Οι αφανείς ήρωες πολλές φορές έχουν δείξει την ίδια ή και περισσότερη γενναιότητα σε σχέση με τους επιφανείς που άφησαν ένα περίοπτο αποτύπωμα… Το μνημείο για τον άγνωστο στρατιώτη είναι πραγματικά ένα από τα πιο σεβαστά του ελληνικού αστικού τοπίου.
Οι κίνδυνοι για τον τυπικό διαδηλωτή συνήθως δεν έχουν την ένταση των αντίστοιχων μιας μάχης. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου αμελητέοι, όπως δεν είναι αμελητέα η συνεισφορά μιας συγκέντρωσης σε πλατεία ή μιας διαδήλωσης στη διεκδίκηση ελευθεριών, δημοκρατικών κατακτήσεων, εργασιακών δικαιωμάτων ή οικολογικών αγαθών. Στη διεκδίκηση όντως, ή, πιο αμυντικά, στην υπεράσπιση των κεκτημένων.
Η ιστορία των διαδηλώσεων ευτυχώς έχει προσεχθεί και έχουν καταγραφεί λαμπρές στιγμές. Η υπόθεση Λαμπράκη είναι ίσως η επιφανέστερη, αλλά όχι η πρώτη. Διαδηλώσεις, με πλήθος (άγνωστων) διαδηλωτών είχαμε και στη διάρκεια της δικτατορίας. Με κινδύνους κακομεταχειρίσεων, σύλληψης, εκτόπισης πλήθη συνέρρευσαν κατά τη διάρκειά της στις κηδείες των Γ. Παπανδρέου και Γ. Σεφέρη, συνδέοντας το πένθος ζωής με ένα βουβό πένθος δημοκρατίας.
Από τη μεταπολίτευση και μετά, ώς σήμερα κυριολεκτικά, πάμπολλες διαδηλώσεις έγραψαν ιστορία, όχι μόνο λόγω των διεκδικήσεων αλλά και λόγω τραγικών θυμάτων. Από τον Κουμή και την Κανελλοπούλου και τον βάρβαρο τραυματισμό στη Θεσσαλονίκη (υπόθεση «ζαρντινιέρας»), έως τελείως πρόσφατα περιστατικά. Στα θύματα εξάλλου ας μην παραλείψουμε να κατατάξουμε και κάποιους αστυνομικούς που ευσυνείδητα και χωρίς καταχρήσεις εξουσίας εκτελούσαν τα καθήκοντά τους.
Οπως είναι γνωστό, βέβαια, το στερεότυπο του διαδηλωτή έχει δεχτεί πλήγματα έσωθεν και έξωθεν. Ο εμβόλιμος με τη μολότοφ όχι μόνο αποπροσανατολίζει από τα αιτήματα των διεκδικήσεων, αλλά προσθέτει κινδύνους και κάποτε παράγει θύματα. Η σκοτεινή φιγούρα του προβοκάτορα στη διαδρομή του χρόνου έχει αποκτήσει βεβαιωμένη φυσιογνωμία, έστω κι αν οι σχετικές συλλήψεις είναι σπανιότατες. Η ακροδεξιά «βία για τη βία» έχει βρει ευκαιρία να εκδηλωθεί με διπλό όφελος, τόσο την απόλαυση της βίας αυτοσκοπού όσο και την υπόσκαψη των δημοκρατικών διεκδικήσεων των πολλών.
Σήμερα η διαδήλωση, αγαθό αναγνωρισμένο από Συντάγματα και Διεθνείς Συνθήκες –κατακτήσεις αγώνων και πολιτισμού– αντιμετωπίζει νέους δομικούς κινδύνους. Η πρόσφατη νομοθεσία της χώρας μας τρέπει το δικαίωμα-κανόνα σε εξαίρεση, θέτοντας αυστηρές προϋποθέσεις οργάνωσης και συμμετοχής που συνιστούν το γνωστό φαινόμενο του κρυφού εμποδίου. Πρόφαση της νομοθετικής παρέμβασης αποτελούν οι δυσκολίες της αγοράς στις μέρες και στους τόπους των πορειών ή συγκεντρώσεων.
Το πρόσχημα ολοφάνερο, αφού σήμερα ιδίως είναι σαφές ότι η έλλειψη πελατείας στην αγορά δεν έχει ως αίτιο τις διαδηλώσεις αλλά την οικονομική κρίση. Κι ας μην αποσιωπήσουμε τον νέο συστημικό κίνδυνο. Η ανάπτυξη της εξ αποστάσεως εργασίας, εκπαίδευσης κ.λπ. λόγω τεχνικής εξέλιξης ή πανδημιών, προσέθεσε ένα νέο, αργόσυρτο αλλά πολύ απειλητικό, αντικίνητρο για τις μαζικές λαϊκές συγκεντρώσεις.
Η δημοκρατία έγκαιρα πρέπει να εντάξει στα σύμβολά της τον άγνωστο διαδηλωτή.
Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομ. καθηγητής ΑΠΘ
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
