Στις 21 του Μάη η Ελλάδα εξάντλησε τους φυσικούς πόρους που είχε στη διάθεσή της για να καλύψει το σύνολο των ετήσιων αναγκών, στις 22 άρχισε να καταναλώνει πόρους της επόμενης χρονιάς! Η περιγραφή είναι συμβολική και αποσκοπεί στην ανάδειξη, με «γλαφυρό» τρόπο, της διαρκώς αυξανομένης και ανεξέλεγκτης ταχύτητα με την οποία η χωρα εκμεταλλεύεται τα διαθέσιμα φυσικά αγαθά.
Το οικολογικό ισοζύγιο καταγράφει την διαφορά (θετική ή αρνητική) μεταξύ της διαθέσιμης “ποσότητας φύσης” (biocapacity) και της κατανάλωσης-χρήσης της (ecological Footprint). Ένα είδος οικολογικού ισολογισμού προσφοράς και ζήτησης των προϊόντων και των υπηρεσιών της φύσης.
Η μονάδα μέτρησης των δυο μεγεθών, εκφράζεται σε ισοδύναμη έκταση (μέγα/εκτάρια, gha) παραγωγικών εδαφών.
Το οικολογικό αποτύπωμα (ecological footprint), σε ό,τι αφορά στη ζήτηση, καταμετρά το σύνολο της ποσότητας των βιο-οκολογικων «περιουσιακών στοιχείων» που καταναλώνονται (πχ. τροφές φυσικής προέλευσης, ζωοτροφές, αλιεύματά, ξυλεία, αλλα δασικά προϊόντα, εδάφη για κατασκευή υποδομών, π.χ. δρόμοι κλπ.),
Ο δείκτης της βίο-ικανότητας (biocapacity) σε ό,τι αφορά στην προσφορά αντιπροσωπεύει την επάρκεια και την αποδοτικότητα των φυσικών περιουσιακών στοιχείων, στα οποία περιλαμβάνονται και οι εκτάσεις που δεν καλλιεργούνται, συμβάλουν όμως στην απορρόφηση των εκπομπών CO2 που παράγονται στη φάση παραγωγής και χρήσης των ορυκτών καυσίμων.
Όταν το οικολογικό αποτύπωμα είναι μεγαλύτερο της βίο-ικανότητας, η χώρα βρίσκεται σε βίο–οικολογικό έλλειμα (biocapacity deficit) και αναγκάζεται να καλύπτει εισάγοντας, η εκκαθαρίζοντας το οικολογικό της βιολογικό κεφάλαιο (π.χ. υπερ-αλίευση), ή αλλάζοντας παραγωγικές διαδικασίες και τεχνολογίες, κοινωνικές συμπεριφορές κλπ. Το τίμημα που πρέπει να καταβληθεί, αφορά συνήθως, την αύξηση των εκπομπών CO2.
Εάν, αντίθετα, η χώρα καταναλώνει λιγότερο, στην περίοδο αναφοράς, από τα οικολογικά αποθέματα, βρίσκεται σε βιο-οικολογικό πλεόνασμα (biocapacity reserve). Και οι δυο δείκτες συνθέτουν ένα είδος οικολογικού λογαριασμού, χρήσιμου και ενδεικτικού για κάθε χώρα.
Η συγκεκριμένη ημερομηνία, κατά την διάρκεια κάθε χρονιάς, κατά την οποία κάθε χωρα «ξεπερνά» το όριο της βιο-οικολογικής επάρκειας και περνάει σε περιοχή ελλείματος, ονομάζεται Overshoot Day.
Χώρες με overshoot day στην αρχή της χρονιάς βρίσκονται σε δεινή θέση (έχουν μπροστά τους βιο-οικολογικό έλλειμα και πρέπει να εκκαθαρίσουν αποθέματα, να εισάγουν και να δανειστούν), αντίθετα με εκείνες των οποιων το overshoot day πλησιάζει το τέλος του χρόνου.
Σε βίο-οικολογικό έλλειμα βρίσκεται σήμερα το 82% των χωρών, η δε γεωγραφική κατανομή αναδεικνύει τις σοβαρες οικολογικές και οικονομικές ανισότητες τους.
Εκτιμήσεις overshoot day για το 2022
Στις 28 Ιουλίου 2022 οι κάτοικοι του πλανήτη προβλέπεται ότι θα έχουν καταναλώσει τα ετήσια βίο-οικολογικά τους αποθέματα και θα εισέλθουν σε περιοχή ελλείματος (overshoot). Η περίοδος της πανδημίας είχε θετική επίδραση μεταθέτοντας για το 2020, την ημερομηνία κατά ένα μήνα (22 Αυγούστου).
Για να είναι βίο-οικολογικά επαρκής ο πλανήτης θα χρειάζονταν άλλες 1.7 πλανήτες Γη!
Το 1970 ήταν χρονιά μηδενικού ελλείμματος, overshoot (30η Δεκεμβρίου). Μετα από μόνο 26 χρόνια, χάθηκαν τρεις μήνες και η πορεία συνεχίζεται πτωτικά ( overshoot day για το Λουξεμβούργο είναι η 14η Φεβρουαρίου, ενώ για τις ΗΠΑ η 14η Μαρτίου).
Η πρόβλεψη για τον πλανήτη για τo τέλος του αιώνα είναι πολύ δύσκολη και σύνθετη. Οι βασικές προϋποθέσεις και παράμετροι που θα έχουν καθοριστικό ρόλο : η ριζική και έγκαιρη αλλαγή/προσαρμογή του μοντέλου παραγωγής, η πορεία του δείκτη γονιμότητας (2,4) κλπ.
Το βίο-οικολογικό ισοζύγιο της Ελλάδας
Σύμφωνα τα διαθέσιμα στοιχεία, η χωρα καταγράφει ecological footprint 4,12gha και biocapacity 1,39gha δηλ. έχει έλλειμα 2,73gha.
Αυτό σημαίνει ότι, αν όλος ο πλανήτης είχε το ιδιο μέσο πρότυπο ζωής, θα χρειάζονταν 2,73 πλανήτες Γη για να φτάσει η χώρα σε ισοσκελισμένο βίο- οικολογικό λογαριασμό στις 31 Δεκέμβριου 2022 !
Ο αριθμός απαιτούμενων «πρόσθετων πλανητών Γης» θα ήταν για τις ΗΠΑ 5, για την Κίνα 2,2 για την Νορβηγία 3,6 για την Τουρκία 2,2 για την Αλβανία 1,2 και την Κούβα 1 κλπ. ( στοιχεία 2017).
Στον πίνακα απεικονίζεται διαχρονικά η πορεία του βίο-οικολογικού αποτυπώματος και ελλείμματος της Ελλάδας. Η Αθήνα έχει το πλέον αρνητικό αποτύπωμα συγκριτικά με άλλες μεγάλες μεσογειακές πόλεις 4.84gha, με την μεγαλύτερη επιβάρυνση να οφείλεται κατά 25% στις ρυπογόνες αστικές μεταφορές.
Πηγές:
Footprintwork.org, Overshootday.org, Mediterranean Ecological Footprint Trends, Climate.selectra.com
Ο Ιωσήφ Σινιγάλιας είναι μηχανολόγος μηχανικός.
