«Με αυτό το κείμενο, κοιτάμε τον θάνατο καταπρόσωπο», είπε ο Εμανουέλ Μακρόν στην κοινή συνέντευξη που παραχώρησε στις καθημερινές εφημερίδες Λιμπερασιόν και Λα Κρουά (ένα αριστερόστροφο κι ένα καθολικό έντυπο) στις 7 Μαρτίου, με αντικείμενο την πρόταση νόμου που παρουσιάζεται στα τέλη του μηνός, κατατίθεται στο υπουργικό συμβούλιο τον Απρίλιο, και στην οποία εμπεριέχεται οδικός χάρτης διαδικασιών, που επιτρέπει την πιθανότητα «βοήθειας στον θάνατο» υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Ο γάλλος πρόεδρος υπήρξε εξαιρετικά προσεκτικός στη χρήση των λέξεων και των όρων, ξεκαθαρίζοντας πως η πρόταση δεν σχετίζεται με την υποβοηθούμενη αυτοκτονία (όπου κάποιος αποφασίζει για τη ζωή του, ανεξαρτήτως συνθηκών) ή την ενεργητική ευθανασία (όπου άλλο πρόσωπο αφαιρεί τη ζωή κάποιου, μέσω ιατρικών μεθόδων, με ή χωρίς τη συναίνεση του). Ο ίδιος εξάλλου –πριν την εκλογή του το 2017– είχε δημόσια εκφράσει την επιθυμία να μπορεί να επιλέξει το τέλος του. Τώρα η συγκυρία εμφανίζεται ευνοϊκή, με τις σχετικές δημοσκοπήσεις να ανιχνεύουν κοινωνική ωρίμανση και αποδοχή.
Δεν είναι βεβαίως η Γαλλία που εφευρίσκει τον τροχό σε αυτό το ζήτημα. Στην Ελβετία το υποβοηθούμενο τέλος νομιμοποιήθηκε το 1942 και δεν είναι λίγοι όσοι το προτιμούν για να αφήσουν την τελευταία πνοή τους. Αρκεί να το αντέχουν οικονομικά, αφού η ταξικότητα διαπνέει και τη ζωή και τον θάνατο. Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Γερμανία, Ισπανία, Πορτογαλία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ, αλλά και Κολομβία και Κούβα επιτρέπουν –με ποικιλία πλαισίου– την ευθανασία, ενώ άλλες χώρες (Αυστρία, Φινλανδία, Νορβηγία, Δανία, Εσθονία, Ιρλανδία, Βρετανία, Κροατία, Λετονία, Ουγγαρία, Σλοβακία, Μάλτα) νομιμοποιούν τη δυνατότητα άρνησης ή αναστολής θεραπείας σε ασθενείς με ανίατες τερματικού σταδίου παθήσεις.
Νόμο «αδελφότητας», που συνδέει προσωπική αυτονομία και εθνική αλληλεγγύη, θεωρεί ο Μακρόν το κείμενο που κατατίθεται με το πράσινο φως της Εθνικής Γνωμοδοτικής Επιτροπής, ύστερα από διαβούλευση με ασθενείς, οικογένειες, ομάδες φροντιστών πάνω στον προϋπάρχοντα νόμο Κλαγιένς–Λεονεττί, που και ελάχιστα γνωστός είναι και δεν επιτρέπει το χειρισμό δύσκολων ανθρώπινων καταστάσεων. Στη νέα νομοθετική πρόταση οι άξονες είναι σαφείς. Αφορά ενήλικες και μόνο, με σώας τας φρένας και πλήρη αντιληπτική ικανότητα –εκ προοιμίου εξαιρώντας ψυχικές ή νευρογενείς ασθένειες, όπως το Αλτσχάιμερ– με ασθένειες ανίατες και βραχεία ή μέση πρόγνωση ζωής και πόνους μεγάλης έντασης. Αν όλα αυτά συντρέχουν, ο ασθενής θα μπορεί να ζητήσει βοήθεια, απευθυνόμενος σε ιατρική ομάδα που –εφόσον το αίτημα στέκει– θα το εξετάζει και θα αποφασίζει συλλογικά και διαφανώς, δίνοντας απάντηση εντός δεκαπενθημέρου. Θα ακολουθεί νέα συζήτηση και ψυχολογική αξιολόγηση του ασθενή και η ενδεδειγμένη βοήθεια, ώστε ο ίδιος να προβεί στην τελική πράξη ή –αν είναι σωματικά ανίκανος– να υποκατασταθεί από γιατρό ή νοσηλευτή. Η διαδικασία θα καλύπτεται από το Ταμείο Ασθενείας τής κοινωνικής ασφάλισης.
Αν και η πρόταση συμπεριλαμβάνει διατάξεις για την ανακουφιστική βοήθεια, τα γενικότερα δικαιώματα ασθενών και φροντιστών, την ενίσχυση της παιδιατρικής, είναι σίγουρο πως η «πιθανή βοήθεια στον θάνατο» θα μονοπωλήσει τη δημόσια συζήτηση. Κι αυτό είναι πολιτικά ευφυές.
Τη στιγμή που η κοινωνική αναταραχή για την περιορισμένη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, τις σοβαρότατες ελλείψεις γιατρών και νοσηλευτών και οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων στον τομέα συνεχίζονται, η κυβέρνηση προσφέρει νέες προωθημένες δυνατότητες, χωρίς κατ’ ελάχιστο να αλλάζει το οικονομικό/διαχειριστικό μοντέλο της. Ενώ οι μισοί που έχριζαν ανακουφιστικής βοήθειας το 2022 δεν την είχαν, εμφανίζεται τώρα χρηματοδοτικός ορίζοντας 10ετίας με 1 δισ. ευρώ επιπλέον και εμπλοκή ελεύθερων επαγγελματιών του ιατρικού, παραϊατρικού και νοσηλευτικού κλάδου, χωρίς να αμφισβητείται το καταρρέον οικοδόμημα.
Ακόμα και η αναμενόμενη πολεμική υπερσυντηρητικών και θρησκευτικών κύκλων είναι τελικώς υποβοηθητική, αφού θα δώσει στη Δεξιά τη δυνατότητα να διαχωριστεί από την ανερχόμενη Ακροδεξιά, συσπειρώνοντας ευρύτερες δημοκρατικές εκφάνσεις υπέρ σύγχρονων κοινωνικών αιτημάτων. Εν ολίγοις, ως ανάχωμα του φασιστικά ριζοσπαστικοποιημένου εαυτού της, που γέννησαν τα ιδεολογικά και πολιτικά της αδιέξοδα, η Δεξιά πλασάρει τον «πεφωτισμένο εικονοκλάστη» εαυτό της. Έτσι η πολιτική σύγκρουση μπορεί να διεξαχθεί μεταξύ καλής και κακής Δεξιάς, περιθωριοποιώντας την Αριστερά που βλέπει ζητήματα που η ίδια κατ’ αρχήν έθετε, να υλοποιούνται από τον ιδεολογικό της αντίπαλο.
Η γαλλική Δεξιά προσέθεσε την οικοκτονία και την ελευθερία της άμβλωσης στο Σύνταγμα της χώρας, οικειοποιούμενη οικολογικές και φεμινιστικές προτεραιότητες, με τους δικούς της αμετάθετους νεοφιλελεύθερους όρους. Το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα ενθαρρύνει αντίστοιχες στρατηγικές κινήσεις παντού, ενόψει ευρωεκλογών. Ας μη μείνει το πρόσωπο του Χαβιέ Μπαρδέμ («Η θάλασσα μέσα μου»), της Ιζαμπέλ Ιπέρ (« Η ωραία κοιμωμένη») και των ηρώων της Βαλερία Γκολίνο ως μόνη αριστερή παρακαταθήκη του δικαιώματος στο αξιοπρεπές τέλος, ενόσω η Δεξιά θα (καμώνεται πως) σώζει τη Δημοκρατία.
Όλγα Αθανίτη
