«Χαρτογραφώντας» τη ρατσιστική βία στην Αθήνα

“Οι διοργανωτές με οξυδέρκεια και ευαισθησία δημιούργησαν ένα πρόγραμμα που μπορεί να μιλήσει απευθείας στους ανθρώπους, ειδικά στους νέους, ξέροντας ότι εμείς ως κομίστες διαθέτουμε τους κώδικες για κάτι τέτοιο. Έτσι 25 δημιουργοί κόμικς λένε, σταματήστε τη βία, προστατεύστε τους ανυπεράσπιστους απέναντι στον φασισμό που μας απειλεί κάθε μέρα”.

Με ενθουσιώδη λόγια ο σχεδιαστής κόμικς και δάσκαλος Γιώργος Μπότσος, σχολιάζει την πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ, παράρτημα Ελλάδας, και του Human Rights 360, να δημιουργήσουν μια καμπάνια δρόμου με τίτλο «Βάλ’ τους Χ – Ο μαύρος χάρτης της Αθήνας» και σκοπό να αναδείξουν την εγκληματικότητα που συνδέεται με τις ρατσιστικές επιθέσεις στον δημόσιο χώρο.

“Διαλέξαμε 50 από τα εκατοντάδες περιστατικά ρατσιστικής βίας που έχουν συμβεί στους δρόμους της πόλης. Για καθένα από αυτά δημιουργήσαμε ένα αυτοκόλλητο με ένα QR code, το οποίο κολλάμε στο σημείο της επίθεσης. Αν σε αυτό πλησιάσεις το κινητό σου τηλέφωνο, οδηγείσαι σε έναν διαδικτυακό χάρτη – κάτοψη της Αθήνας και των συνοικιών που μπορείς να δεις στη διεύθυνση www.valtousx.gr . Κάθε μια από τις επιθέσεις περιγράφεται με ένα σύντομο κείμενο και μια εικόνα που έχει δημιουργήσει ένας από τους 25 σχεδιαστές κόμικς στους οποίους απευθύνθηκε πρόσκληση”. Έτσι εξηγούν την πρωτότυπη αυτή καμπάνια οι υπεύθυνες του προγράμματος Ηλέκτρα Αλεξανδροπούλου (από το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ) και Ελένη Ντάκου (από το Human Rights 360).

«Η ιδέα προέκυψε από την ανάγκη να αναδειχθούν τα εγκλήματα της Χρυσής Αυγής και να ανέβει στην ατζέντα η δίκη της. Έτσι σχεδιάσαμε ένα πρόγραμμα με βάση τον δρόμο. Στα σημεία των ρατσιστικών επιθέσεων υπάρχουν πορτοκαλί αυτοκόλλητα που έχουν τυπωμένο πάνω τους το valtousx, με ένα QR code όπου πλησιάζεις το κινητό σου τηλέφωνο και ανοίγει η σελίδα στο Ίντερνετ”, σημειώνει η Η. Αλεξανδροπούλου. Το πρόγραμμα τέθηκε σε εφαρμογή τον Φεβρουάριο και “ήδη η ανταπόκριση είναι μεγάλη”. Ωστόσο έχει γίνει αντιληπτό “από το στρατόπεδο στο οποίο απευθυνόμαστε και του οποίου τον βίο, τα έργα και τις ημέρες βγάζουμε στην επιφάνεια, με αποτέλεσμα ο πόλεμος να έχει ξεκινήσει. Ξεκολλάνε τα αυτοκόλλητα ή τα καλύπτουν με άλλα. Αλλά αυτά ανανεώνονται συνεχώς. Έτσι δημιουργείται μια τοπογραφία της ρατσιστικής βίας στην πόλη. Χωρίς τη συνδρομή των καλλιτεχνών όλο αυτό θα έμενε στο πλαίσιο της καταγγελίας”.

Τα 50 έργα που έχουν δημιουργήσει οι 25 σχεδιαστές κόμικς και εικονογραφούν τις 50 επιθέσεις θα παρουσιαστούν σε έκθεση που θα διεξαχθεί στην Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων από την Τετάρτη 13 έως και την Κυριακή 17 Μαρτίου. Στην “Αυγή” μίλησαν πέντε από τους 25 σχεδιαστές, σχολιάζοντας την πρωτοβουλία και εξηγώντας τον τρόπο δουλειάς τους.

Γιώργος Μπότσος: Προσπάθησα να βγάλω τη διαμαρτυρία μου

Μια «ωραία δημιουργική πρόκληση αλλά κυρίως μια εξαιρετική προσπάθεια και πρωτοβουλία”, χαρακτηρίζει τον Μαύρο Χάρτη ο Γιώργος Μπότσος. “Ο καθένας αποτύπωσε τα γεγονότα με τη δική του φαντασία και έκφραση. Κι εγώ προσπάθησα με τη δική μου γραφή να βγάλω τη συγκίνησή μου, την ένταση, τη διαμαρτυρία μου. Η ιδέα μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα και συγκεντρωθήκαμε 25 άνθρωποι.

Στην πραγματικότητα, υπάρχουν εγκληματικές συμμορίες που μέσα στη νύχτα ξεμοναχιάζουν γυναίκες, παιδιά, μετανάστες, τους κακοποιούν, τους χτυπούν, τους δολοφονούν. Ο μέσος άνθρωπος, που παραπληροφορείται έτσι κι αλλιώς, κάτι τέτοιο ίσως να μην το θεωρεί σπουδαίο.

Έχουμε συνειδητοποιήσει άραγε ότι έχουμε έναν χάρτη εγκληματικότητας; Το πιο σπουδαίο είναι ότι με αυτόν τον τρόπο ξεκινάμε να εκπαιδεύουμε τους ανθρώπους, δείχνοντάς τους ότι κοινωνικά δεν πρέπει να είναι αδιάφοροι. Δόθηκαν στον καθένα μας δυο μικρά κείμενα με έναν τίτλο που περιέγραφαν τι συνέβη, σαν ένα μικρό σενάριο. Εγώ είχα έναν Αφρικανό στον οποίο επιτίθενται ένα βράδυ μπροστά στον Άγιο Παντελεήμονα, φωνάζοντάς του ‘Αφρική Αφρική’, κακοποιώντας τον με ένα σπασμένο μπουκάλι. Στη δεύτερη περίπτωση, που ήταν στη Νίκαια, ένας άνθρωπος από το Πακιστάν βγήκε να πάρει γάλα και του επιτέθηκαν με σφοδρότητα, τραυματίζοντάς τον. Όλη αυτή η καλλιτεχνική λειτουργία, αν τη συνδυάσει κανείς με ένα πολιτικό μήνυμα και ταυτόχρονα με μια κοινωνική παρέμβαση, είναι μια ολοκληρωμένη ενέργεια. Το πολιτικό μήνυμα είναι πολύ δυνατό. Ο κόσμος πρέπει να καταλάβει”.

Θανάσης Πέτρου: Τα συνθήματα έχουν μετατραπεί σε δολοφονίες

“Καταπληκτική ιδέα, με την έννοια ότι πρέπει να υπάρξει μια κινητοποίηση για να μάθει ο κόσμος τι έχει γίνει στην Αθήνα με τους Χρυσαυγίτες που βγαίνουν τόσο ανώδυνα στη Βουλή και λένε ανοησίες, γαυγίζοντας. Τα γαυγίσματα έχουν γίνει δαγκώματα, με τραγικά αποτελέσματα για κάποιους ανθρώπους. Και επειδή θα πάρουν ακόμα πιο ψηλά ποσοστά στις εκλογές, καλό είναι ο κόσμος να μάθει ποιους θα ψηφίσει. Τα θέματα με τα οποία ασχολήθηκα, ήταν μια επίθεση στη Μεταμόρφωση χωρίς πολλές πληροφορίες. Ρώτησαν κάποιον μετανάστη από πού είναι και μετά τον μαχαίρωσαν στην καρδιά και την κοιλιά. Φεύγοντας του έκλεψαν το κινητό και φώναζαν ‘φάγαμε το μαύρο σκυλί’.

Το δεύτερο περιστατικό ήταν μια επίθεση σε Αφγανούς στην Πλατεία Αττικής. Δεκαπέντε άτομα που φορούσαν μαύρες μπλούζες, κουβαλούσαν κράνη και κρατούσαν ξύλα, χτύπησαν μια ομάδα μεταναστών, ένας εκ των οποίων ήταν ο Αλί, ένας Αφγανός, που τον μαχαίρωσαν. Τη γλίτωσε στο παρά πέντε. Τα συνθήματα έχουν γίνει πλέον δολοφονικές επιθέσεις. Δεν γίνεται ως καλλιτέχνης και δημιουργός να είσαι αδιάφορος και αφ’ υψηλού. Πρόκειται για μια περίπτωση που έχουμε λόγο να κινητοποιηθούμε. Να σχολιάσουμε με τα σχέδιά μας. Η εικόνα έχει αμεσότητα, κάποιος που θα τη δει, θα αναγνωρίσει το περιστατικό, θα το καταλάβει, θα του αποτυπωθεί”.

Αλεξία Οθωναίου: Ένας χάρτης – σύμβολο

“Πρόκειται για ένα πολύ δυνατό εγχείρημα. Ένας χάρτης – σύμβολο, γεμάτος με σημεία που καταδεικνύουν κάτι τόσο αποτροπιαστικό. Αυτός ο χάρτης αποτελεί τις καθημερινές μας διαδρομές. Κι επειδή οι επιθέσεις γίνονται στον δρόμο, με έναν τρόπο κι η απάντηση σε αυτές είναι στον δρόμο. Η μάχη δίνεται εκεί. Και εικαστικά έχει πολύ ενδιαφέρον για τους εμπλεκόμενους καλλιτέχνες. Με ιστορίες αληθινές, που έχουν μεγάλο ενδιαφέρον και μεγάλη δύναμη. Κι όταν νιώθεις ότι αυτό που κάνεις εικαστικά έχει κι ένα πολιτικό σκοπό, σε γεμίζει περισσότερο. Η μία υπόθεση που ασχολήθηκα ήταν του Σαχζάτ Λουκμάν. Έψαξα ανθρώπους που είχαν εμπλακεί και επέλεξα μια αφήγηση μέσα από μια συνέντευξη της μητέρας του, που είχε συναισθηματικό φορτίο. Η εμπλοκή μου συνεχίστηκε, καθώς επειδή η ιστορία με ενδιέφερε, πήγα και στις δίκες που ακολούθησαν. Η άλλη ιστορία ήταν άγνωστη, δεν υπήρχε τίποτα για ένα ζευγάρι που χτυπήθηκε. Το σκέφτηκα να πηγαίνει να παίρνει το τρένο για τη δουλειά του και ξαφνικά να δέχεται μια βίαιη επίθεση που δεν ξέρεις πώς προκλήθηκε. Σε αυτό έδωσα έμφαση”.

Δήμητρα Νικολαΐδη: Ήθελα να εκφράσω την αίσθηση της αδικίας

“Έκανα τη δική μου έρευνα για τα δυο περιστατικά που ανέλαβα: την επίθεση στους Αιγύπτιους ψαράδες στο Κερατσίνι το 2012, και τον τραυματισμό του Αλί Ραχίμι το 2009. Πώς έγιναν οι επιθέσεις, από ποιους, με τι αφορμή. Συνήθως, καμία απολύτως. Αν τα θύματα βρήκαν ποτέ δικαίωση. Στις εικονογραφήσεις που επιμελήθηκα ήθελα να εκφράσω την αίσθηση της αδικίας, γι’ αυτό και επέλεξα μια πιο ωμή προσέγγιση. Ο όχλος εναντίον δυο αδύναμων ανθρώπων. Ο άγριος ξυλοδαρμός, οι μαχαιριές στο στέρνο, δυο ανθρώπινες ζωές που κόντεψαν να χαθούν. Θα μπορούσε να πει κανείς πως του είναι δύσκολο να φανταστεί σκηνές τόσο απάνθρωπης βίας να λαμβάνουν μέρος στους δρόμους της πόλης μας, όμως κάτι τέτοιο θα ήταν εξαιρετικά αφελές. Το μίσος, η απέχθεια, ο ρατσισμός, είναι η σκληρή πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν συμπολίτες μας λόγω της διαφορετικής φυλής ή εθνικότητάς τους.

Ένα συγκεκριμένης φύσεως μαρτύριο που εμείς οι ‘πατριώτες’ κατά πάσα πιθανότητα δε θα ζήσουμε ποτέ. Τα αυτοκόλλητα του #ValtousX όμως μας το υπενθυμίζουν. Είναι το πιο δυναμικό και δραστικό χαρακτηριστικό του project. Η τρομακτική εικόνα όλων των Χ πάνω στον χάρτη της Αθήνας, η φρίκη που υπάρχει κρυμμένη ανάμεσά μας, το ξέσπασμα της οργής μιας ομάδας έναντι αβοήθητων ατόμων. Αυτό ήταν που αποτέλεσε για μένα μια παγερή συνειδητοποίηση: Για πόσους συνανθρώπους μας το ενδεχόμενο μιας επίθεσης αποτελεί κομμάτι της καθημερινότητάς τους που θα πρέπει να αποδεχθούν; Πόσοι θα προστατευθούν από τον νόμο και τη Δικαιοσύνη; Πόσα ακόμα Χ υπάρχουν, για τα οποία δεν θα μάθουμε ποτέ;”

Νίκος Μπράτος: Μπήκα στη θέση των άτυχων ανθρώπων

“Το ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ και HumanRights360 πήραν την πρωτοβουλία να σημαδέψουν τους δρόμους και τον χάρτη της πόλης με ‘X’, που εκφράζουν τον πόνο των ρατσιστικών επιθέσεων. Η πόλη έχει γεμίσει από μίσος και καταπίεση. Ίσως αυτό να το αντιληφθούμε λίγο καλύτερα μόλις κοιτάξουμε τον Μαύρο Χάρτη, χαραγμένο με πάμπολλες αιματηρές πράξεις που μπορεί την άλλη μέρα και να καλυφθούν. Ή να προσπεραστούν από φοβισμένους ανθρώπους με κλεισμένα στόματα. Μελέτησα τις επιθέσεις και τις ιστορίες που μου δόθηκαν όσο καλύτερα μπορούσα και προσπάθησα να μπω στη θέση των άτυχων αυτών ανθρώπων. Ο φόβος του δρόμου και του κυνηγητού, μάτια που παραμονεύουν να σε κατασπαράξουν. Με γρήγορες πινελιές, κι όχι και τόσο χαρούμενη μουσική να παίζει στα ηχεία κατά τη διάρκεια της δημιουργίας, η έμπνευση δεν άργησε να έρθει. Το χαρτί εμφάνισε αυτό που έπρεπε να βγει προς τα έξω, αυτό που έπρεπε να επικοινωνήσει στον κόσμο. Κουλουριασμένα και τρομοκρατημένα από δαίμονες σώματα. Η καμπάνια ήταν κι ένα κίνητρο για να σκεφθώ καλύτερα τι νιώθω γι’ αυτήν την πόλη”.

 

Έργο του Νίκου Μπράτου

Έργο του Θανάση Πέτρου

Έργο της Δήμητρας Νικολαΐδη

Έργο του Γιώργου Μπότσου

Έργο της Αλεξίας Οθωναίου

Μάνια Ζούση

Πηγή: Η Αυγή