Τις παραμονές της εισβολής των ΗΠΑ στο Ιράκ, την άνοιξη του 2003, οι Νεοσυντηρητικοί στην Ουάσινγκτον ονειρεύονταν ένα ντόμινο καθεστωτικών ανατροπών στον αραβικό κόσμο -και στον βαθμό που αυτό ήταν αναγκαίο- και επαναχάραξη συνόρων, ώστε να προκύψει μια Νέα Μέση Ανατολή.
Είκοσι χρόνια μετά, η Νέα Μέση Ανατολή είναι εδώ, αλλά ο χάρτης της αιφνιδιάζει, καθώς δεν είναι αυτός που είχαν σχεδιάσει οι Νεοσυντηρητικοί.
Πριν από είκοσι χρόνια, οι ΗΠΑ είχαν ακόμη το κεφάλαιο φερεγγυότητας και αξιοπιστίας που θα στήριζε την εγκαθίδρυση μιας περιφερειακής Pax Americana.
Σήμερα, οι ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή δίνουν την αίσθηση μιας μεγάλης δύναμης σε φάση αποδρομής.
Ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία έχει επί της ουσίας λήξει, με το καθεστώς Ασαντ να έχει ήδη επιστρέψει στον αραβικό σύνδεσμο.
Κινητήριος δύναμη στις συντελούμενες περιφερειακές ανακατατάξεις είναι η προσέγγιση Ιράν – Σαουδικής Αραβίας, έπειτα από μεσολάβηση της Κίνας.
Μια προσέγγιση που έχει ήδη ευεργετικές συνέπειες στη Συρία, στο Ιράκ και την Υεμένη.
Η Σαουδική Αραβία δεν ενέδωσε στις πιέσεις των ΗΠΑ να αυξήσει την παραγωγή πετρελαίου για να μειωθεί η τιμή του μαύρου χρυσού, αλλά αντίθετα προχώρησε σε μείωση, μια κίνηση που διασφάλισε την άνοδο των τιμών που προσδοκούσε η Μόσχα.
Για πρώτη φορά από την εμπλοκή της στη Συρία, το φθινόπωρο του 2015, η Μόσχα βελτιώνει τις σχέσεις της με τη Σαουδική Αραβία και προβάλλει ως παράγοντας εξισορρόπησης της Τεχεράνης στην ευρύτερη περιοχή.
Σήμερα, τις ισορροπίες στη Νέα Μέση Ανατολή επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό η Ρωσία και το Ιράν, με την προσθήκη της Κίνας να είναι θέμα χρόνου.
Οι ΗΠΑ, που σε λίγους μήνες θα έχουν εγκλωβισθεί σε μια προεκλογική εκστρατεία με δυναμική εμφυλιοπολεμικής σύγκρουσης, δεν θα μπορούν να πάρουν οποιαδήποτε πρωτοβουλία κινήσεων στην περιοχή.
Αν η μεσολάβηση Ρωσίας – Ιράν αποδώσει και υπάρξει προσέγγιση Ερντογάν – Ασαντ για το Κουρδικό, τότε θα τεθεί επί τάπητος θέμα αποχώρησης των ειδικών δυνάμεων των ΗΠΑ από τη βορειοανατολική Συρία, όπου λειτουργούν σαν ομπρέλα προστασίας των Κούρδων ανταρτών.
Η προσέγγιση Ιράν – Σαουδικής Αραβίας πιστοποιεί στρατηγική στροφή του Ριάντ, χωρίς επιστροφή.
Ετη φωτός μοιάζουν να μας χωρίζουν από την περίοδο 2013 – 2015, όπου η Σαουδική Αραβία προσπαθούσε με κάθε δυνατό μέσο να ματαιώσει την προσέγγιση Ουάσινγκτον – Τεχεράνης.
Οι ΗΠΑ, εκ των πραγμάτων, στην ευρύτερη Μέση Ανατολή έχουν ως μόνη επιλογή την επένδυση στο Κουρδικό.
Στο βόρειο Ιρακ, από το 1991, και στη βορειοανατολική Συρία, από το 2014, οι ΗΠΑ θα μπορούν να επηρεάσουν τις εξελίξεις στο ιρανικό Κουρδιστάν αλλά και στη νοτιοανατολική Συρία.
Ενα κεφάλαιο στην Ιστορία της Μέσης Ανατολής μοιάζει να κλείνει το κεφάλαιο που άνοιξε με την εκστρατεία του Βοναπάρτη στην Αίγυπτο το 1798 που επεξέτεινε στη Μέση Ανατολή το πεδίο διαμόρφωσης των ευρωπαϊκών ισορροπιών και συσχετισμών.
Η Νέα Μέση Ανατολή που αναδύθηκε την τελευταία εικοσαετία μάς διαμηνύει ότι ο μετα-αμερικανικός κόσμος δεν είναι σεναριολογία αλλά τεκτονική ανατροπή εν τω γίγνεσθαι.
Γιώργος Καπόπουλος
