Ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός είναι μια διαδικασία συμμετοχικής δημοκρατίας, η οποία εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Πόρτο Αλέγκρε της Βραζιλίας από το εργατικό κόμμα του Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα. Η ουσιαστική διαφορά από άλλες διαδικασίες συμμετοχής και διαβούλευσης είναι ότι οι πολίτες συμμετέχουν άμεσα και αποφασίζουν για την κατανομή ενός μέρους του προϋπολογισμού σε επίπεδο γειτονιάς, δήμου, περιφέρειας ή και σε εθνικό επίπεδο. Οι πολίτες γνωρίζουν καλύτερα τις ανάγκες και τα προβλήματα της περιοχής τους και σε συνεργασία με τις τοπικές Αρχές παράγουν καλύτερα αποτελέσματα για την ποιότητα ζωής.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός έχει εξαπλωθεί σε μεγάλο βαθμό. Το Παρίσι εφαρμόζει τον Συμμετοχικό Προϋπολογισμό από το 2014, ενώ το 2015 δημιούργησε και την ψηφιακή πλατφόρμα για τον Συμμετοχικό Προϋπολογισμό επιφέροντας σημαντική αύξηση της συμμετοχής. Στο Παρίσι οι πολίτες μπορούν να συμμετέχουν στη διαδικασία του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού σε ετήσια βάση για έργα που αφορούν την περιοχή τους αλλά και για έργα που αφορούν το σύνολο της πόλης. Ο δήμος διαθέτει το 5% του προϋπολογισμού του για τη διαδικασία του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού και η δήμαρχος Αν Ινταλγκό δηλώνει την πρόθεσή της να αυξήσει το ποσοστό στο 25% για την ενίσχυση της διαδικασίας.
Ας μιλήσουμε, όμως, για την ίδια τη διαδικασία. Όλοι οι πολίτες μπορούν να υποβάλλουν τις προτάσεις τους και να συμμετέχουν στην ψηφοφορία. Η υποβολή των προτάσεων γίνεται μέσω της ιστοσελίδας του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού ατομικά ή συλλογικά. Οι πολίτες μπορούν να προτείνουν τις ιδέες τους για έργα που ανήκουν στο πεδίο αρμοδιοτήτων του δήμου και αφορούν προτάσεις σχετικές με το περιβάλλον, τον πολιτισμό, την οικονομία και την απασχόληση, την εκπαίδευση και τη νεολαία, την πρόληψη και την ασφάλεια, την καθαριότητα, την υγεία, την αλληλεγγύη και την κοινωνική συνοχή. Οι προτάσεις στη συνέχεια αξιολογούνται από τον δήμο με βάση συγκεκριμένα κριτήρια και όσες πληρούν τις προϋποθέσεις τίθενται σε ψηφοφορία. Η μη αποδοχή ενός έργου αιτιολογείται ανοιχτά και δημόσια στη σελίδα του έργου πριν από την έναρξη της ψηφοφορίας. Τα έργα προς υλοποίηση υποβάλλονται για έγκριση είτε στον/στη δήμαρχο του κάθε διαμερίσματος είτε στον/στη δήμαρχο του Παρισιού. Στο επόμενο στάδιο, τα έργα που έχουν εγκριθεί τίθενται σε ψηφοφορία. Η ψηφοφορία είναι δυνατή είτε μέσω της πλατφόρμας του δήμου για τον Συμμετοχικό Προϋπολογισμό είτε με κάλπες που στήνονται σε διάφορα σημεία σε ολόκληρη την πόλη. Μετά την ψηφοφορία, το Συμβούλιο του Παρισιού κατά την ψήφιση του προϋπολογισμού εγκρίνει τη χρηματοδότηση των έργων. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η δυνατότητα ενημέρωσης και παρακολούθησης της πορείας υλοποίησης του κάθε έργου. Όλοι οι πολίτες έχουν πρόσβαση στις σχετικές πληροφορίες μέσω της ιστοσελίδας του δήμου, αλλά και μέσω της σελίδας του facebook για τον Συμμετοχικό Προϋπολογισμό στο Παρίσι.
Στην Ελλάδα, το πρόγραμμα του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού είναι σε αρχικό στάδιο και έχει εφαρμοστεί σε έναν μικρό αριθμό δήμων και περιφερειών στο σύνολο της χώρας. Η διαδικασία του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού δεν είναι η ίδια στο Παρίσι και στην Ελλάδα ή στις διάφορες πόλεις, αλλά εξαρτάται από την πολιτική βούληση, το θεσμικό πλαίσιο και τη δυνατότητα χρηματοδότησης της διαδικασίας. Ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός αποτελεί συγχρόνως και ένα εργαλείο σπουδαίας παιδευτικής σημασίας για τους πολίτες, διότι κατανοούν καλύτερα τη διαδικασία υλοποίησης των δημόσιων πολιτικών.
* Η Γεωργία Αργυρίου είναι υποψήφια διδάκτορας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
