Οι αεικίνητοι πρωταγωνιστές, γιατροί και νοσηλευτές, δεν σταμάτησαν λεπτό όλο αυτό το διάστημα να δίνουν στον επισκέπτη την εντύπωση ότι διαθέτουν υπεράνθρωπες ικανότητες.
Στις 26 Νοεμβρίου συμπληρώθηκαν 21 μήνες από τον εντοπισμό και την ανακοίνωση του πρώτου κρούσματος Covid-19 στη χώρα μας. Από τότε, την 26η Φεβρουαρίου 2020 μέχρι και σήμερα, οι άνθρωποι που στελεχώνουν τo Eθνικό Σύστημα Υγείας βιώνουν εξακολουθητικά τον μεγαλύτερο εφιάλτη της σύγχρονης ιστορίας. Αντέχουν;
Μέσα στα τμήματα, οι αεικίνητοι πρωταγωνιστές, γιατροί και νοσηλευτές, δεν σταμάτησαν λεπτό όλο αυτό το διάστημα να δίνουν στον επισκέπτη την εντύπωση ότι διαθέτουν υπεράνθρωπες ικανότητες, αφού εξυπηρετούν τους πάντες σχεδόν ταυτόχρονα. Το χαμόγελο και το χιούμορ, το οποίο προσπαθούν να κρατούν μέχρι το τέλος κάθε ημέρας δουλειάς, υπερκαλύπτουν τα εμφανή σημάδια κόπωσης που εντοπίζονται ακόμα και στους νεότερους.
Οι εικόνες είναι από τις εφημερίες του ΕΣΥ, ενός γίγαντα που είναι εγκαταλειμμένος από το κράτος, αλλά κρατιέται όρθιος και δυνατός χάρη στο ανθρώπινο δυναμικό του. Το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout syndrome) όμως για τους μαχητές της πρώτης γραμμής είναι περισσότερο από ποτέ παρόν.
Η πίεση που ασκείται λόγω της πανδημίας στο υγειονομικό προσωπικό είναι πολλαπλή:
● αυξηµένες ανάγκες περίθαλψης και φροντίδας ασθενών
● απουσία ενδεδειγµένων / κλινικά δοκιµασµένων θεραπευτικών µεθόδων για την αντιµετώπιση του ιού
● ανησυχία για την προστασία της δικής τους υγείας και των δικών τους προσώπων
● πολύωρη αδιάκοπη εργασία
● διαχείριση δυσαρεστηµένων ασθενών και συγγενών
● αυξηµένη ανησυχία για το άµεσο µέλλον κ.ά.
Αν προσθέσει κανείς σε αυτή τη δύσκολη συνθήκη τη μηδενική στήριξη της κυβέρνησης, το γύρισμα της πλάτης στους υγειονομικούς, το μίγμα γίνεται εκρηκτικό.
Το υγειονοµικό προσωπικό και η πανδηµία Covid-19
«Ο όρος “µαζική καταστροφή” προσδιορίζει από μόνος του µια κατάσταση επείγουσας ανάγκης, εξαιτίας της οποίας αναστατώνεται αναπάντεχα η καθηµερινή ζωή. Στις µαζικές καταστροφές συγκαταλέγεται και η πανδηµία Covid-19», σύμφωνα με την έρευνα της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Χαράλαμπου Παπαγεωργίου («Πρόληψη και αντιμετώπιση του συνδρόμου επαγγελματικής εξουθένωσης σε υγειονομικό προσωπικό»).
«Σε αυτή τη συνθήκη το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, που συµµετέχει στις οµάδες αντιµετώπισης των µαζικών απωλειών υγείας, προσφέρει τις υπηρεσίες του κάτω από αντίξοες συνθήκες εργασίας, µεγάλης πίεσης χρόνου, συναισθηµατικής φόρτισης και, συχνά, έλλειψης κατανόησης από τους πολίτες, που πλήττονται από την εκάστοτε καταστροφή», όπως εξηγείται. Στην περίπτωση της χώρας μας η έλλειψη κατανόησης έρχεται και από την κυβέρνηση.
Στις µαζικές καταστροφές, σημειώνεται, «υπάρχει, κατά κανόνα, δυσαναλογία µεταξύ αυτών που χρειάζονται βοήθεια και αυτών που είναι σε θέση να την προσφέρουν. Το στρες των υγειονομικών που συσχετίζεται µε τις δικές τους προσπάθειες ανακουφίσεως των πληγέντων είναι πιθανό να επιδρά αρνητικά στους ίδιους. Το δευτερογενές τραυµατικό στρες, ή κόπωση συµπόνιας, αποτελεί τη φυσική συνέπεια της παροχής φροντίδας σε ανθρώπους που πονάνε, υποφέρουν ή είναι τραυµατισµένοι και αφορά το “κόστος της φροντίδας” για τους επαγγελµατίες υγείας».
Πρόληψη του συνδρόµου της επαγγελµατικής εξουθένωσης
Ο µόνος τρόπος για την αποφυγή και τη µείωση του κινδύνου της επαγγελµατικής εξουθένωσης, σύμφωνα με την ομάδα της Α’ Ψυχιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ, είναι η έγκαιρη αναγνώριση των συµπτωµάτων και η αντιµετώπιση του συνδρόµου, πριν η συναισθηµατική εξάντληση, η αποστασιοποίηση και η αδράνεια επηρεάσουν τη λειτουργικότητα του υγειονοµικού προσωπικού. Ορισµένες από τις πρακτικές που µπορούν να συνεισφέρουν στην πρόληψη είναι οι παρακάτω:
Αυτοφροντίδα: Η ενθάρρυνση του ατόµου στην αυτοφροντίδα είναι ένας σηµαντικός παράγοντας, που συντελεί στη ρύθµιση του άγχους: ισορροπηµένη διατροφή και επαρκής ποσότητα τροφής, όσο είναι εφικτό περισσότερος χρόνος ξεκούρασης και ικανοποιητικού ύπνου, σωµατική άσκηση (ακόµα και λίγα λεπτά έντονου περπατήµατος ή/και ασκήσεις τεντώµατος (stretching) µπορεί να έχουν ευεργετική επίδραση), µείωση της κατανάλωσης ουσιών, όπως η καφεΐνη, το κάπνισµα και τα µη συνταγογραφηµένα φάρµακα.
Δραστηριότητες που αυξάνουν τα θετικά συναισθήµατα: Ακόµα και µέσα στην ένταση της πανδηµίας και των πολλών ωρών εργασίας, µια σειρά από σύντοµες ευχάριστες δραστηριότητες µπορούν να µειώσουν σηµαντικά τα έντονα αρνητικά συναισθήµατα.
Δεξιότητες επικοινωνίας: Το άτοµο που βιώνει έντονο στρες και παράλληλα δεν έχει ανεπτυγµένες δεξιότητες επικοινωνίας ίσως αντιµετωπίζει επιπρόσθετη πίεση την περίοδο αυτή. Η επικοινωνία µε τους συναδέλφους και η υποστήριξη µεταξύ τους θεωρείται ως ένα από τα βασικότερα κοµµάτια στην αντιµετώπιση δύσκολων καταστάσεων, όπως στη συγκεκριµένη περίπτωση εν µέσω µιας πανδηµίας.
Εγκαιρη αναζήτηση βοήθειας: Η αποµόνωση των εργαζοµένων δυσχεραίνει την ψυχολογική τους κατάσταση, γεγονός το οποίο έχει αρνητικό αντίκτυπο στην προσωπική τους ζωή αλλά και στην εργασία τους. Η έγκαιρη αναζήτηση βοήθειας, σε περίπτωση που το άτοµο αναγνωρίσει συµπτώµατα θλίψης, µελαγχολίας, έντονης κόπωσης, όχι σωµατικής αλλά ψυχικής, θα βοηθούσε σηµαντικά στην πρόληψη της επαγγελµατικής εξουθένωσης.
Μέριµνα από τη διοίκηση: Ενας τρόπος πρόληψης της επαγγελµατικής εξουθένωσης είναι, αν υπάρχει φυσικά η δυνατότητα, το προσωπικό να κάνει εναλλαγές θέσεων. Επίσης, τα µικρά διαλείµµατα στις πολύωρες βάρδιες, αν είναι εφικτό, µπορούν να βοηθήσουν το προσωπικό να ανασυγκροτηθεί και να φροντίσει τον εαυτό του.
Επιπροσθέτως, στο τελείωµα της βάρδιας, θα ήταν βοηθητική µια σύντοµη άτυπη ανατροφοδότηση/συζήτηση µε τον υπεύθυνο της βάρδιας ή τον επιµελητή/διευθυντή για τα συναισθήµατα που υπήρξαν κατά τη διάρκεια της βάρδιας, για σκέψεις και πιθανώς άσκημες στιγµές που συνέβησαν και έφεραν σε δύσκολη θέση το προσωπικό. Αυτό θα βοηθούσε στο να υπάρχει µια µείωση της ψυχικής έντασης πριν από την επιστροφή στο σπίτι.
Τι αλλάζει;
Σε συνθήκες κρίσης, σύμφωνα με την έρευνα, εκδηλώνονται µια σειρά από αλλαγές στο άτοµο που καλείται να διαχειριστεί την κρίση και να προσφέρει στα άτοµα που έχουν πληγεί από αυτήν:
Συναισθήµατα: Το άγχος, ο φόβος, η ανησυχία, η αγωνία, ο θυµός, η ενοχή, η θλίψη είναι αναµενόµενα συναισθήµατα σε περίοδο έντονου στρες και αβεβαιότητας.
Σκέψεις: Η παρατεταµένη πα ραµονή του ατόµου σε συνθήκες αυξηµένου στρες µπορεί να έχει ως συνέπεια να αυξάνονται οι αρνητικές σκέψεις, οι δυσοίωνες προβλέψεις για το µέλλον, η υπερενασχόληση µε την κατάσταση και τα προβλήµατα, οι σκέψεις ανεπάρκειας, η αδυναµία συγκέντρωσης και η αναποφασιστικότητα. Μια βασική γνωστική αλλαγή που διενεργείται σε περίοδο κρίσης είναι η αλλαγή των έως τότε πεποιθήσεων για τον κόσµο και τον εαυτό, οι οποίες επιτρέπουν στο άτοµο να νιώθει ασφαλές στο περιβάλλον που ζει και σε σχέση µε τους άλλους.
Συµπεριφορά: Για να αντιµετωπίσει το παρατεταµένο στρες και την κόπωση, το άτοµο µπορεί να καταναλώνει µεγάλη ποσότητα καφεΐνης, να καπνίζει περισσότερο από ό,τι συνήθως, να µην τρέφεται σωστά, να παραµελεί τη φροντίδα προς τον εαυτό του, να αποµονώνεται.
Σωµατικές εκδηλώσεις: Ταχυπαλµία, µυϊκή ένταση, δυσκολία στην αναπνοή, αϋπνία, ευερεθιστότητα, µειωµένη ή αυξηµένη όρεξη. Οι αλλαγές αυτές εντείνουν τα αρνητικά συναισθήµατα και το άτοµο εγκλωβίζεται σε έναν φαύλο κύκλο, µε αποτέλεσµα να εξουθενώνεται σωµατικά, ψυχολογικά και επαγγελµατικά.
Ντάνι Βέργου
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
