Αν κάποιος προσπαθούσε να μάθει για τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μέσω των εορτασμών του το 2023 δεν θα καταλάβαινε και πολλά. Στις 27 Ιανουαρίου, ο διευθυντής του Μουσείου του Άουσβιτς γιόρτασε την επέτειο της απελευθέρωσης του στρατοπέδου χωρίς να προσκαλέσει τους απελευθερωτές. Η Ρωσία αναφέρθηκε στην επίσημη ομιλία, αλλά μόνο για να συγκριθεί το Άουσβιτς με τον πόλεμο στην Ουκρανία –«για ακόμη μία φορά, αθώοι άνθρωποι σκοτώνονται μαζικά στην Ευρώπη». Στις 25 Απριλίου, ο νεοφασίστας πρόεδρος της ιταλικής Γερουσίας Ινιάτσιο Λα Ρούσα επίσης γιόρτασε την απελευθέρωση της χώρας του κατακεραυνώνοντας τη Μόσχα. Επισκεπτόμενος την Πράγα εκείνη την ημέρα, υπέβαλε τα σέβη του στο μνημείο του Γιαν Πάλατς (1) και στη συνέχεια επισκέφθηκε ένα ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. «Μια μικροπρεπής προσπάθεια να βάλει “όλους τους ολοκληρωτισμούς του 20ού αιώνα” στο ίδιο καζάνι, μέσα σε μια νύχτα όπου όλες οι αγελάδες είναι μαύρες, σε σημείο που καταλήγεις να μην βλέπεις καθόλου αγελάδες», σχολίασε η φιλόσοφος και δημοσιογράφος (2).
Πράγματι, ποιος μπορεί να μάθει από αυτές τις τελετές ότι η μεγαλύτερη ήττα που υπέστησαν τα στρατεύματα της Βέρμαχτ ήταν στο Στάλινγκραντ; Ότι έντεκα εκατομμύρια σοβιετικοί στρατιώτες έπεσαν πολεμώντας τη Γερμανία, για να μην αναφέρουμε τα δεκαπέντε εκατομμύρια αμάχων που σκοτώθηκαν; Πριν από εξήντα χρόνια, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζον Κένεντι παραδεχόταν χωρίς καμία δυσκολία ότι «κανένα έθνος στην ιστορία των πολέμων δεν υπέφερε τόσο πολύ όσο η Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου» (3). Κανένας δυτικός ηγέτης δεν τολμούσε σήμερα να κάνει μια τέτοια δήλωση. Με την εισβολή στην Ουκρανία, κάθε αναφορά στη Σοβιετική Ένωση ή τη Ρωσία είναι πλέον απαγορευμένη.
Τον τελευταίο χρόνο, ένα κύμα ιστορικού αναθεωρητισμού σαρώνει τη Γηραιά Ήπειρο. Στην ανατολική Ευρώπη, εκατοντάδες δρόμοι των οποίων τα ονόματα δεν είχαν αλλάξει μετά την πτώση του Τείχους μετονομάστηκαν, αγάλματα αφαιρέθηκαν και κτίρια ισοπεδώθηκαν. Η Λετονία δεν αρκέστηκε στην κατεδάφιση ενός οβελίσκου ύψους ογδόντα μέτρων στη Ρίγα, αφιερωμένου στη νίκη του Κόκκινου Στρατού επί των Ναζί, αλλά συνέταξε ένα κατάλογο εξήντα εννέα άλλων μνημείων τέτοιου τύπου, τα οποία σκοπεύει επίσης να κατεδαφίσει. Ο αντίστοιχος εσθονικός κατάλογος περιλαμβάνει περισσότερα από τετρακόσια μνημεία, ενώ στη Λιθουανία η εκκαθάριση επεκτείνεται σε έργα καλλιτεχνών της χώρας που θεωρούνται ύποπτοι για συμπάθεια προς τον κομμουνισμό (4). Το παρελθόν συγκαταλέγεται ανάμεσα στα θύματα του πολέμου στην Ουκρανία, όπου Ρώσοι μισθοφόροι με τατουάζ σβάστικες ισχυρίζονται ότι διεξάγουν επιχείρηση «αποναζιστικοποίησης». Ο καθένας με τους δικούς του χειρισμούς…
Στη Δύση, η μάχη της μνήμης διεξάγεται στα κοινοβούλια. Στις 28 Μαρτίου, ακολουθώντας τα βήματα των Γερμανών και Ευρωπαίων ομολόγων τους, οι Γάλλοι βουλευτές υιοθέτησαν ψήφισμα, κατόπιν αιτήματος του Κιέβου, με το οποίο αποδίδουν χαρακτήρα «γενοκτονίας» στον ουκρανικό λιμό του 1932-1933. Μια «σημαντική πράξη προκειμένου να διατηρηθεί η υποστήριξη της δυτικής κοινής γνώμης, που είναι καθοριστική για την έκβαση της ένοπλης σύγκρουσης [στην Ουκρανία]», σύμφωνα με τους υποστηρικτές της. Ωστόσο, μεταξύ των ειδικών δεν υπάρχει συναίνεση επί του θέματος, καθώς δεν συμφωνούν ούτε για τον στοχευμένο και εθνοτικό χαρακτήρα αυτού του λιμού ούτε για την εσκεμμένη επιδείνωσή του ούτε και για την έκτασή του. Αλλά όταν πρόκειται για την καταδίκη της Μόσχας, η ιστορία δεν είναι παρά απλώς ένα ακόμη όπλο.
(1) Φοιτητής που αυτοπυρπολήθηκε τον Ιανουάριο του 1969 για να διαμαρτυρηθεί κατά της σοβιετικής κατοχής της Τσεχοσλοβακίας.
(2) Σίντσια Σιούτο Cinzia Sciuto, « La destra che ha paura del 25 aprile», MicroMega, 24 Απριλίου 2023, www.micromega.net.
(3) Ομιλία στο Αμερικανικό Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, 10 Ιουνίου 1963.
(4) Adam J. Sacks, «Equating The Soviet Union With Nazi Germany Is Terrible History», «Jacobin», Νέα Υόρκη, 27 Ιανουαρίου 2023.
Ο Benoît Bréville είναι ο Διευθυντής της «Le Monde diplomatique»
μετάφραση: Βάλια Καϊμάκη
