητη πλην ζέουσα οργή, από τη στέρηση του νοήματος, μάλλον την απαγόρευση του νοήματος και την απαγόρευση του πένθους, σχημάτισε το ποτάμι του 1,35 εκατομμυρίου υπογραφών και προσέδωσε πρωτογενή πολιτική ισχύ, αφύπνισε έναν καινοφανή συνταγματικό πατριωτισμό.
Οι αποκαλύψεις για τις μαφιόζικες πρακτικές της εξουσίας δεν είναι καινούργιες. Είχαν ξανακουστεί και ετάφησαν εν σιωπή. Αλλά τώρα η συναισθηματική-ηθική χιονοστιβάδα των Τεμπών διαρρηγνύει τις τεχνικές ελέγχου πληροφορίας και τον χειρισμό εξαρτημένων αντανακλαστικών. Και αντίπαλες ομάδες συμφερόντων, όπως και στο Predator, σπεύδουν να βαθύνουν τα ρήγματα, να κάνουν σφοδρότερη τη σύγκρουση.
Σε συνθήκη θεσμικού εκφυλισμού και πολιτικής εξαχρείωσης, τα αναπάντεχα συναισθήματα δημιουργούν προϋποθέσεις να ξεκολλήσουμε τουλάχιστον τη μούρη απ’ το χώμα, να την ακουμπήσουμε στον τοίχο ενός θεάτρου, φωτισμένη μαγικά από μια λάμπα της εθνικής οδού…
Νίκος Ξυδάκης
