Στις 23 Σεπτεμβρίου, ανακοινώθηκε το νέο Σύμφωνο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Αυτό που θα έπρεπε να σηματοδοτεί την προσπάθεια της Ευρώπης να ρυθμίσει συνολικά τις πολιτικές υποδοχής, μιας και μέχρι σήμερα το βάρος τους φέρουν οι χώρες πρώτης υποδοχής, με την Ελλάδα στην πρώτη γραμμή.
Ο διαβόητος «Κανονισμός του Δουβλίνου» εξελίχθηκε, όπως κάποιοι είχαμε εντοπίσει εξαρχής, σε μια παγίδα τόσο για τους πρόσφυγες όσο και για τα κράτη στα σύνορα της Ε.Ε. «Αλληλεγγύη και συνεργασία από όλη την Ευρώπη» υποσχόταν ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς, την ώρα που εκφωνούσε τον «επικήδειο» του Δουβλίνου. Αυτό που προέκυψε, όμως, είναι ένας συμβιβασμός προς τα κάτω, με λιγότερο σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα και χωρίς να επιλύονται πρακτικά προβλήματα. Ένα σύνολο γενικών ή αντιφατικών προτάσεων, που συμπυκνώνονται στα «τρία πατώματα ενός σπιτιού», όπως ανέφερε ο Μ. Σχοινάς, που και συμβολικά αποτελεί ένα ατυχές παράδειγμα, αλλά δείχνει τη φιλοσοφία του νέου σχεδίου.
– Μπλοκάρισμα ροών στις χώρες προέλευσης.
– Ενίσχυση των συνόρων – αύξηση των επιστροφών.
– Διεθνής προστασία σε ελάχιστους και κατανομή χωρίς υποχρεωτικότητα και κριτήρια.
Αναποτελεσματικές συμφωνίες
Η ενίσχυση των συνόρων χωρίς κοινή διαχείριση είναι άχρηστη. Η Ευρώπη έχει ήδη 24 τοπικές συμφωνίες, οι οποίες ωστόσο έχουν συνολικά μέχρι σήμερα πολύ φτωχό αποτέλεσμα, δηλαδή ελάχιστες επιστροφές, ακόμα και από ισχυρές χώρες, όπως η Γερμανία. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει πρόβλεψη για ουσιαστική και ισότιμη οικονομική συνεργασία με τις χώρες προέλευσης και τον έλεγχο για τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων γι’ αυτούς που θα επαναπατριστούν, αλλά μια λογική επιδότησης τρίτων χωρών, προκειμένου να κρατήσουν τις ροές, είτε με τη δημιουργία τεράστιων στρατοπέδων κράτησης, είτε με το σφράγισμα των συνόρων τους και άσκηση βίας, είτε με άλλους τρόπους, μακριά από την Ευρώπη.
Η πλειοψηφία αυτών που φτάνουν στα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης, ειδικά στην Ελλάδα και την Ιταλία, θα έχουν ταχύτερες διαδικασίες αναγνώρισης ανάλογα με τη χώρα προέλευσης: ασφαλής, μη ασφαλής, σε κίνδυνο. Αλλά δεν υπάρχει σαφής ορισμός της έννοιας της «ασφαλούς χώρας». Ο όρος “asylum and return border procedure” (διαδικασία ασύλου και επιστροφής στα σύνορα) συνδυάζει πολύ διαφορετικές νομικές και κοινωνιολογικές έννοιες. Στην πράξη, αυτό οδηγεί σε περιορισμό σε στρατόπεδα με λίγη ή καθόλου ελευθερία στη χώρα της πρώτης υποδοχής, δηλαδή κυρίως στην Ελλάδα! Είναι το «μοντέλο Μόρια»: μεγάλες εγκαταστάσεις για αιτούντες άσυλο, που θα περιμένουν για καιρό την απόφαση (και όχι 12 εβδομάδες όπως ανακοινώθηκε), που συνήθως οδηγεί σε μαζικές απορρίψεις χωρίς εξατομικευμένη κρίση ή αβέβαιη μετεγκατάσταση σε άλλες χώρες.
Η διαδικασία κατανομής
Τι συμβαίνει όμως στους πρόσφυγες μετά τον έλεγχο των συνόρων; Όσοι έχουν δικαιώματα προστασίας θα πρέπει να ανακατανέμονται μεταξύ όσων κρατών-μελών συμμετέχουν σε αυτή την αβέβαιη διαδικασία και εν είδει φιλανθρωπίας -εντέλει ελάχιστα κράτη-μέλη θα εφαρμόζουν μια τέτοια διαδικασία και προφανώς με κάποια ανταλλάγματα-, ενώ εκείνοι που προορίζονται για απέλαση -δηλαδή, η πλειοψηφία- παραμένουν στη χώρα της πρώτης εισόδου καθιστώντας την de facto και de jure αποθήκη ψυχών. Αυτή η χώρα έχει πια την ευθύνη να τους διαχειριστεί με κάποιον τρόπο εσωτερικά είτε να τους επιστρέψει στη μη ευρωπαϊκή χώρα από την οποία είχαν δραπετεύσει. Για την επιστροφή αυτή προβλέπεται μια γενική και ασαφής «ευρωπαϊκή υποστήριξη».
Τα υπόλοιπα κράτη της Ε.Ε. (πλην πρώτης υποδοχής δηλαδή) θα μπορούν να επιλέγουν να αποδεχθούν τη μετεγκατάσταση στην επικράτειά τους ποσοστώσεων μεταναστών ή να συνεισφέρουν οικονομικά είτε με υλικοτεχνικά μέσα στον επαναπατρισμό τους, φιλοξενώντας τους μέχρι την αναχώρησή τους. Η Επιτροπή το ορίζει ως «χορηγία επιστροφής», για να δηλώσει την πληρωμή του αναγκαστικού επαναπατρισμού, ενώ οι δεσμεύσεις που προβλέπονται από το άρ. 80 (της Συνθήκης της Λισσαβώνας) υποβαθμίζονται σε απλή πληρωμή για το έργο που επιτελούν τα παράκτια κράτη. Οι χώρες που δεν θέλουν να τους δεχθούν στο έδαφός τους μπορούν επομένως να πληρώσουν άλλους να το κάνουν.
Νικητές οι ακροδεξιοί
Εν ολίγοις, δεν θα υπάρχει καμία υποχρέωση μετεγκατάστασης και δεν θα επιβάλλονται κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση με τις ρήτρες αλληλεγγύης. Οι μεσογειακές χώρες θα παραμείνουν απομονωμένες και νικητές θα είναι οι Όρμπαν και οι διάφοροι ακροδεξιοί εθνικιστές, οι οποίοι θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν γενναία στήριξη από κονδύλια της Ε.Ε. για τις αγροτικές επιδοτήσεις, το ΕΣΠΑ κ.λπ., την ώρα που στο προσφυγικό με ελάχιστο κόστος θα απαλλάσσονται από το καθήκον της αλληλεγγύης, η οποία αποτελεί μέρος του σκληρού πυρήνα των ευρωπαϊκών Συνθηκών και πρέπει να τηρείται απαρέγκλιτα από τα κράτη-μέλη σε όλα τα ζητήματα που καλείται να χειριστεί η Ένωση.
Δεν αντιδρά ο Μητσοτάκης
Πώς αντιδρά σε όλο αυτό η δεξιά ελληνική κυβέρνηση; «Είμαστε στον σωστό δρόμο», λένε, ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη εργασίες για το νέο κλειστό κέντρο του Καρά Τεπέ, μετά την πυρκαγιά στη Μόρια. Αφού πρώτα γκρέμισαν τις συμμαχίες που είχαν χτιστεί με τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και αποδέχθηκαν για τη χώρα τον ρόλο της “ασπίδας” στην Ευρώπη-φρούριο που χτίζει η νέα Ακροδεξιά, τώρα λένε ότι θα αντιδράσουν σε ένα σχέδιο που οι ίδιοι βοήθησαν να διαμορφωθεί με τις πολιτικές και τη ρητορική τους.
«Ένας συμβιβασμός μεταξύ των διαφορετικών ευαισθησιών των κρατών-μελών», μια λύση που «σέβεται τις κόκκινες γραμμές» των κυβερνήσεων, λέει η Κομισιόν. Αλλά ποιες είναι οι «κόκκινες γραμμές» της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αφού επικρατούν οι κυρίαρχοι και αντιδραστικοί της Ε.Ε.; Η Φον Ντερ Λάιεν υποχωρεί στους Βίσεγκραντ και ο Μητσοτάκης ακολουθεί πιστά, «δικαιωμένος» για τη δική του γραμμή.
Το σχέδιο της Επιτροπής θα μπορούσε να τεθεί σε ισχύ έως το 2023. Τους επόμενους μήνες, αναμένεται έγκριση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στη συνέχεια από το Συμβούλιο.
Ο αγώνας συνεχίζεται
Ο ΣΥΡΙΖΑ σε Ελλάδα και Ευρώπη, τόσο στο ελληνικό όσο και στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, θα συνεχίσει τον αγώνα για αληθινή αλληλεγγύη, για υποχρεωτική κατανομή των ευθυνών και αποσυμφόρηση των νησιών μας με μετεγκαταστάσεις σε όλη την Ευρώπη, για νόμιμες και ασφαλείς διόδους στη βάση του Συμφώνου του Μαρακές του ΟΗΕ, αλλά και για τον σεβασμό των δικαιωμάτων προσφύγων και τοπικών κοινωνιών στη βάση ενός σχεδίου που θα υπακούει στην ανθρωπιά και τη νομιμότητα: πολύ σημαντικά πράγματα για εμάς που δεν ξεχνάμε ποτέ ότι είμαστε Έλληνες, ένας λαός με τόσους πρόσφυγες στην Ιστορία του κι ένας λαός που μαζί με την κυβέρνησή του έκαναν υπερήφανη την Ευρώπη το 2015.
Απέναντι στη φοβική περιχαράκωση που διαπνέει το νέο σύμφωνο, προτείνουμε μια άλλη, εναλλακτική κατεύθυνση που συνεπάγεται αποφασιστικά πλεονεκτήματα και για μας: την κοινωνική ένταξη. Πέρα από τη συμβολή-«σωσίβιο» προσφύγων και μεταναστών στις εργασιακές ανάγκες και το ασφαλιστικό σύστημα πολλών χωρών, με την ενσωμάτωσή τους βοηθούν σημαντικά τις τοπικές οικονομίες της Ευρώπης αλλά και τη βελτίωση των συνθηκών στις χώρες καταγωγής με τα εμβάσματά τους, ενώ, όπως δείχνουν οι δείκτες πανευρωπαϊκά, συμβάλλουν και στην αντιμετώπιση του δημογραφικού σε μία ήπειρο που γερνάει επικίνδυνα, όπως εύστοχα επισήμανε και η επίτροπος Γιόχανσον κατά την παρουσίαση του Συμφώνου.
Η πολιτική της ένταξης όμως, πέρα από τα πρακτικά οφέλη της, είναι και η δυνατότητα της Ελλάδας να κρατήσουμε ζωντανή την εικόνα μιας χώρας μικρής σε μέγεθος αλλά πολύ μεγάλης σε Ιστορία. Ένταξη σημαίνει υποστήριξη της κοινωνικής μας δομής, του συστήματος αξιών μας, αλλά και της πίστης μας στον άνθρωπο, που όταν λειτουργεί μέσα σε ένα σύστημα με δικαιώματα και υποχρεώσεις για όλους, υπηρετεί το συλλογικό καλό και την πρόοδο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της μικρής Τήλου, που δείχνει τον δρόμο.
Το προσφυγικό λοιπόν, μια σύγχρονη οριζόντια γραμμή δύο κόσμων που συγκρούονται, σημαίνει να παραμείνουμε Έλληνες, να παραμείνουμε Ευρωπαίοι, μα πάνω απ’ όλα άνθρωποι.
Ο Κώστας Αρβανίτης είναι ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, GUE/NLG & μέλος της Επιτρ. Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης & Εσωτερικών Υποθ. (LIBE) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Ο Γιώργος Ψυχογιός είναι βουλευτής Κορινθίας και τομεάρχης Μεταναστευτικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία
Πηγή: Η Αυγή
