Η ιστορία του αρχηγού των μυστικών υπηρεσιών Αναστάσιο Ράδο, με το παρατσούκλι «Τονγκολέλε», και του επιθεωρητή Ντολόρες Μοράλες είναι μια ζοφερή, αστεία, σουρεαλιστική αφήγηση των θλιβερών γεγονότων της άνοιξης του 2018, όταν ξέσπασαν φοιτητικές διαμαρτυρίες στη Μανάγουα και σε άλλες πόλεις σε όλη τη Νικαράγουα
«[…] κάθε φορά που πήγαινε στο μπάνιο επέστρεφε χορεύοντας γυμνή κουμπιόνες των Sonora Dinamita και προσπαθούσε να τον κάνει να σηκωθεί από το κρεβάτι, γυμνός κι αυτός, για να χορέψει μαζί της, ακριβή στα πίτουρα και φτηνή στ’ αλεύρι, πώς γινόταν αυτό; Είναι γνωστό όμως ότι, παρά το παρατσούκλι του –από την Τονγκολέλε, τη θεά πάνθηρα, τη χορεύτρια με το λευκό τσουλούφι, όπως το δικό του–, εκείνος δεν ήξερε να χορεύει. Τα πόδια του ήταν μολύβι, καλύτερη κίνηση είχε ένα σκουπόξυλο: α πα πα, μαμίτα, εγώ δεν χορεύω ντυμένος, θα χορέψω γυμνός;»
Ο Νικαραγουανός Σέρχιο Ραμίρες δεν είναι άλλος ένας πολύ καλός συγγραφέας σε αυτό που γενικώς ονομάζουμε ισπανόφωνη λογοτεχνία. Είναι ίσως ένας από τους εναπομείναντες διανοούμενούς της που σφράγισαν με τη ζωή και το έργο τους τη χώρα τους. Είναι σημαντικό, πριν μιλήσουμε για το τελευταίο βιβλίο του «Ο Τονγκολέλε δεν ήξερε να χορεύει», που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ικαρος σε μετάφραση της έμπειρης Μαρίας Παλαιολόγου, να κάνουμε μια σύντομη εξιστόρηση του πολυτάραχου βίου του: γεννήθηκε το 1942 στην κοινότητα Μασατέπε του δημοτικού διαμερίσματος της Μασάγια, στη Νικαράγουα. Το 1963 εξέδωσε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο «Cuentos» και το επόμενο έτος πήρε το πτυχίο της Νομικής Σχολής. Το 1964 παντρεύτηκε και το ζευγάρι μετανάστευσε στην Κόστα Ρίκα ώς το 1973. Τα επόμενα δύο έτη διέμειναν στο Βερολίνο χάρη σε μια υποτροφία DAAD και κατόπιν επέστρεψαν στην Κόστα Ρίκα έως το 1977. Ελαβε ενεργά μέρος στην αντίσταση εναντίον του δικτάτορα Σομόσα και μετά τον θρίαμβο της επανάστασης των Σαντινίστας και την άνοδό τους στην εξουσία, και αφού θήτευσε σε διάφορες θέσεις, εξελέγη το 1984 αντιπρόεδρος της χώρας, δίπλα στον πρόεδρο Ντανιέλ Ορτέγα. Γίνεται παγκοσμίως γνωστός το 1998, όταν κερδίζει το βραβείο Alfaguara. Εξακολουθεί να γράφει σε πάμπολλα περιοδικά και εφημερίδες του ισπανόφωνου κόσμου και να εκδίδει τα μυθιστορήματα και τα δοκίμιά του. Δημοκράτης και μεταρρυθμιστής, γίνεται σύντομα ανεπιθύμητος στο κόμμα. Το 2017 κερδίζει το βραβείο Cervantes. Το 2021 κατηγορείται για ξέπλυμα χρήματος και υποκίνηση μίσους, και εκδίδεται ένταλμα για τη σύλληψή του, καταφέρνει όμως να φτάσει στην Ισπανία, όπου ζει μέχρι σήμερα με ισπανική υπηκοότητα. Στις 15 Φεβρουαρίου του 2023 το καθεστώς του Ορτέγα του αφαίρεσε την ιθαγένεια.
Ο «ανεπιθύμητος» πολιτικός και συγγραφέας στα εβδομήντα εννέα του χρόνια χάνει ό,τι τον καθόρισε υπαρξιακά, την πατρίδα του. Τον συνάντησα πριν από λίγο καιρό στην Ελλάδα. Ηταν έκδηλη η νοσταλγία του ανθρώπου που ξέρει πως μπορεί να μην ξαναδεί τους ανθρώπους του, το σπίτι των παιδικών του χρόνων, τους δρόμους που περπάτησε και τον ουρανό που τον σκέπαζε. Μου εξηγεί όμως πως δεν παύει ποτέ να αγωνίζεται, εξήντα χρόνια γράφει μυθιστορήματα και ιστορικά δοκίμια, εξήντα χρόνια γράφει και αφηγείται την τραγική και παράλογη ιστορία της όμορφης πατρίδας του. Η ιστορία του αρχηγού των μυστικών υπηρεσιών Αναστάσιο Ράδο, με το παρατσούκλι «Τονγκολέλε», και του επιθεωρητή Ντολόρες Μοράλες είναι μια ζοφερή, αστεία, σουρεαλιστική αφήγηση των θλιβερών γεγονότων της άνοιξης του 2018, όταν ξέσπασαν φοιτητικές διαμαρτυρίες στη Μανάγουα και σε άλλες πόλεις σε όλη τη Νικαράγουα. Ο απολογισμός αφήνει πάνω από 300 νεκρούς από την καταστολή του καθεστώτος Ορτέγα.
Ο Μοράλες, άλτερ έγκο του συγγραφέα, πρωταγωνιστεί και σε άλλα βιβλία του που δεν έχουν μεταφραστεί στη χώρα μας. Τις ταραγμένες εκείνες μέρες των γεγονότων που διαδραματίζεται η πλοκή οδηγείται στην εξορία με τον Σεραφίν τον συνεργάτη του έπειτα από εντολή του Τονγκολέλε. Στη γειτονική Ονδούρα ο λαχειοπώλης «Χρυσός Γάτος» τον διαβεβαιώνει πως με αντίτιμο πέντε χιλιάδες πεσίτος μπορεί να τον ξαναβάλει στη Νικαράγουα, αλλά στον δρόμο της επιστροφής ο οδηγός δολοφονείται. Είναι μοναδικός ο τρόπος που ο Ραμίρεζ «ζωντανεύει» λογοτεχνικά την κίνηση και την ψυχογραφία του Τονγκολέλε. Τον «παρακολουθεί» τόσο στενά, τον παραμονεύει όπως η γάτα το ποντίκι. Εξαιρετικές και οι γυναικείες φιγούρες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της αφήγησης. Μα πάνω από όλους και όλες, η κυρίως ηρωίδα του είναι η Νικαράγουα. Οι μύθοι, η παλιά και πρόσφατη ιστορία της. «Μπορεί όλα αυτά που περιγράφονται να συνθέτουν ένα μυθιστόρημα που φαντάζει ταυτόχρονα εξωτικό και εξωπραγματικό σε σας τους Ευρωπαίους», μου είπε κάποια στιγμή, «αλλά για μας είναι κάτι πολύ αληθινό που σίγουρα δεν είναι καθόλου ευχάριστο στον Ορτέγα, διότι γνωρίζει ότι εμπεριέχει την πραγματικότητα». Το βιβλίο όμως, πέρα από το ιστορικό του υπόβαθρο, είναι ένα εξαιρετικό νουάρ που κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Σέρχιο Ραμίρες, Ο Τονγκολέλε δεν ήξερε να χορεύει, Μετάφραση: Μαρία Παλαιολόγου, Εκδόσεις Ικαρος
Κυριακή Μπεϊόγλου
