Η αιώνια κατάρα των κοινωνικών εξεγέρσεων είναι η αγωνία για το συμπέρασμά τους. Σκεφτείτε πόσοι τόνοι μελάνης έχουν χυθεί για τον Μάη, την Πράγα, το Πολυτεχνείο, το Δεκέμβρη όχι για τις πλούσιες εικόνες τους, αλλά για το βασικό συμπέρασμα. Τη νίκη ή την ήττα τους.
Λένε κάποιοι ότι έχασε ο Δεκέμβρης γιατί δύο χρόνια μετά, είχαμε Μνημόνιο και τη Χρυσή Αυγή να αλωνίζει στο κέντρο της Αθήνας.
Ή λένε κάποιοι ότι κέρδισε γιατί ριζοσπαστικοποίησε κόσμο που μετά μπήκε στο κίνημα.
Αυτό το άγχος της αποτίμησης βαραίνει πάντα την Αριστερά.
Πόσο μάλλον για τον Δεκέμβρη, που ήταν -όπως εύστοχα αποτυπώθηκε σε εκείνον τον τοίχο των Εξαρχείων- η ερώτηση. Η ερώτηση τελικά προς την ίδια την Αριστερά και τον τρόπο που κατανοεί ή μη την κοινωνική κίνηση.
Στην άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος, τα πράγματα είναι πάντοτε απλούστερα.
Η Δεξιά και ο φόβος
Η Δεξιά φοβάται τον Δεκέμβρη γιατί φοβάται την Ιστορία και τη δύναμη που την κινεί. Ως παραδοσιακή δύναμη αναθεωρητισμού, εχθρεύεται τη συζήτηση για οτιδήποτε εκτρέπεται της κοινωνικής και πολιτικής αναπαραγωγής της κυριαρχίας των ελίτ. Όλα αυτά είναι βία, αναρχία, τρομοκρατία, χουλιγκανισμός. Δύο σε ένα λοιπόν. Ξεμπερδεύεις με την ανάλυση, τα αίτια της αναταραχής και παράλληλα κλείνεις το μάτι στα πλήθη των νοικοκυραίων.
Η Αριστερά, από την άλλη, αν και αντιμετωπίζει την Ιστορία με τον δέοντα σεβασμό και αντλεί δύναμη από αυτή, στην περίπτωση του Δεκέμβρη περισσότερο μοιάζει με τον αυστηρό διορθωτή των γραπτών της Ιστορίας, παρά με τον επιμελή μαθητή αυτής.
Δεν είναι παράλογο. Η Αριστερά γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελλάδα μέσα από τα κινήματα τα οποία ξεσπούσαν από τη μήτρα της. Στις γειτονιές, στους χώρους δουλειάς, στα πανεπιστήμια. Δικαίως. Διότι η Αριστερά στην Ελλάδα αποτέλεσε την πρωτοπορία πολιτικά, κοινωνικά, πολιτισμικά.
Για τον λόγο αυτό, όσοι και όσες έζησαν τον Δεκέμβρη από τις τάξεις της οργανωμένης Αριστεράς δεν ξεχνούν τη διαρκή πάλη στο εσωτερικό -μηδενός κόμματος ή οργάνωσης εξαιρουμένου- της ελληνικής Αριστεράς εκείνο τον Δεκέμβρη.
Η Αριστερά και οι αντιφάσεις
Από τη μία πλευρά, μια γενιά αριστερών -όχι φυσικά στο σύνολό της- που δεν μπορεί να ερμηνεύσει τις αντιφάσεις και ψάχνει τρόπους να βγάλει συμπέρασμα και γραμμή για την εξέγερση και τον προσανατολισμό της.
Από την άλλη πλευρά, μια γενιά αριστερών που η ίδια ζει μέσα στην αντίφαση και προσπαθεί να βγάλει γραμμή για την επόμενη μέρα των καλεσμάτων, για την επόμενη εβδομάδα των συνελεύσεων. Χωρίς να γνωρίζει καν αν τελικά οι πολιτικοί στόχοι από τη σκοπιά της Αριστεράς (η πτώση της κυβέρνησης, ο εκδημοκρατισμός της αστυνομίας κ.ο.κ.) μπορούν να αποτελέσουν τους κεντρικούς στόχους της εξέγερσης. Μια γενιά όμως που τελικά δεν κυριεύεται από την αμηχανία μπροστά στο τέρας των αντιφάσεων, αλλά βουτάει στα βαθιά της εξέγερσης χωρίς θεωρητικά σωσίβια.
Το τέλος του Δεκέμβρη έφερε ξανά στο προσκήνιο την αγωνία για την εξήγηση και τα συμπεράσματά του. Την αγωνία για την ταμπέλα ξανά.
Η Αριστερά, λοιπόν, ακόμα και σήμερα δυσκολεύεται να κατανοήσει τις αντιφάσεις.
Πώς γίνεται η νεολαία να εξεγείρεται σε τέτοιο βαθμό και με τέτοια ισοπεδωτική ένταση το 2008, οπότε η κρίση ήταν ακόμα ξένη λέξη;
Αλλά και πώς γίνεται σήμερα, σε συνθήκες αριστερής κυβέρνησης, να κερδίζει χώρο ιδεολογικά και πολιτικά η Ακροδεξιά;
Στρατηγική αμηχανία
Ο σοβιετικός μαρξισμός, εξαιρετικά διαδεδομένος στην ελληνική Αριστερά, έχει την απάντηση σε όλα. Τότε δεν ήταν ακριβώς εξέγερση γιατί δεν είχε πολιτικά αιτήματα και σήμερα η Ακροδεξιά είναι επιλογή του σύγχρονου καπιταλισμού.
Ο new age μαρξισμός ψάχνει νέες νόρμες. Ενθουσιάζεται από το πλήθος, οραματίζεται έναν νέο τρόπο κοινωνικής οργάνωσης, ο οποίος θα προκύψει από τη συλλογική σοφία και δημιουργικότητα της κοινωνικής κίνησης, υποτιμά το ζήτημα της εξουσίας.
Στην πραγματικότητα όμως και οι δύο αυτές όψεις δεν συγκροτούν απάντηση. Είναι περισσότερο μια θεωρητική αποτύπωση μιας δεδομένης στρατηγικής αμηχανίας.
Όμως οι απολήξεις των δομικών αντιφάσεων του σύγχρονου καπιταλισμού είναι η τρανή απόδειξη ότι η ταξική σύγκρουση είναι το κεντρικό στοιχείο των εξελίξεων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Και επειδή η ταξική σύγκρουση δεν διεξάγεται ως άλλο ραντεβού θανάτου οπαδών, αλλά ως ένα διαρκές πολύμορφο φαινόμενο, είναι απολύτως θεμιτή η στρατηγική αμηχανία.
Φτηνά συμπεράσματα
Επομένως, το πρώτο βήμα είναι να μην την αρνούμαστε. Το δεύτερο, για να την υπερβούμε, είναι να απορρίψουμε τη γραμμικότητα και τα φτηνά συμπεράσματα.
Συμπεράσματα, υπό τη μορφή μάλιστα θέσεων, που ακρωτηριάζουν μια ολόκληρη θεωρητική και ιδεολογική παράδοση του χώρου που μάχεται για τον κοινωνικό μετασχηματισμό.
Όπως ότι σήμερα στην Ελλάδα η Ακροδεξιά κερδίζει έδαφος γιατί η Αριστερά συμβιβάστηκε. Όπως ότι η Αμερική του Τραμπ θα σαρώσει κάθε προοδευτική και ριζοσπαστική φωνή στο εσωτερικό της. Ή, αντίθετα, ότι η Βρετανία της Μέι απλά μετρά μέρες πριν την έναρξη του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού υπό τον Κόρμπιν.
Η διαρκής αγωνία των αριστερών κάθε προέλευσης και στράτευσης να εξάγουν συμπεράσματα με το στανιό ώστε να προβλέψουν την εξέλιξη των πραγμάτων είναι μια κατάσταση απολύτως σεβαστή. Δεν έχει καμία χρησιμότητα όμως αν ρίξουμε μονάχα μια ματιά στην πορεία των εξελίξεων στην Ελλάδα την τελευταία δεκαετία.
2008: Εξέγερση Δεκέμβρη
2009: Νίκη ΠΑΣΟΚ με 44%
2010: Μνημόνιο ΠΑΣΟΚ με ΛΑΟΣ
2011: Κίνημα πλατειών, πρώτη συγκυβέρνηση Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ με Παπαδήμο
2012: Η Αριστερά αξιωματική αντιπολίτευση
2013: Δολοφονία Παύλου Φύσσα
2014: Πτώση συγκυβέρνησης Ν.Δ. – ΠΑΣΟΚ
2015.1: Η Αριστερά κυβέρνηση
2015.2: ΟΧΙ 62%
2015.3: 3ο Μνημόνιο
2015.4: Η Αριστερά ξανά κυβέρνηση
2016-2018: Η Αριστερά κυβέρνηση με Μνημόνιο
2018: Η Αριστερά κυβέρνηση, η Ελλάδα χωρίς Μνημόνιο.
Αλήθεια, ποιο θεωρητικό οπλοστάσιο μπορούσε να εξασφαλίσει έστω στοιχειωδώς την πρόβλεψη αυτού του χαοτικού φάσματος εξελίξεων στο πολιτικό και κοινωνικό πεδίο δέκα χρόνια πριν;
Και, αντίστοιχα, σήμερα ποιος μπορεί να μιλήσει με βεβαιότητα για παγιωμένη συντηρητική ή προοδευτική μεταστροφή της ελληνικής κοινωνίας;
Επομένως, αν το κυρίαρχο στοιχείο του πολιτικού ανταγωνισμού είναι οι αντιφάσεις, πρέπει να εγκαταλείψουμε το αγαπημένο χόμπι του αριστερού νοστραδαμισμού.
Αλλαγή ταυτότητας
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η ταυτότητα των δύο πλευρών του πολιτικού φάσματος έχει αλλάξει.
Η Δεξιά δεν υπάρχει πλέον ως μετριοπαθής πολιτικός χώρος. Όπως συμβαίνει πάντα, το μεγαλύτερο νικηφόρο υπόδειγμά της ορίζει τη στρατηγική της διεθνώς. Αυτό που ήταν ο Ρίγκαν και η Θάτσερ για τη Δεξιά σήμερα είναι ο Τραμπ. Ο αγνός πολιτικός εκφραστής της σύγχρονης Δεξιάς είναι ο Άδωνης Γεωργιάδης και ο Σαλβίνι. Όχι ο Προκόπης Παυλόπουλος και ο Κώστας Καραμανλής.
Από την άλλη, η Αριστερά που χτίζει ταυτότητα και στρατηγική στον 21ο αιώνα δεν το κάνει αμυνόμενη στο περιθώριο του πολιτικού ανταγωνισμού -όπως στα ’90s και τα ’00s- αλλά επιτιθέμενη στον πυρήνα των βασικών αρχών της καπιταλιστικής αναδιάρθρωσης. Στον μισθό, στην εργασία, στο κοινωνικό κράτος, τα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα.
Το κάνει με διάφορους τρόπους, όχι ακολουθώντας νόρμες.
Για παράδειγμα:
Είναι κομμάτι αριστερής στρατηγικής, η αύξηση των μισθών από τα πάνω στην Ελλάδα, με απόφαση του αριστερού κόμματος που βρίσκεται στην κυβέρνηση, χωρίς την παραμικρή στήριξη από τα θεσμικά όργανα του εργατικού κινήματος και την ώρα που η ΓΣΕΕ συνεχίζει την οικειοθελή της απαξίωση.
Είναι όμως αντίστοιχα κομμάτι μιας νικηφόρας αριστερής στρατηγικής η αύξηση του ωρομισθίου στα 15 δολάρια σε πολιτείες των ΗΠΑ ως αποτέλεσμα σοβαρής εργατικής δουλειάς από τα κάτω και παρά την απουσία ενός συμπαγούς αριστερού πυρήνα στο επίπεδο της κεντρικής πολιτικής εκπροσώπησης.
Δεν υπάρχει σωστή ή λάθος μέθοδος όταν αναζητούμε στρατηγικές απαντήσεις.
Εφόσον φυσικά το βασικό κριτήριο είναι η βελτίωση των συνθηκών ζωής του εργαζόμενου κόσμου, τότε ό,τι το επιτυγχάνει είναι κομμάτι της αριστερής στρατηγικής.
Κρίσιμο ζήτημα για μια νικηφόρα στρατηγική, λοιπόν, είναι ο κυκεώνας των αντιφάσεων να μην οδηγήσει σε αναχωρητισμό. Να μη γίνει τελικά η αμηχανία αδιέξοδο.
Γιατί σήμερα, όσο ψέμα είναι ότι βαδίζουμε προς μια γενικευμένη παλινόρθωση του φασισμού ανά τον κόσμο, άλλο τόσο ψέμα είναι ότι τα δημοκρατικά αντανακλαστικά των σύγχρονων κοινωνιών θα το αποτρέψουν.
Αριστερή στρατηγική
Από τη σκοπιά της Αριστεράς υπάρχει λοιπόν, ένα επείγον ζήτημα. Δεν μπορεί να επιλυθεί η στρατηγική αμηχανία εν κενώ.
Δεν μπορεί να επιλυθεί ούτε μέσα από την ομφαλοσκόπηση, την αναζήτηση της καθαρής γραμμής, ούτε όμως και από την οικειοθελή παράδοση στον νεοφιλελευθερισμό, γιατί αυτός ξέρει τα κόλπα της εξουσίας.
Μια αριστερή στρατηγική, ειδικά σε μια εποχή που υπάρχουν παραδείγματα διακυβέρνησής της όχι στη μακρινή Λατινική Αμερική, αλλά στον πυρήνα του σύγχρονου δυτικού καπιταλισμού, μπορεί να συγκροτηθεί πάνω σε νίκες.
Στην έμπρακτη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων που η Αριστερά οφείλει να εκπροσωπεί.
Στην Ελλάδα, την Ισπανία, την Πορτογαλία, πολλώ δε μάλλον στις ΗΠΑ ή στη Βρετανία, η Αριστερά, είτε στην παραδοσιακή κομμουνιστογενή, εργατική της εκδοχή είτε στην κοινωνική, ακτιβιστική της μορφή, έχει τη δυνατότητα να χτίσει τη νέα στρατηγική και τον δικό της πόλο στον πολιτικό ανταγωνισμό των επόμενων δεκαετιών.
Είναι εκ των ων ουκ άνευ ότι και αυτή η πορεία θα είναι γεμάτη αντιφάσεις.
Θα έχει την εικόνα των χιλιάδων που διαδήλωσαν στη μνήμη του – δολοφονημένου από κυρ – Παντελήδες – Ζακ Κωστόπουλου αλλά και του μαθητή που χαιρετά ναζιστικά.
Θα έχει επαναφορά συλλογικών συμβάσεων αλλά και στόχους για πλεονάσματα.
Θα έχει ξεσπάσματα σαν των «Κίτρινων Γιλέκων» στη Γαλλία, που μέσα τους θα συγκρούονται πολιτικά όχι η Αριστερά με την αναρχία, αλλά η Ακροδεξιά με την Αριστερά.
Αυτή είναι η εποχή στην οποία μας εισήγαγε ο Δεκέμβρης με τρόπο απότομο και εκκωφαντικό.
Σε τελική ανάλυση, ή θα γίνουμε οι καθοριστικοί δρώντες αυτής της εποχής ή θα σταθούμε αμήχανοι και τρομαγμένοι, σαν τους περαστικούς που εκείνο το βράδυ χάζευαν αποσβολωμένοι το φλεγόμενο χριστουγεννιάτικο δέντρο στην Πλατεία Συντάγματος.
Δημήτρης Καραμάνης
Πηγή: Η Αυγή
