Με το μακελειό στην Παλαιστίνη να συνεχίζεται ανελέητα, το Ισραήλ βαδίζει χωρίς σχέδιο για τη Γάζα μετά την Χαμάς. Η εκδίωξη δύο εκατομμυρίων Παλαιστινίων στην έρημο του Σινά θα εξέθετε την Αίγυπτο στον κίνδυνο της αποσταθεροποίησης. Αν, εναλλακτικά, επιλεγεί η κατοχή τμήματος της Λωρίδας της Γάζας επ’ αόριστο, το Ισραήλ θα καθηλώσει εκεί σημαντικές δυνάμεις με αβέβαια αποτελέσματα. Την ίδια ώρα, στη Δυτική Όχθη η επιδίωξη των ακροδεξιών εποίκων να εκδιώξουν με τη βία τρία εκατομμύρια Παλαιστίνιους στην Ιορδανία μετρά μέχρι στιγμής πάνω από εκατό αθώα θύματα.
Παραβαίνοντας ένα βασικό αξίωμα της στρατιωτικής εμπλοκής, το Ισραήλ μπήκε στον πόλεμο χωρίς να έχει σχεδιάσει τρόπο εξόδου. Είναι κομμάτι αυτό μιας προσχεδιασμένης παγίδευσης του Ισραήλ και της Δύσης από την Χαμάς με την τρομοκρατική επίθεση; Το χτύπημα της 7ης Οκτωβρίου αποσκοπούσε στην υπεραντίδραση του Ισραήλ σε βαθμό αυτοπαγίδευσης;
Η Χαμάς έδρασε έχοντας σταθμίσει τα νέα γεωπολιτικά δεδομένα που προκύπτουν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, την αποδυνάμωση της ΕΕ, το «άνοιγμα» των ΗΠΑ στον Ειρηνικό, τον αυξημένο ρόλο της Ρωσίας, της Κίνας και, κυρίως, του Ιράν, στη Μέση Ανατολή. Πρώτος στόχος, να ματαιωθεί η επιδίωξη των ΗΠΑ εξομάλυνσης των σχέσεων Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας χωρίς προηγουμένως να έχει επιλυθεί το Παλαιστινιακό. Δεύτερος, να ακολουθήσει η σύσφιξη των σχέσεων του Ιράν με τη Σαουδική Αραβία, με ό,τι προβληματικό θα μπορούσε να σημαίνει αυτό για επιρροή της Δύσης στην ευρύτερη περιοχή.
Υπό το κράτος των συνεπειών της παταγώδους αποτυχίας στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Συρία, και μπροστά, τώρα, στο ουκρανικό αδιέξοδο, στις Ηνωμένες Πολιτείες πυκνώνουν οι προβληματισμοί για την κατάληξη της μεσανατολικής κρίσης,
Η μεταψυχροπολεμική τάξη πραγμάτων κλονίζεται, μεταλλάσσεται, με τις ΗΠΑ να έχουν επικεντρωθεί ταυτόχρονα σε τρία ανοιχτά μέτωπα στον γεωπολιτικό χάρτη: τον μακρόσυρτο πόλεμο στην Ουκρανία, την επισφαλή εκκρεμότητα στη Σινική Θάλασσα, με επίκεντρο την Ταϊβάν –και τη συνένωσή της με την Κίνα, όπως επιδιώκει το Πεκίνο, δηλώνοντας έτοιμο να πολεμήσει για αυτό– και την πολεμική κρίση στη Μέση Ανατολή.
Παρά τις διαβεβαιώσεις του αμερικανού προέδρου περί του αντιθέτου, έγκυροι διεθνείς παρατηρητές έχουν σοβαρές αμφιβολίες αν οι ΗΠΑ μπορούν να αντεπεξέλθουν σε δύο ανοιχτές συρράξεις και να αποτρέψουν μια τρίτη, στη Σινική Θάλασσα αυτή. Θυμούνται ότι το 2003, όταν, με ανοιχτό το μέτωπο του πολέμου στο Αφγανιστάν, η Αμερική του Τζ. Μπους τζούνιορ ετοιμαζόταν να εισβάλει στο Ιράκ, ο σύμβουλος του προέδρου Κάρτερ, Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι προειδοποιούσε τη χώρα του «να μην απλώνει τα πόδια της έξω απ’ το πάπλωμα». Δεν εισακούστηκε, με αποτέλεσμα οι ΗΠΑ να έχουν σήμερα απωλέσει κάθε επιρροή στις χώρες αυτές. Η εσχάτη αιτία κατάρρευσης μιας αυτοκρατορίας, έχει πει ο άγγλος ιστορικός και φιλόσοφος της ιστορίας, Άρνολντ Τόινμπι, «είναι η άσκηση αυτοκαταστροφικής πολιτικής».
Οι ΗΠΑ είχαν ξεκινήσει να πράττουν λάθος αρκετά νωρίτερα. Ακύρωσαν τη διεθνή αξιοπιστία της Ευρώπης εμπλέκοντάς την στην βάναυση διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, καθιστώντας την, ακολούθως, συνεργό στην αθέτηση των συμφωνιών του Μινσκ για την αυτονομία της ρωσόφωνης ανατολικής Ουκρανίας, στην επέκταση του ΝΑΤΟ ανατολικά του Δούναβη, και τώρα εμπλέκοντάς την στον πόλεμο «δι’ αντιπροσώπου» στην Ουκρανία και στον ατελεύτητο –και ατελέσφορο— «χορό» των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Τελικό άθροισμα; Ισχυροποίηση του καθεστώτος Πούτιν συν ενδυνάμωση των σχέσεων Μόσχας – Πεκίνου.
Ο κόσμος οδεύει προς την παγίωση δύο μπλοκ. Τα περιέγραψε αδρά ο Τζο Μπάιντεν. «Η Χαμάς και ο Πούτιν αντιπροσωπεύουν διαφορετικές απειλές, αλλά έχουν κάτι κοινό: θέλουν και οι δύο να αφανίσουν μια γειτονική δημοκρατία», είπε στο διάγγελμα του από τον Λευκό Οίκο αμερικανός πρόεδρος στις 20 Οκτωβρίου. «Όταν οι τρομοκράτες και οι δικτάτορες δεν πληρώνουν το τίμημα [προκαλούν] κι άλλο χάος και θάνατο και καταστροφή», πρόσθεσε. Και κατέληξε λέγοντας: «Ο ηγετικός ρόλος της Αμερικής είναι αυτό που κρατάει τον κόσμο στη θέση του».
Με άλλα λόγια, «αμερικανική ελίτ συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί πλέον να προσδοκά ότι θα κυριαρχήσει σε ολόκληρο τον μεταψυχροπολεμικό κόσμο και κάνει μια στρατηγική υποχώρηση. Αντί να επιδιώκουν την κυριαρχία σε οικονομικό επίπεδο μέσω μιας οικουμενικής αγοραίας τάξης πραγμάτων [παγκοσμιοποίηση] οι Ηνωμένες Πολιτείες αναδιπλώνονται σε αυτό που οι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι ονομάζουν “παρεοκρατικό καπιταλισμό” ή “καπιταλισμό των κολλητών”, ο οποίος οχυρώνεται σε έναν υπο-παγκόσμιο κύκλο φιλικών χωρών».1
Υπάρχει μια «παράπλευρη απώλεια» εδώ, αποτέλεσμα της σύμμειξης όλων των παραπάνω. Είναι το φαινόμενο πολλά ιστορικά κόμματα στον δυτικό κόσμο, κόμματα με αναφορά στην Αριστερά, όπως, π.χ., οι Πράσινοι ή και οι Σοσιαλδημοκράτες στη Γερμανία, να σύρονται πίσω από τη λογική του επικυρίαρχου. Να έχουν αποκοπεί από τη λαϊκή βάση και τις ιδεολογικές καταβολές τους ως αποτέλεσμα του ότι η οικονομική ελίτ των χωρών τους, δραστήρια κινούμενη στο πολιτικό παρασκήνιο, διαπλέκεται με τον «καπιταλισμό των κολλητών», με συνέπεια τα κόμματα αυτά να έχουν χάσει τους διαύλους επικοινωνίας με ένα σημαντικό κομμάτι της κοινής γνώμης των χωρών τους, με τον κόσμο που εξεγείρεται για τα αθώα θύματα της «εθνοκάθαρσης» στην Παλαιστίνη.
Σε αναζήτηση ιδεολογικής ταυτότητας και πολιτικής πλεύσης, ο ΣΥΡΙΖΑ αντιδρά στην πρόκληση των καιρών αμήχανα. Την Κυριακή στην Αθήνα, μέσα στο πλήθος των χιλιάδων λαού, της νεολαίας, των κομμάτων και των κινήσεων της Αριστεράς στην αντιπολεμική πορεία προς τις πρεσβείες των ΗΠΑ και του Ισραήλ, η παρουσία του δεν είχε την υπογραφή της ηγεσίας. Μέλη και στελέχη του κόμματος, κάποια από τα οποία τελούν υπό την απειλή της διαγραφής, συμμετείχαν στη διαδήλωση κάτω από ένα πανό που είχε την υπογραφή «Αλληλεγγύη για Όλους».
Σημείωση:
1. Γκόραν Θέρμπορν: «Το καπιταλιστικό κράτος και το διαφαινόμενο τέλος της δυτικής παγκόσμιας κυριαρχίας» (μέρος β΄), Η Εποχή, φύλλο 22 Οκτ. 2023.
Κωστής Γιούργος
