Η Νέα Πράσινη Συμφωνία είναι το όραμα της Ευρώπης, όραμα που οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι αποφασισμένοι να το υλοποιήσουν. Το θέμα είναι, πως θα το υλοποιήσουν. Business as usual ή θα βρουν το πολιτικό θάρρος που χρειάζεται για να σχεδιάσουν μια πραγματικά βιώσιμη οικονομία; Θα έχουν το σθένος να προβούν σε βαθιά αλλαγή του συστήματος; Γιατί μόνο έτσι η οικονομία μπορεί να γίνει βιώσιμη. Αλλά και οι πολίτες θα μπορέσουμε να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα; Θα μπορέσουμε να αλλάξουμε τη νοοτροπία μας;
«Το πολιτικό θάρρος είναι ζωτικής σημασίας για να σχεδιάσουμε μια υγιή οικονομία» θα πει ο γενικός γραμματέας του European Environment Bureau (EEB), Jeremy Wates, στο ετήσιο συνέδριο της Οργάνωσης, που φέτος λόγω πανδημίας έγινε διαδικτυακά, και είχε ως θέμα: «A healthy economy should be design to thrive not to grow» («Μια υγιής οικονομία πρέπει να σχεδιάζεται με γνώμονα την ευημερία και όχι τη μεγέθυνση»).
Παγιδευμένοι του συστήματος
Η κεντρική ομιλήτρια Kate Raworth είναι μια πολύ γνωστή Βρετανή οικονομολόγος που προωθεί ένα βιώσιμο μοντέλο αειφόρου ανάπτυξης που δεν υπερβαίνει τα φυσικά όρια του πλανήτη. Ενα ηθικό μοντέλο που έχει τη δυνατότητα να κάνει τον πλανήτη μας ένα καλύτερο μέρος για να ζει κάποιος και εμάς πιο όμορφους και πιο ευτυχισμένους ανθρώπους. Βλέπει την Ευρωπαϊκή Ενωση ως μια «ηγέτιδα δύναμη που έχει καθορίσει μια μεταρρυθμιστική ατζέντα» και την πανδημία «σαν ένα παράθυρο ευκαιρίας» για να γίνει πραγματικότητα η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Ωστόσο σε αυτή την Πράσινη Συμφωνία βρίσκει και μια αντίφαση. Η αντίφαση είναι μεταξύ της «στρατηγικής μεγέθυνσης» και του οράματος για μια κοινωνία «ευημερίας που ζει εντός οικολογικών ορίων».
Η κ. Raworth εξήγησε ότι έχουν γίνει προσομοιώσεις που δείχνουν ότι ο τρόπος που σχεδιάζεται η πράσινη ανάπτυξη είναι αδύνατον να επιφέρει τις απαιτούμενες μειώσεις των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που χρειάζονται για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή. Η επίτευξη πραγματικής βιωσιμότητας απαιτεί βαθιά αλλαγή του συστήματος. «Προϋπόθεση είναι να σταματήσουν οι ανισότητες» είπε, ενώ τόνισε ότι πρέπει να δούμε με νέα οπτική τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, ακόμα και την ίδια την εργασία.
Αναφερόμενη στην ψευδαίσθηση της αέναης ανάπτυξης σημείωσε ότι η οικονομία των ήδη αναπτυγμένων κρατών έχει φτάσει σε ένα ταβάνι. Τα κράτη αυτά που έχουν και μεγαλύτερα εισοδήματα δεν μπορούν να αναπτύσσονται συνέχεια. Θα πρέπει να βοηθήσουν τα πιο φτωχά κράτη να αναπτυχθούν και εκείνα με τη σειρά τους, αλλά με πιο βιώσιμο τρόπο. Επισήμανε ότι πίσω από αυτό το μοντέλο της αέναης ανάπτυξης κρύβονται οι μεγαλύτερες κρίσεις, από την οικονομική κρίση του 2008 μέχρι την κλιματική κρίση και την πανδημία.
Η Βρετανή οικονομολόγος επέκρινε το μακροπρόθεσμο χρονικό διάστημα υλοποίησης της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας λέγοντας ότι το 2050 είναι πολύ μακριά και, για να αποφύγουμε τα χειρότερα, πρέπει να αναλάβουμε δράση τώρα. Αναφερόμενη στα πακέτα ευρωπαϊκών πράσινων χρηματοδοτήσεων επισήμανε τον κίνδυνο που ελλοχεύει να τα εκμεταλλευτούν οι επιτήδειοι, διαιωνίζοντας παλιές καταστροφικές πρακτικές και καταστρατηγώντας την όλη προσπάθεια για πραγματική πράσινη μετάβαση. «Είναι μια ιστορική συγκυρία» είπε και προέτρεψε τους Ευρωπαίους ηγέτες «να βρουν τα κότσια και να το κάνουν».
Από τις στάχτες της πανδημίας στη Νέα Πράσινη Συμφωνία
Ο Ευρωπαίος Επίτροπος Περιβάλλοντος Virginijus Sinkevicius, παρότι συμφώνησε για τις ιστορικές στιγμές που ζούμε με τον Covid-19 να λειτουργεί ως επιταχυντής των εξελίξεων, αφού ο ιός «μας υπενθύμισε την ευθραυστότητα του κόσμου μας», όπως χαρακτηριστικά είπε, ωστόσο διαφώνησε με την κ. Raworth ότι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία δεν είναι αρκετά φιλόδοξη. «Εχουμε μια δεκαετία για να σταματήσουμε την κλιματική κρίση και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος» θα πει, δίνοντας ως παράδειγμα των δεσμεύσεων της Ε.Ε. τη στρατηγική για τη βιοποικιλότητα. Ομως «για την επιτυχία της εφαρμογής της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας είναι απαραίτητη η υποστήριξη της κοινωνίας».
Στο διαδικτυακό στρογγυλό τραπέζι που ακολούθησε, η Αυστριακή υπουργός Περιβάλλοντος Leonore Gewessler περιέγραψε το όραμά της για ένα βιώσιμο μέλλον. «Πρέπει να επανεξετάσουμε τη δομή της κοινωνίας μας και της οικονομίας μας» σημείωσε και μην κρύβοντας την ανησυχία της για το πώς θα χρησιμοποιηθούν τα ευρωπαϊκά κονδύλια που προορίζονται για την πράσινη μετάβαση της οικονομίας, πρόσθεσε ότι «πρέπει να αποφύγουμε να δαπανήσουμε δισεκατομμύρια ευρώ για να περάσουμε από τη μια κρίση στην άλλη. Δεν πρέπει να αφήσουμε κανέναν πίσω» τόνισε.
Ωστόσο, για να μη μείνει κανένας πίσω «δεν φτάνει μόνο να αναζητήσουμε τρόπους για τη βελτίωση της κατάστασης των ευάλωτων της Ευρώπης αλλά πρέπει να σκεφτούμε και τις παγκόσμιες επιπτώσεις που έχουν οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ενωσης» θα πει η Tonny Nowshin, ακτιβίστρια για την κλιματική δικαιοσύνη και την αποανάπτυξη. Η νεαρή ακτιβίστρια από το Μπανγκλαντές αναφέρθηκε στις καταναλωτικές μας συμπεριφορές και έδωσε το παράδειγμα της αυξανόμενης χρήσης του φοινικέλαιου στην ευρωπαϊκή κουζίνα, ενός προϊόντος που η καλλιέργεια του ευθύνεται για την αποψίλωση των δασών της Ασίας.
Σημαντική ήταν και η αναφορά της στη διαιώνιση του περιβαλλοντικού ρατσισμού. «Εάν δεν λάβουμε υπόψη μας τον διαφορετικό τρόπο ζωής και τις σχέσεις κάθε λαού με τη βιοποικιλότητα διακινδυνεύουμε να αναπαράγουμε και να διαιωνίζουμε τις αποικιακές σχέσεις» ανέφερε χαρακτηριστικά. «Εχουμε να μάθουμε πολλά από κοινότητες που ζουν για χιλιάδες χρόνια με βιώσιμο τρόπο» σημείωσε, αλλά για να το καταφέρουμε αυτό «θα πρέπει να αμφισβητήσουμε τον κυρίαρχο πολιτισμό μας που δημιούργησε όλες τις κρίσεις».
Κλείνοντας το συνέδριο ο γενικός γραμματέας του EEB, Jeremy Wates, επανέλαβε το πολιτικό θάρρος που χρειάζεται για να χτίσουμε την Ευρώπη του μέλλοντος. «Χωρίς αυτό δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αποσυνδέσουμε τις επιχειρήσεις από την ακραία κερδοφορία και να τις συνδέσουμε με την ηθική και την κοινωνία». Ενα σύστημα που βασίζεται στον ανταγωνισμό, στα δάνεια και στο άγχος της συνεχόμενης ανάπτυξης για να ξεπληρωθούν αυτά τα δάνεια, ένα σύστημα όπως το είχε αποτυπώσει ο μεγάλος Γαβράς στην ταινία του «Το τσεκούρι», δεν είναι ένα βιώσιμο σύστημα.
Για να αντιμετωπίσουμε τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις του 21ου αιώνα χρειαζόμαστε νέους οικονομολόγους με άλλες νοοτροπίες. Χρειαζόμαστε οικονομολόγους σαν την Kate Raworth που σχεδιάζει την οικονομία του μέλλοντος μέσα στα όρια του πλανήτη. Χωρίς την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Χωρίς την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο. Μιας οικονομίας που όλοι να απολαμβάνουν τα βασικά αγαθά. Μιας οικονομίας που να εξασφαλίζει σε όλους φαγητό, σπίτι, υγειονομική περίθαλψη, εργασία, παιδεία, πολιτισμό. Μιας οικονομίας που θα συμβάλλει ώστε όλα τα πλάσματα της Γης να ζουν αρμονικά μεταξύ τους.
