Η έκρηξη των τιμών της ενέργειας, ιδιαίτερα του ηλεκτρισμού, ανέδειξε τις δομικές στρεβλώσεις και αδυναμίες ενός συστήματος που καλείται να διασφαλίσει βιώσιμη ενέργεια και να τη διανείμει με δίκαιο και αποτελεσματικό τρόπο στους καταναλωτές.
Η «έκρηξη στην έκρηξη» των τιμών, που λαμβάνει χώρα με έναν ανεξέλεγκτο και χαοτικό τρόπο κατέδειξε ότι η διαχείριση της ενέργειας, βασικού κοινωνικού αγαθού, δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί από το καπιταλιστικό – νεοφιλελεύθερο οικονομικό σύστημα, επιρρεπές να μετατρέπει κάθε κοινωνικό αγαθό σε εμπόρευμα.
Το πρόσφατο ενεργειακό αδιέξοδο δεν προκύπτει από έλλειψη ή εξάντληση πόρων και πηγών, αλλά από την καταστροφική διαχείριση του μείγματος: επάρκεια, ασφάλεια τροφοδοσίας, βιώσιμη παραγωγή (ενεργειακή μετατροπή), δίκαιη και αποτελεσματική διανομή.
Η άκρατη εμπορευματοποίηση και γεωπολιτική εργαλειοποίηση της ενέργειας, ανέδειξε τη διαχειριστική ανεπάρκεια του καπιταλισμού και για δεύτερη φορά, μετα την πανδημική κρίση, τη σοβαρή διατάραξη των δεσμών και σχέσεων μεταξύ κράτους, αγοράς και κοινωνίας.
Η σημασία του ηλεκτρισμού στην εξασφάλιση και βελτίωση των οικονομικών μεγεθών, τον βάζουν στο πανέρι των απαραίτητων κοινωνικών αγαθών, η διαχείριση των οποίων (παραγωγή, δίκτυα διανομής) δεν μπορεί παρά να ανήκει στη σφαίρα ευθύνης του κράτους, σαν θεσμικού παραγωγού και εγγυητή των βασικών κοινωνικών αγαθών.
Η τρέχουσα πολυδιάστατη κρίση ανατρέπει και επαναπροσδιορίζει τις θεσμοποιημένες περιμέτρους ρόλων και ευθύνης κράτους και αγοράς. Το κράτος έχει απωλέσει τη «ρυθμιστική» του ικανότητα, ενώ η αγορά αναζητά διαφυγές και λύσεις, σκοντάφτοντας στους σωρούς αδιέξοδων που η ίδια έχει δημιουργήσει.
Το ξεπέρασμα των κρίσεων δεν μπορεί να προέλθει από οσους το δημιούργησαν, αλλά από ένα εναλλακτικό ριζοσπαστικό μοντέλο, που η σοβαρότητα των κρίσεων επιβάλει.
Τρέχοντα ενεργειακά μεγέθη
Το 2021 η παγκόσμια κατανάλωσή ενέργειας αυξήθηκε κατά 5% (το 2020 λόγω πανδημίας μειώθηκε κατά -4,5%). Η ηλεκτρική κατανάλωσή αυξήθηκε κατά +5,5%. Η παραγωγή ηλεκτρισμού από θερμικές μονάδες (64% του μείγματος) αυξήθηκε δυναμικά κατά +5.7%, ενώ η παραγωγή από αιολικά και φωτοβολταϊκά συνέχισε την αυξητική πορεία, κατά +16% και +23%, αντίστοιχα.
Η κατανάλωση άνθρακα (λιγνίτης κλπ.) αυξήθηκε κατά 5,7%, με αιχμή τις ΗΠΑ και την Ευρώπη (+14,5% και +11,9% αντίστοιχα), σε συνάρτηση με την ανάκαμψη της οικονομίας. Το φυσικό αέριο αυξήθηκε +4,8%, κυρίως στην Ασία, στην Ευρώπη (Ιταλία +7,3%) και στη Λατινική Αμερική (Βραζιλία +22,7%).
Αντίθετα, παρέμεινε σταθερή στη διετία 2020–2021 η συμμετοχή των ΑΠΕ (28,1%) στη συνολική κατανάλωση, ελαφρώς μεγαλύτερη από τα επίπεδα του 2019 (26.3%).
Αποτέλεσμα των ως άνω είναι η αύξηση των εκπομπών CO2 (+5.4%), που αντισταθμίζει μερικώς τη μείωση του 2020 (-4,5%), λόγω του COVID-19. Η αύξηση της κατανάλωσης και των ρύπων κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση της επίτευξης των στόχων της απανθρακοποίησης, δημιουργώντας αρνητική υποθήκη στην επίτευξη των κλιματικών στόχων για την αποφυγή της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η αναγγελθείσα παροδική μείωση κατά 15% του φυσικού αεριού και η υποκατάσταση του από στερεά καύσιμα, θα επιδεινώσουν την αρνητική αυτή πορεία.
Η Ελλάδα (στοιχεία ΕΜΒΕR 2021) παράγει από ΑΠΕ μόνο το 39,5% του ηλεκτρισμού (16η θέση σε 20 ευρωπαϊκές χώρες), χρησιμοποιεί λιγνίτη σε ποσοστό 11,3% (12η θέση) και εκπέμπει 363 g/CO2e για την παραγωγή μιας κιλοβατώρας (αντίστοιχο ΕΕ 298).
Στις συμπληγάδες του ενεργειακού Βατερλό
Η είδηση: η κυβέρνηση προκειμένου να συγκρατηθεί η τιμή της κιλοβατώρας, ανακοίνωσε μέτρα στήριξης ύψους 1,136 δισ. Αναμφισβήτητη πρωταγωνίστρια των ημερών είναι η κιλοβατώρα και η χαμένη τιμή της, στον αστερισμό της ακατάσχετης «αναπροσαρμογής» ρητρών, «παγίων μιας ημέρας», εκπτώσεων, προσφορών κλπ στα τιμολόγια χρέωσης. Προχθές η τιμή της «χτύπησε» τα 474 ευρώ ανά μεγαβατώρα (Ισπανία 148, Γερμανία 424, Αγγλία 367, Σουηδία 65, Τουρκία 179 κλπ).
Ένα δαιδαλώδες, σκόπιμα δυσνόητο παζλ στοιχείων και παραμέτρων, επιστρατεύεται στην κατασκευή του όποιο παράλογου, αναξιόπιστου και εφήμερου λογαριασμού κοινής ωφέλειας.
Ο υπουργός Ενέργειας μεταμορφώνεται, κατά περίπτωση, σε σοσιαλίζοντα προστάτη του λαού, επιβάλλοντας «φρένο» στις χρεώσεις παγίων των «άτακτων» παρόχων και ζητώντας αναλυτικές εξηγήσεις για την κοστοστρέφεια (sic) των τιμολογίων και σε θεσμοφύλακα των αρχών του νεοφιλελευθερισμού και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, έχοντας την αφήσει να υπερ-κερδοφορίσει.
Μέσα στη σύγχυση που εχει δημιουργηθεί, ο κ. υπουργός αναγνώρισε, σε συνάντηση με ομολόγους του της ΕΕ, ότι το υπάρχον μοντέλο διαμόρφωσης τιμών Target Model «έχει εξαντλήσει τα όριά του» και πρότεινε δύο διαφορετικά μοντέλα: ένα για ΑΠΕ και πυρηνικά και ένα για συμβατικά καύσιμα. Ο κ. υπουργός αυτή τη φορά είχε μερικώς δίκιο: το μοντέλο εξάντλησε όχι τα όριά του, αλλά τους καταναλωτές! Ποιος ξέρει τι θα γίνει με δύο…
Οι δέκα πάροχοι, μνηστήρες κέρδους (ένας μεγάλος, ΔΕΗ με το 64% της αγοράς, και 9 μικρότεροι), που μετά τη συγκομιδή «υπερκερδών», έχουν περιέλθει σε ένα καθεστώς άγχους και ανασφάλειας, μη γνωρίζοντας τι θα τους ξημερώσει σε ένα μήνα (οι τιμοκατάλογοι ανανεώνονται μηνιαία με βάση την τιμή του φυσικού αερίου), ράβοντας και κόβοντας τους «τιμοκατάλογους» και αναπροσαρμόζοντας τους με βάση τα κελεύσματα της κυβέρνησης και όχι τα αγωνιώδη αιτήματα των καταναλωτών…
Ο πρωθυπουργός δεν περιμένει άλλο τι, από το να διαγγείλει την τελευταία παροχή προς τους «συμπολίτες», βάζοντάς βαθιά το χέρι στον κρατικό προϋπολογισμό (που τροφοδοτούν και πάλι οι καταναλωτές/φορολογούμενοι), όσο και στις φουσκωμένες τσέπες των παρόχων, που σε στιγμές θεσμικής απροσεξίας, πήραν περισσότερο «μέλι» από τους πελάτες τους απ’ ότι συνηθίζεται…
Εν κατακλείδι, ο ενεργειακός καταναλωτής στον επιδοτούμενο «ενεργειακό τουρισμό» ψάχνει τον φτηνότερο «πάροχο της ημέρας». Αναζήτηση απέλπιδα που προσομοιάζει με ξυστό! Και πάνω απ’ όλους, πρωταγωνίστρια η κιλοβατώρα που περιμένει, διασκεδάζοντας ποια ελκυστική ενδυμασία θα της φορέσουν, προκειμένου να πουληθεί στον ζαλισμένο αγοραστή.
Τελικά τώρα έχεις 30 ημέρες για να καταλάβεις αν έχεις επιλέξει τον σωστό πάροχο και ενδεχόμενα να τον αλλάξεις. Αυτή είναι η μόνη κίνηση που η κυβέρνησή επέβαλε να γίνεται αχρεωστήτως.
Δεν είναι και λίγο…
Ο Ιωσήφ Σινιγάλιας είναι μηχανολόγος μηχανικός.
