Παρότι οι Έλληνες δεν θεωρούσαν τον Αίολο έναν από τους θεούς τους και δεν του είχαν αφιερώσει ούτε ιερά, ούτε πραγματοποιούσαν θυσίες προς τιμή του, τον είχαν σε πολύ μεγάλη εκτίμηση, σαν ταμία των Ανέμων!
Σήμερα, μάλλον, θα πρέπει να επικαιροποιήσουμε την άποψη μας: ο Αίολος εφηύρε τα πανιά που κινούν τα πλοία, σήμερα με την αγωγή της ισχύος των ανέμων των 6 γιων του, εκταμιεύει αιολική ενέργεια ικανή να στριφογυρίζει 2,587 τουρμπίνες, όσες είναι εγκατεστημένες στη χώρα και να την μετατρέπει σε ηλεκτρισμό ισχύος 4,1GW!
Την περασμένη Δευτέρα, οι γιοι του άνεμοι κατέταξαν την Ελλάδα στην πρώτη θέση στην Ευρώπη με μερίδιο αιολικής ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρισμού 48% (!) (ο μέσος ευρωπαϊκός ορός της ημέρας ήταν 9,2%) και στην τέταρτη θέση στην παραγωγή ενέργειας με 61,4 GWh.
Μέχρι εδώ η γραφικότητα της αναφοράς, μετά αρχίζουν κάποια γνωστά, και κάποια λιγότερο γνωστά, προβλήματα που επιμένουν μέχρι να βρουν λύσεις ή να ακυρωθούν από άλλα μεγαλύτερα ή μικρότερα. Υπάρχει και μια άλλη κατηγορία προβλημάτων, αυτή που δεν επιζητά λύσεις, τα λεγόμενα «βιώσιμα προβλήματα». Κατι τέτοιο μπορεί να συμβεί και στα αιολικά.
Καθαρή ενέργεια
Για να επιζήσουμε, χρειαζόμαστε καθαρή ενέργεια, ενέργεια που δεν θα παράγει ρυπογόνα αέρια του θερμοκηπίου (CO2, μεθάνιο κλπ.), που αποδεδειγμένα είναι η αιτία υπερθέρμανσης του πλανήτη, που, επίσης αποδεδειγμένα, θα καταστήσει τη ζωή αβίωτη, μέσα σε λίγες δεκαετίες από τώρα.
Ο στόχος της συγκράτησης της μέσης θερμοκρασίας κάτω από το όριο των 1,5 βαθμών Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή, φαίνεται σήμερα άπιαστος ή εξαιρετικά δύσκολος (σήμερα βρισκόμαστε κοντά στους 1,2 βαθμούς), ενώ οι συγκεντρώσεις στην ατμόσφαιρα των ΑτΘ έφτασαν στο επίπεδο των 420 ppm (για να παραμείνουν για δεκαετίες και εκατονταετίες…). Σήμερα δεν διαφαίνεται άμεση τεχνολογική λύση, παρά η ταχεία υποκατάσταση ενεργειακών πηγών που αντικαθιστούν ρυπογόνα ορυκτά καύσιμα με άλλα καθαρά και ανανεώσιμα. Η «υποκατάσταση» αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την ανθρωπότητα, αφορά τη ριζική αλλαγή του μοντέλου παραγωγής και της κοινωνικής συμπεριφοράς και οργάνωσης, δηλαδή είναι πολύ περισσότερο από τεχνικό πρόβλημα: είναι ένα κάτ’ εξοχήν πολιτικό πρόβλημα. Αυτό καθιστά τη λύση σύνθετη και βασανιστική.
Οι δυνατότητες
Το 2020 η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των αιολικών ανήλθε στην ΕΕ στα 220 GW (αυτή τη χρονιά προστέθηκαν 14,7 GW σε σχέση με το 2019 και –19% σε σχέση με το πρόγραμμα ανάπτυξης). Το 73% των νέων εγκαταστάσεων αφορούσε υπεράκτιες μονάδες (offshore), για τις οποίες η χώρα μας δεν έχει, για την ώρα, συμμετοχή.
Η συμβολή της αιολικής ενέργειας στην παραγωγή ηλεκτρισμού, την περασμένη χρονιά, ήταν 16% στην ΕΕ των 28, ενώ στη χώρα μας 14,9%.
Το 1990 μια μέση αιολική τουρμπίνα είχε ύψος του πύργου 50 μ. και διάμετρο των πτερυγίων 50 μ. με ισχύ 5MW. Σήμερα η κινεζική εταιρία Ming Yank προγραμματίζει την εμπορική διάθεση μιας offshore τουρμπίνας (MySE 16.0), ύψους 264 μ., διαμέτρου 242 μ., ισχύος 16MW (δέκα φορες ισχυρότερη από τη μέση εγκατεστημένη) και παραγωγής 80 εκ. KWh! Μια τέτοια Α/Γ μπορεί να παράξει ενέργεια ίση με 80 εκ. KWh, ικανή να καλύψει τις ανάγκες περίπου 20.000 νοικοκυριών. Αυτοί οι «αιολικοί ουρανοξύστες» είναι σχεδόν δύο φορές μεγαλύτεροι (σε διάμετρο) από τις γνωστές σημερινές «αιολικές πολυκατοικίες».
Μια ανεμογεννήτρια (Α/Γ), για να περιστρέφει αποδοτικά, χρειάζεται ισχυρή αιολική ένταση και ταχύτητα ανέμου, ενώ η ισχύς της, εξαρτάται από τον κύβο (v3) της ταχύτητας. Στη χώρα μας η μέση αιολική ένταση είναι 797 w/m2, ενώ η μέση ταχύτητα 8,5 m/s, στο ύψος των 100 μ. από την θάλασσα. Στα 200 μ. τα μεγέθη αυξάνονται σημαντικά, κατά 30% και 12%, αντίστοιχα. Για την Δανία, που έχει το μεγαλύτερο μερίδιο Α/Γ στην παραγωγή ηλεκτρισμού, τα αντίστοιχά μεγέθη είναι 1330 και 10,6. Η Κρήτη και το Αιγαίο διαθέτουν το υψηλότερο δυναμικό και το μικρότερο η Ήπειρος, η Μακεδονία και η Θράκη.
Στο Εθνικό Σύστημα Ενέργειας και Κλίματος (ΕΣΕΚ) προβλέπεται για το 2030 το μερίδιο των ΑΠΕ στην παραγωγή ηλεκτρισμού να είναι 61% (αιολικά 37%, Φ/Β 40,7% κλπ). Να σημειωθεί ότι, ήδη από το 2020, η εγκαταστημένη ισχύς Α/Γ εχει υπερβεί κατά 14% τον στόχο του σχεδίου, ενώ προσθέτοντας και τις εκκρεμούσες αιτήσεις αδειοδότησης (4.2GW, στοιχεία ΡΑΕ Ιουνίου) υπερκαλύπτεται ο στόχος και του 2030 κατά 1,3GW. Η πορεία αυτή επιβάλει μια αναθεώρηση του συνολικού στόχου του ενεργειακού μείγματος, λαμβάνοντας επιπλέον υπόψη την αναμενόμενη συμμετοχή των παράκτιων μονάδων (προβλέπεται ένα μερίδιο της τάξης 3,5%), που, συνήθως, είναι μεγαλύτερων διαστάσεων και ισχύος. Ο πρόσφατα αναθεωρημένος στόχος της μείωσης των ΑτΘ (-55%), με παράλληλη αύξηση των ΑΠΕ, σε συνδυασμό με τις βελτιωμένες αποθηκευτικές ικανότητες ενέργειας (μπαταρίες) και την παραγωγή πράσινου υδρογόνου, επιβάλει τη ριζική αναθεώρηση του ΕΣΕΚ.
Τα προβλήματα
Η άναρχη χωροταξία συνιστά τη μεγαλύτερη αιτία αντιπαραθέσεων με τις τοπικές κοινωνίες (περιοχές NATURA κλπ.). Υπάρχουν περιοχές με υψηλή πυκνότητα εγκατεστημένων μονάδων σε ισχύ και αριθμό, αναντίστοιχο των αεροδυναμικών και άλλων παραμετρικών προϋποθέσεων. Από τον πίνακα αναδεικνύεται η ανισορροπία στην ενεργειακή πυκνότητα ανά κάτοικο και γεωγραφική έκταση στις περιφέρειες.
Ο διάχυτος προβληματισμός και οι αντιστάσεις των τοπικών κοινωνιών στην άναρχη και ανεξέλεγκτη εγκατάσταση αιολικών πάρκων, επιβάλει τη ριζική αλλαγή του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, σε μια κατεύθυνση ενεργής εμπλοκής των τοπικών κοινωνιών, στον σχεδιασμό και τη συμμετοχική εκμετάλλευση αυτής της ενεργειακής πηγής, εντάσσοντας την οργανικά, παραγωγικά, αισθητικά και περιβαλλοντικά στον χώρο.
Το περιβαλλοντικό όφελος από την αντικατάσταση ρυπογόνων ορυκτών πηγών (λιγνίτης, φυσικό αέριο) με ΑΠΕ είναι μια συνθέτη διαδικασία, που δεν εστιάζεται μόνο στη φάση εγκατάστασης και λειτουργίας, αλλά στον συνολικό κύκλο ζωής της μονάδας (from cradle to grave), συνυπολογίζοντας τόσο τις ενεργειακές καταναλώσεις, όσο και το σύνολο των εκπομπών που συνοδεύουν τη φάση παραγωγής των μερών, τη μεταφορά τους, την κατασκευή, το κόστος λειτουργίας, την απόσυρση και την ανάπλαση του χώρου. Στη περίπτωση των αιολικών στην ανάλυση, (Life Cycle Assessment-LCA), θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη δύο κύρια στοιχεία: το σύνολο εκπομπών CO2 (για μια τυπική Α/Γ, ισχύος 2MW ανέρχεται, περίπου, στους 2000 τόνους), καθώς και το energy pay back time (EPBT), δηλαδή η χρονική διάρκεια για να ισοσταθμιστεί η παραγόμενη ενέργεια με αυτή που απαιτείται για την κατασκευή, μεταφορά κλπ. (περίπου 10 μήνες λειτουργίας).
Στους παραπάνω υπολογισμούς δεν μπορεί να μη ληφθεί υπόψη η χρήση ειδικών μετάλλων και σπάνιων γαιών (περίπου 10 kg/MW –κυρίως ψευδάργυρος), που συσσωρεύουν και εξορυκτικά προβλήματα στην πηγή. Η ανακύκλωση των πτερυγίων παρουσιάζει το μεγαλύτερο πρόβλημα, λόγω των υλικών που χρησιμοποιούνται (χυτός ύαλος και ανθρακονήματα), ο διαχωρισμός των οποίων από τα χημικά συγκράτησής των, είναι τεχνολογικά δύσκολη διαδικασία. Πρόσφατα παρουσιάστηκε στη Γερμανία, πειραματικά, πρωτότυπο πτερύγιο 100% ανακυκλώσιμο. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται σημαντική, καθ’ ότι εκτιμάται ότι το 2050, μια τεράστια ποσότητα 43 εκ. τόνων πτερυγίων, που θα έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας, θα πρέπει να ανακυκλωθεί και όχι να θάβεται στο έδαφος, ή να μένει σαν κουφάρι σε κατεστραμμένο τοπίο, για να θυμίζει την ανεξέλεγκτη και άναρχη διαδικασία εγκαταστάσεων και το θεσμικό κενό παρακολούθησης και ελέγχων, έχοντας η παρούσα κυβέρνηση αποδυναμώσει ή καταργήσει την απαραίτητη και επιβαλλομένη εμπλοκή των θεσμικών εκπροσώπων των τοπικών κοινωνιών.
Η ενεργειακή μετάβαση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, όπου η διάχυση του γνωσιακού κεφαλαίου στην κοινωνία και στους εκπροσώπους της θα τροφοδοτήσει και ισχυροποιήσει τις δυνατότητες συμβολής και παρέμβασης τους, που σήμερα μονοπωλούνται από επιχειρηματικά συμφέροντα.
Ο Ιωσήφ Σινιγάλιας είναι μηχανολόγος μηχανικός.
Πηγή:Η Εποχή
