Αυτά τα Χριστούγεννα έρχονται παγωμένα. Η φτώχεια που απλώνεται σε όλη την Ευρώπη δεν αφαιρεί μόνο δυνατότητες εορταστικής ξεγνοιασιάς αλλά και τα τελευταία ψήγματα αλληλεγγύης απέναντι σε όσους της ζητούν καταφύγιο.
Λίγο πριν αρχίσουν τις διακοπές τους, τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Κομισιόν κατέληξαν στο προσχέδιο της πολυαναμενόμενης Συμφωνίας για τη Μετανάστευση και το Άσυλο, που θα έρθει προς επικύρωση από τους ευρωβουλευτές και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τη νέα χρονιά, ώστε οι ευρωεκλογές του Ιουνίου να γίνουν χωρίς επικίνδυνες εκκρεμότητες.
«Περήφανη» για το αποτέλεσμα, δηλώνει η Επίτροπος για τη Μετανάστευση Ίλβα Γιόχανσον, προφανώς επειδή η Συμφωνία λύνει τα χέρια των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, νομιμοποιώντας ότι ήδη γινόταν σιωπηρά – μπορούν επισήμως να κονιορτοποιούν τις ελπίδες των κατατρεγμένων για ασφαλέστερη ζωή, αν όχι να αφαιρούν αβασάνιστα αυτήν που ήδη ζουν.
Οι 5 βασικοί πυλώνες του κειμένου προβλέπουν την άμεση εξέταση εθνότητας, χώρας προέλευσης, ηλικίας, υγείας και δακτυλικών αποτυπωμάτων κάθε αιτούντος άσυλο, πριν πατήσει ευρωπαϊκό έδαφος. Ακολουθεί η άμεση αποθήκευση των στοιχείων σε βάση δεδομένων, σύμφωνα με το νέο κανονισμό της Eurodac. Αν η πρώτη εντύπωση δεν ικανοποιεί, ο άνθρωπος ξαποστέλνεται πακέτο. Για τους υπόλοιπους, το πρώτο βήμα εξέτασης του αιτήματος γίνεται γρήγορα -υπερβολικά γρήγορα για να θεωρηθεί αξιόπιστο- στη συνοριακή γραμμή. Το δεύτερο βήμα μπορεί να πάρει αρκετούς μήνες. Δεν βιάζεται άλλωστε η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Οι εξεταζόμενοι, έγκλειστοι σε συνοριακά στρατόπεδα, δεν ταράζουν την ηρεμία των πολιτών.
Ο Κανονισμός Διαχείρισης Ασύλου και Μετανάστευσης (AMMR)προβλέπει την «υποχρεωτική αλληλεγγύη» στις χώρες-μέλη της ΕΕ που αποτελούν τα εξωτερικά της σύνορα, σε περίπτωση «μεγάλης πίεσης» από τις μεταναστευτικές/προσφυγικές ροές. Πότε θεωρείται ότι υπάρχει όντως πίεση, επαφίεται στη δημιουργική ερμηνεία των διακρατικών ισορροπιών. Στο κάτω-κάτω, δεν είναι υποχρεωτική η κατανομή των πληθυσμών με βάση τις δυνατότητες κάθε χώρας-μέλους. Μπορούν ωραιότατα να πληρώσουν για όσους αρνούνται να δεχτούν, με το κατά κεφαλή συμφωνημένο ποσό. Έτσι πάλι θα μπορούν να διαχωριστούν οι φτωχότεροι από τους πλουσιότερους εταίρους. Οι πλούσιοι πληρώνουν τον κεφαλικό φόρο κι έχουν το κεφάλι τους ήσυχο. Οι φτωχοί ακολουθούν το πολυπολιτισμικό τους μέλλον.
Ο εγκλεισμός στα συνοριακά στρατόπεδα, για όσο διάστημα διαρκεί η εξέταση της αίτησης ασύλου, είναι η θετική προοπτική. Η άλλη, προβλέπει την επ’ αόριστον κράτηση, σύμφωνα με τον Κανονισμό Διαχείρισης Κρίσεων, αν οι ροές θεωρηθούν υπερβολικές, αν υπάρξει νέα υγειονομική αστάθεια, αν οι συνθήκες το απαιτούν (πολεμικές αναζωπυρώσεις, τρομοκρατικές επιθέσεις), αν οτιδήποτε τροφοδοτήσει τα ξενόφοβα και ρατσιστικά ανακλαστικά των ψηφοφόρων.
Αν όλα αυτά δεν αρκούν, υπάρχει και η επαναβεβαίωση του ήδη δεδομένου: η διαχείριση της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων αποτελεί βασική προτεραιότητα, όπως δεν κουράζεται να τονίζει η κυρία Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Ας αφήσουμε λοιπόν τη Frontex να κάνει τη δουλειά της, προικίζοντας την αναλόγως.
Η απελπισία σου, ασφάλεια μου
Τίποτα απ’ αυτά δεν είναι υπέρ των ανέστιων ανθρώπων, ξεκαθαρίζει η Διεθνής Αμνηστία και 15 διεθνείς ΜΚΟ. Τα ευρωπαϊκά κράτη θα πληρώνουν για φράχτες και φυλακές αντί για υποδομές βοήθειας και στήριξης, στα σύνορα θα συσσωρεύονται όλο και περισσότεροι κρατούμενοι, η απόρριψη των αιτήσεων ασύλου γίνεται πολύ ευκολότερη, η αδιαφορία για την ανθρώπινη ζωή κανονικότητα. Στήριξη στις χώρες εισόδου ουσιαστικά δεν υπάρχει και φυσικά ούτε λέξη για νόμιμες και ασφαλείς χερσαίες και θαλάσσιες διόδους. Η Ευρώπη είναι πλέον μια περίκλειστη, εχθρική ήπειρος και η επίκληση της ενοχλητικής πραγματικότητας, ότι δηλαδή οι άνθρωποι – θύματα πολέμων, βίας, ακραίας φτώχειας, κλιματικών καταστροφών είναι αποτέλεσμα των δικών της γεωπολιτικών και οικονομικών επιλογών, δεν έχει νόημα.
Η προσέγγιση ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς και ακροδεξιάς -με τη δεύτερη να δίνει τον τόνο του μείγματος- χτίζει το τείχος της Μεσογείου, που γύρω του πνίγηκαν 28 χιλιάδες άνθρωποι τα τελευταία 9 χρόνια. Δύσκολο να αγνοηθεί το αίμα που στάζουν τα χέρια της ευρωπαϊκής ελίτ. Το λευκαντικό περιγράφεται από τον Μαργαρίτη Σχοινά: Βασικό στοιχείο της νέας ευρωπαϊκής στρατηγικής, η «βελτίωση των σχέσεων συνεργασίας με τις χώρες καταγωγής». Στη μη διπλωματική γλώσσα, αυτό σημαίνει ότι η ΕΕ πληρώνει ποικιλοτρόπως αυταρχικά αφρικάνικα καθεστώτα για να εμποδίζουν κόσμο από την υποσαχάρια ζώνη να φτάσει στην Ευρώπη. Με όποιον τρόπο ευκολύνονται. Παράδειγμα η ακροδεξιά ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι που με τον ολλανδό ομόλογο της έκλεισαν συμφωνία με την Τυνησία, ενώ αντίστοιχη υπάρχει ήδη με τη Λιβύη. Χαρακτηριστικός και ο αέρας με τον οποίο ο Ταγίπ Ερντογάν χειρίζεται τις υποθέσεις του με τη Δύση που τον αντιπαθεί μεν, τον έχει ανάγκη δε, ως στρόφιγγα ασφαλείας στα εκατομμύρια των ξεριζωμένων της Μέσης Ανατολής.
Γκρίζος ο ευρωπαϊκός ουρανός
Οι επερχόμενες ευρωεκλογές θα γίνουν κάτω από ουρανό γκρίζο, σχεδόν μαύρο. Γιατί αν οι ρατσιστικές πολιτικές του Όρμπαν κάποτε προκαλούσαν αποτροπιασμό, σήμερα θεωρούνται πρωτοπόρες, κι ας είναι πονοκέφαλος η άρνηση της Ουγγαρίας να συμμετάσχει στο λεγόμενο μηχανισμό αλληλεγγύης. Η συνεχής ανατροφοδότηση της ξενοφοβίας που γεννάει η ανεργία, η φτώχεια και ο κοινωνικός αυτοματισμός αλλάζει εντελώς το προφίλ του εκλογικού σώματος. Η περί δημοκρατίας και ανθρώπινων δικαιωμάτων ρητορική πάει περίπατο, μπροστά στην ανάγκη εκμαυλισμού των ψηφοφόρων που εθίζονται πλέον στη βολική λύση του εξωτερικού κινδύνου, ξεχνώντας την ταξική σύγκρουση. Από τη Φιλανδία που έκλεισε τα σύνορα της με τη Ρωσία, τουλάχιστον ως τον Φεβρουάριο, θεωρώντας την παρουσία 900 αιτούντων άσυλο όπλο υβριδικού πολέμου, την Ιρλανδία που συγκλονίστηκε από ταραχές ακροδεξιών ομάδων με πρόφαση την αδιευκρίνιστης προέλευσης επίθεση με μαχαίρι εναντίον παιδιών, τον αντιισλαμιστή νικητή των εκλογών στην Ολλανδία, μέχρι την προσπάθεια της Ιταλίας να χτίσει στρατόπεδα προσφύγων στην Αλβανία, σχέδιο που απέκρουσε το αλβανικό Συνταγματικό Δικαστήριο, δημιουργείται μια νέα δυστοπική συνθήκη. Για πρώτη φορά στη Γερμανία, τη μόνη ευρωπαϊκή χώρα που επισήμως χρηματοδοτεί την έρευνα και διάσωση προσφύγων, κατατίθεται σχέδιο νόμου υπέρ της ποινικής δίωξης ΜΚΟ και εθελοντών για θαλάσσιες διασώσεις και παροχή τροφής ή ρουχισμού, ως «πράξεις διευκόλυνσης παράνομης εισόδου στην ΕΕ», ενώ ο βρετανός υπουργός Μετανάστευσης παραιτήθηκε όταν δημοσιοποιήθηκε πρόταση του πρωθυπουργού Σούνακ για μεταφορά μεταναστών στη Ρουάντα.
Όταν οι αθέατοι γίνονται ανύπαρκτοι
Η εκπνοή του χρόνου βρίσκει τους «χωρίς χαρτιά» της Γαλλίας χωρίς περίθαλψη. Ολόφρεσκος ο νόμος που ψηφίστηκε με 349 ψήφους έναντι 186 και σημαντικού ποσοστού αποχής προεδρικών βουλευτών, οδήγησε σε παραίτηση τον υπουργό Υγείας, Ορελιέν Ρουσό και θεωρήθηκε ιδεολογική νίκη της Μαρίν Λεπέν. Πλέον, οι εργαζόμενοι μετανάστες έχουν πρόσβαση στο δημόσιο σύστημα υγείας μετά από 2,5 χρόνια δουλειάς, οι άνεργοι περιμένουν 5 χρόνια. Όλοι χάνουν τα κοινωνικά επιδόματα που παρείχαν αυτοδιοικητικές δομές και ταμεία. Αριστεροί δήμαρχοι, σύμβουλοι και συνδικάτα κινητοποιούνται και καλούν σε πολιτική ανυπακοή ώστε να μην προχωρήσει η εφαρμογή του, αρνούμενοι την παγίδα της καυασκευασμένης σύγκρουσης μεταξύ της ήδη τραυματισμένης εργατικής τάξης και των ακόμα περισσότερο ευάλωτων, διεκδικώντας ίσα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα για όλους. Ωστόσο το περί «σύγκρουσης πολιτισμών» αφήγημα του Εμμανουέλ Μακρόν έχει δέσει καρπούς.
Η κόλαση μας είμαστε εμείς, η κόλαση μας είναι οι άλλοι; Συμπέρασμα δεν υπήρξε στη διαφωνία Καμί-Σαρτρ. Το σίγουρο είναι πως η φωτιά που θεριεύει καταπίνοντας τους αδύναμους, στο τέλος θα μας κάψει όλους.
Όλγα Αθανίτη
