Στις αρχές της δεκαετίας του 1950, ένα ερώτημα κυριαρχούσε στις ΗΠΑ: «Ποιος έχασε την Κίνα;» Με άλλα λόγια, για ποιο λόγο η κυβέρνηση Τρούμαν άφησε το εθνικιστικό καθεστώς του Τσαγκ Κάι Σεκ αβοήθητο απέναντι στις προελαύνουσες στρατιές του Μάο Τσε Τουνγκ.
Με την τροπή που έχουν πάρει οι εξελίξεις, σε ένα όχι πολύ μακρινό μέλλον είναι βέβαιο ότι στην Ουάσινγκτον θα κυριαρχεί το ερώτημα «Ποιος έχασε τη Μέση Ανατολή;». Αν βέβαια η εσωτερική αποσταθεροποίηση στις ΗΠΑ, έπειτα από έναν χρόνο σκληρής μονομαχίας Μπάιντεν και Τραμπ, αφήνει περιθώριο προβληματισμού για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Η εν εξελίξει σύγκρουση στη Γάζα αλλά και η διάχυσή της στην Υεμένη και στην Ερυθρά Θάλασσα επιβεβαιώνουν την αποδόμηση των συμμαχιών που με τόσο κόπο είχε οικοδομήσει η Ουάσινγκτον.
Η εργαλειοποίηση των ανταρτών Χούθι στην Υεμένη από το Ιράν με στόχο την απειλή συνολικής ανάφλεξης στην Ερυθρά Θάλασσα είναι ένας ελιγμός αντιπερισπασμού που καθιστά απαγορευτικό το κόστος μιας ενδεχόμενης απόφασης του Νετανιάχου να ανοίξει δεύτερο μέτωπο στον Νότιο Λίβανο που ελέγχεται από τη φιλοϊρανική Χεζμπολάχ.
Στο ερώτημα πώς εξηγείται η άνεση με την οποία το Ιράν στήριξε την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ και σήμερα τις πυραυλικές επιθέσεις των Χούθι σε δυτικούς στόχους στην Ερυθρά Θάλασσα, η απάντηση είναι αυτονόητη.
Στη Μέση Ανατολή δεν υπάρχει πλέον η συμμαχία Σαουδικής Αραβίας – Αιγύπτου – Εμιράτων που με τη στήριξη των ΗΠΑ και του Ισραήλ είχε ως στρατηγική προτεραιότητα την ανάσχεση της επιρροής και της εμβέλειας του Ιράν στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Μέχρι πριν από δύο χρόνια ήταν κοινό μυστικό ότι, στην περίπτωση που το Ισραήλ θα αποφάσιζε να βομβαρδίσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, υπήρχε πράσινο φως από τη Σαουδική Αραβία. Σήμερα το Ισραήλ έχει στρατιωτική παρουσία στο Αζερμπαϊτζάν, που συνορεύει με το Ιράν, μια κίνηση που το απεξαρτά από το πράσινο φως του Ριάντ.
Το άδοξο τέλος της στρατηγικής συμμαχίας ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας ήταν ορατό από τη στιγμή που το Ριάντ απέρριψε την πίεση των ΗΠΑ για αύξηση της εξόρυξης πετρελαίου με στόχο να μειωθεί η τιμή και να πιεστεί η Ρωσία του Πούτιν.
Το διαζύγιο ζωτικών συμφερόντων ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας οριστικοποιήθηκε όταν στις αρχές του καλοκαιριού με μεσολάβηση της Κίνας αποκαταστάθηκαν οι διπλωματικές σχέσεις της Τεχεράνης με το Ριάντ. Πανηγυρική επιβεβαίωση των παραπάνω αποτέλεσε η κοινή σύνοδος κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου και των Ισλαμικών Χωρών με τη συμμετοχή του Ιράν, της Συρίας και της Τουρκίας.
Σε μια ύστατη προσπάθεια περιορισμού ζημιών οι ΗΠΑ άρχισαν να προωθούν εσπευσμένα μια διμερή συμμαχία Ισραήλ – Σαουδικής Αραβίας υπό την εγγύησή τους, μια προσπάθεια που είχε άδοξο τέλος, όταν η Χαμάς εξαπέλυσε την επίθεση το Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2023. Τη Μέση Ανατολή την έχασε ο Μπαιντέν και οι συνεργάτες του που δεν μπόρεσαν να προβλέψουν την προσέγγιση των δύο μέχρι πρόσφατα μεγάλων αντιπάλων, της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν.
Η μεσολάβηση της Κίνας, το πρόσφατο ταξίδι του Πούτιν στο Ριάντ και η επιστροφή του Ασαντ στον Αραβικό Σύνδεσμο σκιαγραφούν τις νέες περιφερειακές ισορροπίες.
Γιώργος Καπόπουλος
