Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το βασικό κριτήριο εκπροσώπησης και επιρροής στη λήψη αποφάσεων είναι η οικονομική ισχύς. Τα μεγάλα ευρωπαϊκά λόμπι εδρεύουν στις Βρυξέλλες και κάνουν ό,τι μπορούν για να διαμορφώνουν την ατζέντα του διαλόγου και το περιεχόμενο των ευρωπαϊκών συμφωνιών.
Στο είδος της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας που βιώνουμε στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτή την εποχή, η ύπαρξη και η δράση των λόμπι καταδεικνύει ότι το βασικό κριτήριο εκπροσώπησης και επιρροής στη λήψη αποφάσεων είναι η πολύ μεγάλη οικονομική ισχύς. Τα λόμπι χρησιμοποιούνται από ομάδες ισχυρών επιχειρήσεων προκειμένου να πλησιάσουν και να επηρεάσουν πολιτικούς για να υποστηρίξουν τα συμφέροντά τους, και οι αποφάσεις λαμβάνονται στη λογική «ό,τι είναι καλό για τις μεγάλες επιχειρήσεις είναι καλό για όλους» (υπερενισχυμένο trickle down). Ο τρόπος δε με τον οποίο τα όργανα της ΕΕ νομοθετούν, οι ευαισθησίες που επιδεικνύουν και τα συμφέροντα που υποστηρίζουν στις περισσότερες αποφάσεις τους είναι αντικειμενικές αποδείξεις της αποτελεσματικότητας των λόμπι και των πελατών τους σε βάρος όλων των άλλων.
Τα μεγάλα ευρωπαϊκά λόμπι έχουν για έδρα τους ως επί το πλείστον τις Βρυξέλλες, μιας και στόχος τους είναι να επηρεάζουν τα υψηλότερα κλιμάκια της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, με πρώτη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οργανώνουν εκδηλώσεις και συζητήσεις ανοιχτές αλλά και κλειστές για το κοινό, στις οποίες εκθέτουν και συχνά επιβάλλουν τις απόψεις τους. Φαίνεται δε σε μεγάλο βαθμό η ατζέντα του διαλόγου να ορίζεται από τις προσδοκίες και τις επιδιώξεις των λόμπι.
Η Ευρωπαϊκή Στρογγυλή Τράπεζα Βιομηχάνων (ERT), που ιδρύθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’80, είναι ίσως το σημαντικότερο λόμπι στην Ευρώπη. Υπερηφανεύονται ότι είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για το περιεχόμενο των συμφωνιών για την ενιαία αγορά όπως η Λευκή Βίβλος (1985), η συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) και η συνθήκη της Λισαβόνας (2007). Πρόεδρος είναι σήμερα ο Μπενουά Ποτιέ (Air Liquide Group), ενώ αντιπρόεδροι είναι οι Νιλς Άντερσεν (A.P. Møller-Maersk) και Βιτόριο Κολάο (Vodafone Group). Μέλη της είναι οι επιχειρήσεις: L’Oréal, SONAE, Royal Dutch, Shell, BASF, Heineken, STMicroelectronics, Norsk Hydro, AkzoNobel, Nestlé, Solvay, Centrica, Rolls-Royce, CIR, Saint-Gobain, Bayer, Eni, Voestalpine, KONE, FCA, F. Hoffmann-La Roche, Iberdrola, MOL, ThyssenKrupp, Deutsche Telekom, Royal Philips, Inditex, Ericsson, Siemens, LafargeHolcim, Umicore, SAP, Wolters Kluwer, ENGIE, ArcelorMittal, Τσιμέντα Τιτάν, Rio Tinto, TOTAL, BMW Group, Orange, Henkel, Sabanci Holding, Nokia, Smurfit Kappa Group, ABB, BP, E.ON, Investor AB. Όσον αφορά την ελληνική εκπροσώπηση, ο Δημήτριος Παπαλεξόπουλος των Τσιμέντων Τιτάν είναι επίσης αντιπρόεδρος του ΔΣ του ΣΕΒ, μέλος του ΔΣ του ΙΟΒΕ, αλλά και του ΕΛΙΑΜΕΠ. Οι ηγέτες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας δεν κρύβουν τους πόθους και τα όνειρά τους. Ο πρόεδρος της Nestlé Πέτερ Μπράμπεκ-Λέτματε, σύμφωνα με δήλωσή του, δεν θεωρεί ότι η πρόσβαση στο νερό οφείλει να είναι ανθρώπινο δικαίωμα και ως εκ τούτου αυτό θα πρέπει να ιδιωτικοποιηθεί. Ο δε πρώην πρόεδρος της ERT Λέιφ Γιόχανσον (Ericsson) έχει πει ότι μέχρι το 2020 ο κλάδος της Ενέργειας θα πρέπει να έχει ανέβει στο 20% του Ακαθάριστου Προϊόντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κάτι που σημαίνει πως οι πολιτικές της ΕΕ που αφορούν την κλιματική αλλαγή θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη αυτόν το στόχο, θα πρέπει να υπάρξει δηλαδή μια κάποια ρυθμιστική αυτοσυγκράτηση εκ μέρους της ΕΕ.
Άλλο πολύ μεγάλο λόμπι, που επίσης ιδρύθηκε τη δεκαετία του ’80, είναι το BusinessEurope. Απαρτίζεται από ανώτατες εργοδοτικές οργανώσεις όλων των χωρών της ΕΕ και έξι χωρών εκτός της Ένωσης. Στόχος του, σύμφωνα με τους ίδιους, «να προπαγανδίσει υπέρ της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο, να υπερασπιστεί τις εταιρείες στην ήπειρο, και να αναδείξει ενεργά τα ζητήματα που επηρεάζουν τις επιδόσεις τους». Πρόεδρός του, η Ιταλίδα Έμα Μαρτσεγκάλια (Confindustria). Η Μαρτσεγκάλια είχε δεχτεί έντονη κριτική στην Ιταλία για τη μεταφορά κομματιού της παραγωγής της χαλυβουργίας εκτός συνόρων, ενώ μεγάλο επίτευγμά της σύμφωνα με την ίδια ήταν το ότι έσπασε την ιταλική παράδοση στις συλλογικές διαπραγματεύσεις με τους εργαζόμενους και άνοιξε το δρόμο στις ατομικές συμβάσεις εργασίας. Όσον δε αφορά την οικονομική κρίση έχει δηλώσει: «Χρειαζόμαστε ανάπτυξη και η κρίση θα τελειώσει όταν επιστρέψει η ανάπτυξη. Την ανάπτυξη φέρνουν οι ιδιώτες επιχειρηματίες, έχουμε πρόβλημα ανταγωνιστικότητας στην Ευρώπη και θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε». Είναι σαφές πού τοποθετούν τις προτεραιότητές τους τα μέλη του λόμπι και πώς αντιμετωπίζουν τους εργαζόμενους.
Το Ευρωπαϊκό Φόρουμ Υπηρεσιών (ΕΦΥ) είναι ένα άλλο ισχυρό λόμπι. Μέλη του είναι τόσο επιχειρήσεις όσο και επιχειρηματικές ενώσεις, όπως οι: Lloyd’s of London, Zurich Financial Services, Comité Européen des Assurances, Bureau International des Producteurs d’Assurances et de Réassurances, Commerzbank AG, Deutsche Bank, Goldman Sachs, Royal Bank of Scotland, Standard Chartered Bank, International Financial Services London, European Banking Federation, European Association of Co-operative Banks, Deutsche Zentralgenossenschaftbank, Crédit Agricole, OP-Pohjola Group, European Savings Banks Group, British Telecommunications plc, Deutsche Telekom AG, France Telecom, Telefónica, Telenor Group, European Public Telecommunication Network Operators’ Association (ETNO), European Satellite Operators Association, Confederation of Danish Industries, Confederation of Finnish Industries, Irish Business and Employers Confederation, Mouvement des Entreprises de France, Svenskt Näringsliv. Κατά κύριο λόγο, δηλαδή, ασφαλιστικές εταιρείες, τράπεζες και εταιρείες τηλεπικοινωνίας. Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι, στη συνεχιζόμενη χρηματοπιστωτική κρίση, οι τράπεζες και οι ασφαλιστικές εταιρείες έχουν μείνει στο απυρόβλητο, καταλαβαίνει πόσο ισχυρές είναι. Επικεφαλής βρίσκεται ο Σερ Τόμας Χάρις (Standard Chartered Bank, αλλά και διευθύνων του TheCityUK), άνθρωπος που λειτουργεί ως σύνδεσμος όχι μόνο με την Κορέα αλλά και με την Κίνα και την Ταϊβάν, ανάμεσα στις πολλές θέσεις που κατέχει. Ο Σερ Χάρις, απαντώντας στις σφοδρές επιθέσεις που δέχεται ο χρηματοπιστωτικός κλάδος του Ηνωμένου Βασιλείου στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, είχε δηλώσει σε ομιλία του στη Βουλή των Λόρδων ότι πολλοί που κατηγορούν την προσφορά των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στη βρετανική οικονομία ξεχνούν ότι αυτές φέρνουν 47 δισεκατομμύρια λίρες στο εμπορικό ισοζύγιο με τις άλλες χώρες, προσφορά τριπλάσια από την αντίστοιχη αμερικανική και περίπου δεκαπλάσια από τη γερμανική. Πάλι καλά, ο πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Χανκ Πόλσον είχε πει στους Αμερικανούς βουλευτές το 2008 ότι, αν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα δεν βοηθούσε τις μεγάλες αμερικανικές τράπεζες, θα έβλεπαν τανκς στους δρόμους. Το ΕΦΥ έχει τόσο στενή σχέση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που έχει ειπωθεί ότι ενίοτε συμβαίνει και αντίστροφο λόμπινγκ. Το ΕΦΥ οργανώνει κάθε τρεις μήνες συναντήσεις χάραξης πολιτικής, όπου μέλη του συζητούν και ανταλλάσσουν απόψεις για διάφορα θέματα που τους απασχολούν. Σε αυτές τις συζητήσεις παρίστανται επίσης αντιπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά και άλλων λόμπι (ακόμα και του BusinessEurope). Παράδειγμα αντίστροφου λόμπινγκ ήταν η προτροπή εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς το ΕΦΥ να στείλει αντιπροσωπεία στις συνομιλίες κορυφής μεταξύ ΕΕ και Ινδίας, προκειμένου να πιέσουν τους Ινδούς κυβερνητικούς παράγοντες.
Τον περασμένο Οκτώβρη ο Τζον Χίλαρι έγραψε στη βρετανική εφημερίδα Independent ότι ρώτησε τη Σεσίλια Μάλστρεμ, επίτροπο της ΕΕ για το Εμπόριο, για ποιο λόγο επιμένει τόσο στη Συμφωνία για το Διατλαντικό Εμπόριο (TTIP), από τη στιγμή που υπάρχει τόσο μεγάλη κατακραυγή στην Ευρώπη, με συλλογές εκατομμυρίων υπογραφών και διαδηλώσεις εκατοντάδων χιλιάδων. Η απάντησή της τον πάγωσε: «Δεν παίρνω εξουσιοδότηση από τον ευρωπαϊκό λαό». Μετά το θόρυβο που προκλήθηκε, η επίτροπος Μάλστρεμ υποστήριξε ότι δεν είπε αυτό, αλλά ότι «παίρνω εξουσιοδότηση από το συμβούλιο των υπουργών». Οι διαπραγματεύσεις για την TTIP γίνονται πίσω από κλειστές πόρτες και συμμετέχουν, εκτός από αξιωματούχους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και κυβερνητικούς παράγοντες των ΗΠΑ, μια πλειάδα από λόμπι που υπήρχαν ή που δημιουργήθηκαν για την περίπτωση, συζητούν δε πάνω σε κείμενα που δεν δημοσιοποιούνται και που, για να τα διαβάσει κάποιος υπουργός, θα πρέπει να πάει σε ειδικό δωμάτιο αμερικανικής πρεσβείας χωρίς να έχει το δικαίωμα να τα αναπαραγάγει. Έτσι, η εξουσιοδότηση που λέει ότι έχει η επίτροπος Μάλστρεμ μοιάζει περισσότερο με λευκή επιταγή.
Μιλάμε πολύ συχνά, ειδικά τον τελευταίο καιρό, για το ζήτημα της ανισότητας, για το ότι τις τελευταίες δεκαετίες, ιδίως μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, το χάσμα ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς έχει ανοίξει και βαθύνει, σε τέτοιο σημείο ώστε αυτή τη χρονιά να προβλέπεται το 1% του πληθυσμού του πλανήτη να κατέχει περισσότερα από το υπόλοιπο 99%. Αυτό το γεγονός δεν απηχεί μόνο το κενό που δημιούργησε η διάλυση της ΕΣΣΔ και η παγκοσμιοποίηση (κατά πολλούς το εργασιακό αρμπιτράζ) που ακολούθησε, αλλά και την οργανωτική αποσύνθεση που επικρατεί ακόμα ανάμεσα στους εργαζόμενους και στα κινήματα γενικότερα, μέσα στο μεγαλύτερο πλαίσιο που δημιουργεί αυτή η νέα πραγματικότητα των χαλαρών συνόρων, η οποία δεν τους επιτρέπει να διεκδικήσουν αυτά που θέλουν.
ΥΓ. Ένα ακόμη παράδειγμα για τη δράση των λόμπι στις Βρυξέλλες δίνει ο Νίκος Μπεόπουλος στο άρθρο του στην Εποχή της 17ης Απριλίου 2016, το οποίο και αναδημοσιεύουμε. Εκεί βλέπουμε πώς οι αγροχημικές εταιρείες πιέζουν την αρμόδια επιτροπή της ΕΕ αλλά και τα υπουργεία των κρατών-μελών, προκειμένου να ανανεωθεί η άδεια του γκλάιφοζεϊτ, ενεργής ουσίας του ράουνταπ της Μονσάντο και άλλων παρόμοιων ζιζανιοκτόνων, παραβλέποντας έγκυρες ιατρικές έρευνες που θεωρούν ότι η ουσία ενδέχεται να είναι καρκινογόνα.
* Ο Κώστας Ψιούρης είναι δημοσιογράφος.
