Βρισκόμαστε λίγους μήνες πριν τις βουλευτικές εκλογές. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη βρίσκεται περίπου 3,5 έτη στη διακυβέρνηση της χώρας. Νομίζω μια πρώτη απεικόνιση των εξελίξεων στα βασικά μακροοικονομικά μεγέθη της οικονομίας την περίοδο αυτή είναι χρήσιμη όσο και αναγκαία προκειμένου να αντιληφθούμε, όσο είναι δυνατόν, τη συνολική αλήθεια που απορρέει από τους αριθμούς και όχι από μερικές προσεγγίσεις.
Θα αναφερθώ σε στοιχεία των ετών 2020, 2021, 2022, θεωρώντας το 2019 ως έτος που δεν ανήκει σε καμία από τις δύο κυβερνήσεις που ήταν στην εξουσία ένα εξάμηνο καθεμία. Θα παραθέσω, κατ’ αρχάς, έναν πίνακα με τις συνολικές εξελίξεις και στη συνέχεια θα προβώ σε ορισμένες απλές επεξηγήσεις.
Σχολιασμός
1. Την τριετία 2020-2022 ο ετήσιος πραγματικός ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ ήταν 1,66%.
2. Επειδή τα μακροοικονομικά μεγέθη είναι αλληλένδετα και επειδή τα οικονομικά μεγέθη είναι «εναλλακτικού κόστους», η επίτευξη αυτού του ρυθμού μεγέθυνσης επιτεύχθηκε με αύξηση του ελλείμματος του πρωτογενούς ισοζυγίου κατά μέσο ετήσιο όρο ίσο με 4,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ ή κατά 8,1 δισ. ευρώ.
3. Η αύξηση αυτή είχε αυξητική (αρνητική) επίδραση στον λόγο Δ.Χ./ΑΕΠ. Λόγω της μεγάλης αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ, εκτιμάται στο 15,5%, το 2022 αναμένεται μείωση του λόγου Δ.Χ./ΑΕΠ στο 171,0% (μείωση 23,5 ποσοστιαίων μονάδων). Παρά τη μείωση του λόγου Δ.Χ./ΑΕΠ, το Δ.Χ. σε απόλυτα νούμερα θα συνεχίσει να αυξάνεται όσο τα πρωτογενή αποτελέσματα της Γ.Κ. δεν καλύπτουν την πληρωμή των τόκων του Δημοσίου.
4. Θετική ήταν η εξέλιξη του ΑΣΠΚ, κυρίως το 2022, λόγω και των πόρων 2,1 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης, αλλά και της αύξησης των Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (ΑΞΕ). Η αθροιστική αύξηση των δύο αυτών μεγεθών, το 2022, υπερβαίνει την αύξηση του συνόλου του ΑΣΠΚ, γεγονός που δείχνει την υστέρηση του εγχώριου ιδιωτικού τομέα στον τομέα αυτό.
5. Το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών μειώθηκε το 2020 κατά 4,3%, το 2021 αυξήθηκε 7,6%, ενώ το πρώτο εξάμηνο του 2022 μειώθηκε κατά 7,28% και το τρίτο τρίμηνο μειώθηκε επίσης κατά 1,7%. Συνολικά και για ολόκληρη την τριετία το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών υπολογίζεται ότι θα είναι αρνητικό.
6. Ο πληθωρισμός (Εθνικός ΔΤΚ) αυξήθηκε από 0,3% το 2019 σε 9,6% το 2022.
7. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών τη συγκεκριμένη τριετία διευρύνθηκε σημαντικά, κινούμενο πλέον σε επικίνδυνα επίπεδα, θυμίζοντας παλαιές εποχές. Διατυπώνεται η άποψη ότι τουλάχιστον για το έτος 2022 αυτό οφείλεται στην αύξηση των τιμών των ενεργειακών προϊόντων. Η απάντηση είναι διπλή: τουλάχιστον το 1/2 του παρουσιαζόμενου ελλείμματος πράγματι μπορεί να αποδοθεί στην αύξηση των τιμών ενέργειας, αλλά το υπόλοιπο προφανώς οφείλεται στα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας.
Η δεύτερη απάντηση είναι ότι κανείς δεν είναι σίγουρος ότι οι τιμές των ενεργειακών προϊόντων θα μειωθούν στο μεσοπρόθεσμο διάστημα. Οι προβλέψεις για το 2023 υποστηρίζουν ότι το βαρέλι το πετρέλαιο θα κινηθεί κοντά στα 105 δολάρια και το φυσικό αέριο στα 140-150 δολάρια ανά MWh.
8. Οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών παρουσιάζουν αύξηση. Μεγαλύτερη αύξηση, όμως, παρουσιάζουν οι αντίστοιχες εισαγωγές, με αποτέλεσμα τη διεύρυνση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Κύρια αιτία, η συνεχής αύξηση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου, παρά την πολλαπλώς διαφημιζόμενη αύξηση των εξαγωγών αγαθών. Οι πολυδιαφημισμένες εξαγωγές δεν μπορούν να συμβάλουν αποφασιστικά στη μεγέθυνση του ΑΕΠ σε μια οικονομία όπως η ελληνική με τη σημερινή παραγωγική δομή. Η αναφορά στο μέγεθος των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών ανεξάρτητα από το αντίστοιχο μέγεθος των εισαγωγών εάν δεν γίνεται για λόγους σκοπιμότητας, γίνεται από λόγους άγνοιας. Τα δύο μεγέθη συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους: πρώτον, είτε λόγω των αναγκών της ελληνικής παραγωγής για πλήθος εισαγόμενων πρώτων υλών, ημικατεργασμένων και μηχανημάτων για την παραγωγή των ελληνικών προϊόντων, μέρος των οποίων στη συνέχεια εξάγεται (δηλαδή, χαμηλή προστιθέμενη αξία της ελληνικής παραγωγής), είτε για την άμεση κάλυψη πλήθους καταναλωτικών αναγκών. Δεύτερον, για τον λόγο ότι ένα μεγάλο μέρος των ελληνικών εξαγωγών αφορά έσοδα από τον τουρισμό, τα οποία θεωρούνται «οιονεί» παραγόμενα εγχωρίως και τα οποία ως εισαγόμενοι πόροι ανακυκλώνουν, συντηρούν και διευρύνουν το εμπορικό έλλειμμα, κατευθυνόμενα σε εισαγωγές πάσης φύσεως αγαθών, εμποδίζοντας εν τοις πράγμασι τη διεύρυνση της στενής παραγωγικής βάσης της ελληνικής οικονομίας.
Επίσης, για το 2022 ο υψηλός πληθωρισμός έχει διογκώσει την αξία των εξαγωγών και των εισαγωγών. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών το 9μηνο του 2022 σε τρέχουσες τιμές ήταν 77,694 δισ. ευρώ, ενώ σε σταθερές τιμές του 2015 ήταν 55,192 δισ. ευρώ. Αντίστοιχα, οι εισαγωγές σε τρέχουσες τιμές ήταν 88,436 δισ. ευρώ, ενώ σε σταθερές τιμές 62,771 δισ. ευρώ. Υπολογίζω έναν αποπληθωριστή του 40,0%. Αυτό για να μην νομίσουμε ότι ξαφνικά γίναμε εξαγωγική χώρα.
9. Οι παρατιθέμενοι αριθμοί απεικονίζουν την εξέλιξη ορισμένων μακροοικονομικών μεγεθών, για του λόγου το αληθές. Τίποτα περισσότερο. Φυσικά, για να αποκτήσουν οικονομικό νόημα, όλα τα παραπάνω υπόκεινται στο θεωρητικό υπόδειγμα που ακολουθείται.
* Ο Κώστας Μελάς είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών και Τραπεζικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
